محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846514844
ردپای«شانه های چوبی»گیلان بر قبرها/شانه سازها «شمشاد»نمی تراشند
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: هنرهای از یاد رفته؛
ردپای«شانه های چوبی»گیلان بر قبرها/شانه سازها «شمشاد»نمی تراشند
شناسهٔ خبر: 3674110 - چهارشنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۵ - ۰۹:۳۸
استانها > گیلان
رشت- ساخت «شانه چوبی» در گیلان یکی از صنایع دستی فراموش شده است که این روزها تنها رد پای آن را می توان بر نقوش سنگ قبرهای قدیمی جستجو کرد. خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مهری شیرمحمدی: روزگاری خراطی و صنایع دستی ساخته شده با چوب، یکی از مهمترین صنایع پر رونق در گیلان بود و راسته بازار پیرسرا و همچنین راسته بازار مسگرها، تعداد زیادی کارگاه چوب بری را در خود جای داده بود. یکی از این صنایع دستی پر طرفدار، « شانه چوبی » بود که در انواع مختلف ساخته و به فروش می رسید. شانه های چوبی گیلان که در اشکال خاصی ساخته می شد، از نوعی درخت جنگلی منحصر به فرد بود و هنر خراطان گیلانی حتی بعد از مرگ نیز بر روی سنگ قبرها حک می شد و تصویر شانه چوبی، یکی از نقوش تزیینی سنگ قبرها بود و هنوز هم در گورستان ها بر روی سنگ قبرهای قدیمی می توان «نقش شانه چوبی» را که در دو طرف دندانه داشت؛ مشاهده کرد. این نقش عمدتا بر روی سنگ قبرهای زنان درگذشته حک می شد. شانه های چوبی ساخته شده در گیلان به دیگر استان ها نیز صادر می شد ولی این روزها نه شانه چوبی به اصالت گذشته ساخته می شود و نه شانه های چوبی خریدار دارد، شانه چوبی در بازارهای صنایع دستی عمدتا، ساخته چشم بادامی های چینی است. آن هم در کیفیتی بسیار پایین و با دندانه هایی بسیار لرزان. «بیژن شانه چیان» ۷۵ساله ، یکی از سازنده های شانه های چوبی است که دستگاه شانه سازی اش بیش از ۲۵ سال است در گوشه خانه خاک می خورد. پدر و پدران و عموها و برادرهایش همه شانه چوبی می ساختند و در دورانی که نام فامیل برای شناسنامه انتخاب می کردند، به واسطه همین شغل، «شانه چیان» نام گرفته است. بیژن از وقتی ۱۵ سال داشت در راسته بازار مسگرهای رشت، همراه پدر و برادرانش شانه چوبی می ساخته است. او هنوز در همین راسته کاسب کار است اما حالا عمده کالایش، دیگ های رویی و ظروف آشپزخانه است و قاشق، کفگیر و گوشت کوب چوبی که یکی از جنگل نشینان برایش می سازد. شانه های چوبی چینی، فراوان و بی کیفیت تعداد اندکی شانه چوبی لابه لای وسایلش پیداست که البته به گفته خودش، کار دست خودش نیست و نه نام سازنده اش را می شناسد و نه می داند این صنعتکار کجا زندگی می کند. فقط می داند در منزلش می سازد و گاه گداری برای فروش به راسته مسگرها می آورد. وی درباره فراموشی این هنر قدیمی در گیلان به خبرنگار مهر می گوید: الان توی بازار پر شده از شانه های چوبی چینی که جنسش خیلی ضعیف است. شانه چیان ادامه می دهد: سابق بر این، روزی پنج هزار شانه چوبی با چوب جنگلی شمشاد می ساختیم. چوبش بسیار بادوام بود ولی حالا قطع این درخت جنگلی قدغن است و شانه ها هم چینی شده. این هنرمند می افزاید: قبلا چوب درخت شمشاد را –که در زبان محلی به آن کیش می گویند- خود دولت به صنعتکاران می داد ولی حالا این درخت درحال انقراض است و دولت هم اجازه قطع کیش را به ما نمی دهد.
شانه چیان یادی از شانه سازهای قدیمی می کند و می گوید: آقای جوزایی یکی از شانه سازهای حرفه ای این راسته بود. متاسفانه عدم حمایت مسئولان از تولیدات داخلی باعث شده استادکارهای ما هنر خود را زیر خروارها خاک ببرند. هنرمندانی که به مشاغل دیگر روی آورده اند «حسن پیامی مقدم»، ۵۸ ساله از دیگر استادکاران این حرفه است که ۵۰ سال، دندانه از چوب بریده است. ۵۰سال عطر چوب، ذوقش را برای ساخت شانه های چوبی می فریفت. ولی حالا ۱۵ سالی می شود که هنری را- که از نیاکانش آموخته - به کناری نهاده و برای امرار معاش با ورق های پلاستیکی، شابلون هایی طراحی می کند تا به کار گچکاران بیاید. وی با دلسردی درباره هنرش به خبرنگار مهر می گوید: نه دیگر توانش را دارم و نه مواد اولیه ساخت شانه چوبی یافت می شود. تازه اگر هم بسازم کو مشتری؟! تا وقتی مسئولان ما از تولید کننده داخلی حمایت نکنند، باید هم جنس بی کیفیت چینی جای صنعت ما را بگیرد. این هنرمند در گوشه حجره اش در بازار مسگرها، پلاستیکی را بیرون می کشد. محتویاتش، چندین نوع شانه چوبی ساخته خودش است و توضیح می دهد که هر کدام از این شانه ها مناسب کدام مو است؛ موی پر پشت و کم پشت، را نباید با یک نوع شانه مرتب کرد. او آخرین هنرش را به یادگار نگه داشته و می گوید: اگر این شانه ها هم از بین برود، هنر من تا ابد از بین رفته است. چه کسی باور می کند من چنین هنری داشته ام؟ وقتی شانه چوبی چینی بی کیفیت دو هزار تومان خرید و فروش می شود، شانه ۲۰هزار تومانی را کسی می خرد؟! با این جنس های بی کیفیت چینی مردم هم به کیفیت محصول داخلی بی اعتماد شده اند. تصویر پدرش «یدالله پیامی مقدم» را بالای سرش در مغازه نصب کرده و به یاد می آورد که پدرش هم در همین مغازه پشت دستگاه، خاک چوب می خورده. او تاکید می کند: پدرم استادکار شانه سازی بود و محصولاتش در تمام ایران زبانزد بود ولی امروز این هنر دیگر خریداری ندارد و با وجود برس های پلاستکی دیگر کسی به فکر شانه چوبی نیست. کمبود مواد اولیه و ممنوعیت قطع درخت شمشاد پیامی مقدم هم از فقدان چوب شمشماد می گوید و ادامه می دهد: جنگل های کیش هم از بین رفته و منابع طبیعی اجازه قطع این درخت را نمی دهد. این هنرمند هم از متولیان صنایع دستی گله دارد و می گوید: چندین بار آمدند و از حرفه من فیلم گرفتند ولی در عمل حمایتی از صاحبان صنایع داخلی نمی بینیم. وی می افزاید: من دیگر نباید با این سن و سال برای کارهای ساختمانی شابلون ببرم. هنر من چیز دیگری است. می توانستم سرپرست کارگاهی باشم که مسئولان حمایتش می کنند و من تجربه و هنرم را به جوانترها آموزش دهم. پیامی مقدم وعده های مسئولان در حمایت از صنایع دستی داخلی را تنها «نوشداروی بعد از مرگ سهراب» توصیف می کند و ادامه می دهد: حمایت مسئولان مانند نوشدارویی است که می باید بر سر مزار استادکاران شانه ساز ریخته شود. وی تصریح می کند: مسئولان تنها می خواهند با ارائه مدرک به دیگران آماری از توسعه صنایع دستی ارائه دهند در حالی که حتی بررسی نمی کنند که جوان تازه کاری که مدرک فنی حرفه ای گرفته، الفبای این صنعت را بلد بوده یا تنها به دنبال دریافت تسهیلات است.
شمشاد؛ مواد اولیه ای کمیاب برای شانه سازی یکی از دلایل کاهش صنعت شانه سازی در گیلان، کاهش گونه جنگلی شمشاد است که برای ساخت شانه چوبی استفاده می شد. کاهش این گونه جنگلی مقاوم، موجب رکود صنعت شانه سازی طی ۳۰ سال اخیر شده است. یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در مورد درخت شمشاد به خبرنگار مهر می گوید: شمشماد گونه ای کمیاب از جنگل های هیرکانی است و در زبان محلی به آن کیش می گویند. کیش درختی است با بافتی متراکم و بسیار فشرده که از آن به علت بافت پارانشیم فراروان و صدا دهی خوب در ساخت سازه های موسیقی هم استفاده می شود. سید مومن منفرد می افزاید: در گذشته این گونه درختی در گیلان بسیار زیاد بود و روستاهای زیادی بخاطر وجود این درخت به کیشستان و یا شمشادستان نامیده می شدند و به خاطر سرسبز بودنش برای مردم مقدس بود و در بقعه ها هم کاشته و نگهداری می شد. وی یادآور می شود: به جز استحکام، به دلیل مقاومت زیاد این چوب در مقابل آفت ها، کرم ها و حشرات، در ساخت صنایع چوبی بسیار کاربرد داشت. با اینکه این گونه درختی به دلیل برداشت های بی رویه در گذشته ممنوع است، ولی باز شاهد قاچاق این چوب هستیم. این کارشناس منابع طبیعی به از بین رفتن این گونه جنگلی با نوعی آفت اشاره می کند و می افزاید: بجز این آفت، ردپای استعمار در بهره برداری وسیع از جنگل های شمال ایران نیز در اسناد تاریخی زیاد است. قراردادهای ننگینی که با روس و انگلیس در دوران ناصرالدین شاه به این سو بسته شد تا خرج سفرهای شاهان قجری به اروپا تامین شود، موجب قطع بی رویه این گونه درختی شد. برنامه حمایتی معاونت صنایع دستی از خراطان معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان گیلان، اما حرفی از درخت شمشاد در ساخت شانه چوبی نمی زند و تنها اشاره می کند که صنعتکاران شانه سازی از چوب درختان مقاوم نظیر صنوبر و آزاد برای شانه سازی استفاده می کردند. سلمان شاه محمدی، درباره پیشینه این هنر در گیلان به خبرنگار مهر می گوید: کشفیات باستان شناسی نشان می دهد ساخت لوازم آرایشی و زینتی در گیلان به هزاره اول قبل از میلاد می رسد و این صنعت در استان های دیگر از جمله کردستان، اراک و تهران هم رواج داشته است. وی می افزاید: با این حال نمی توان به طور دقیق قدمت این هنر را در گیلان مشخصکرد زیرا چوب هر اندازه هم که مقاوم باشد، در هوای مرطوب گیلان به سرعت تجزیه می شود. شاه محمدی یادآور می شود: در حکاکی های موجود در سنگ قبرهای گیلان که افزون بر ۴۰۰سال قدمت دارد، تصویر شانه های چوبی هم دیده می شود و این تصاویر نشان دهنده قدمت این هنر است. معاون صنایع دستی، در پاسخ به این سئوال که« این معاونت چه برنامه ای برای رونق و احیای این هنر و صنعت دارد«، خاطر نشان می سازد: هنرمندانی که با چوب سرو کار دارند یعنی خراطان توسط میراث فرهنگی شناسایی شده و حدود ۱۳۰نفر فعال این رشته در سازمان دارای شناسنامه و کارت شناسایی هستند. وی از برنامه های حمایتی به منظور اعطای وام هایی با بهره چهار درصد به فعالان این هنر خبر می دهد و می افزاید: طرحی در دست اقدام است و سازمان بنا دارد، مواد اولیه مرغوب یعنی چوب لازم به خراطان را با کیفیت مناسب و با قیمت ارزان در اختیار این هنرمندان قرار دهد. لزوم خلاقیت در صنایع دستی سنتی اما سئوال اینجاست، با وجود اشباع بازارهای داخلی از اجناس خارجی با قیمت کمتر از جنس داخلی، چگونه هنرمندان داخلی می توانند تولید انبوه داشته باشند؟ شاه محمدی در این زمینه می گوید: مرغوبیت یک کالا همواره مشتریان خود را خواهد داشت و به نظر می رسد، صحبت از جنس چینی مقداری اغراق در تبلیغات باشد چرا که در آستانه نوروز، سازمان میراث فرهنگی ۵۹۲ نمایشگاه صنایع دستی با حضور هنرمندان داخلی در سراسر گیلان برپا کرد و با استقبال کم نظیر خرید صنایع دستی از سوی گردشگران و کمبود محصولات تولیدی مواجه شدیم. وی یادآوری می کند: هنرمندانی که بخواهند در نمایشگاه های داخل کشور و حتی خارج از کشور شرکت و هنرهای دستی خود را عرضه کنند، مورد حمایت سازمان قرار می گیرند. معاون صنایع دستی تاکید می کند: هنرمندان صنایع دستی می باید با سلیقه روز مشتری هم در طرح های خود خلاقیت و ابتکار به خرج دهند. در حال حاضر برخی شانه سازهای سنتی گیلان، در رشته های دیگر صنایع چوب، محصولات هنری تولید می کنند در حالی که با ارتقا و توجه به سلیقه مشتریان نسل جدید، می توانند، هنر خود را تداوم دهند. به روز نبودن هنر شانه سازی، کمیاب شدن درختان شمشاد یا حمایت نشدن هنرمندان، کسی نمی داند که از چه زمانی این سه مقوله دست به دست هم دادند تا هنر شانه سازی به فراموشی سپرده شود اما آنچه امروز پیداست دیگر کمتر هنرمندی است که با چوب شمشاد شانه های چوبی بسازد و فنون این هنر سال ها است که در دل هنرمندان آن محبوس شده است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 31]
-
گوناگون
پربازدیدترینها