واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: هيچ مهد كودكي خلأ مادر را جبران نميكند
تا چند دهه گذشته كودكان در آغوش خانواده دوران پس از تولد تا هفت سالگي را سپري ميكردند اما...
نویسنده : بهنام صدقي
تا چند دهه گذشته كودكان در آغوش خانواده دوران پس از تولد تا هفت سالگي را سپري ميكردند اما امروزه با ورود زنان به بازارهاي كار كمتر فرصتي براي نگهداري فرزندان در خانواده مهيا است و از كودكان در مهدهاي كودك يا كودكستان نگهداري ميشود كه در اين مكانها به جز نگهداري و مراقبت از كودكان آموزشهايي به آنان داده ميشود. بتول سلماني ماهيني، پژوهشگر مسائل تربيتي در گفتوگو با ما ضمن تأكيد بر اين موضوع كه تا هفت سالگي هيچ نهادي نميتواند جاي مادر و خانواده را بگيرد به آسيب شناسي حضور كودكان در مهد كودكها و پيشدبستانيها پرداخته است كه در ادامه ميخوانيد.
كودك چگونه زيستن را در خردهنظام متمايز جامعه، يعني خانواده ميآموزد. جان بالبي، روانشناس كودك ادعا ميكند كه محروميت كودك از مادر در سالهاي اوليه زندگي ميتواند باعث رفتار جامعهستيز در سالهاي بعدي زندگي شود. او اين امر را با اين واقعيت مربوط ميداند كه در نخستين سالهاي زندگي كودك، مادر در نقش شخصيت و شعور او ظاهر ميشود. اين محروميت در نزد كودكاني كه در نوانخانه بزرگ شده بودند شديدتر بود. از مهمترين ويژگيهاي انسان توانايي برقراري ارتباط به وسيله زبان است. روشن است اگر كسي نتواند زبان يا برخي انواع ارتباط نمادين را بياموزد هرگز نخواهد توانست به الگوي فرهنگي آراسته شود. تأثير اين امر براي رشد طبيعي از مطالعه آدميان دور از فرهنگ و كودكان پرورشگاهي و خانواده از هم پاشيده كه اثرات عاطفي و مهرورزي آنها از يكديگر دريغ شده به وضوح ديده ميشود.
رنه اسپيتز، پزشك و روانكاو تعدادي از نوزادان را كه توسط مادرانشان پرورش يافته بودند با كودكان همسن آنها كه تحت مراقبت در يك پرورشگاه يتيمان قرار داشتند مقايسه كرد. نوزاداني كه با مادرانشان زندگي ميكردند فرصت زيادي براي كنش متقابل اجتماعي نزديك داشتند، اما نوزاداني كه در پرورشگاه بودند تنها از مراقبت عادي و روزمره برخوردار بودند. او به اين نتيجه رسيد كه نوزادان پرورشگاه از لحاظ جسمي، اجتماعي و عاطفي در مقايسه با ساير نوزادان عقبافتاده بودند؛ تفاوتي كه به طور يكنواخت و همزمان با بزرگتر شدن كودكان افزايش مييابد.
با استناد به مطالب ذكر شده ميتوان گفت پايه و اساس اخلاق بهنجار و اصولي قسمتي در دوره شيرخوارگي و قسمتي نيز در دوره پيش از دبستان ساخته مي شود. در اين دوران والدين به خصوص مادران به خاطر مشغله كاري، كودكان خود را به مهدها و كودكستانها ميسپارند كه با اصول اوليه نگهداري كودك در تضاد است و باعث ميشود كه كودكان از امنيت لازم كه براي رشد عاطفي آنان ضروري است، محروم شوند.
در دوران كودكي دوم و سوم (سه تا هفت سالگي) كه نياز كودكان به مادر كمتر شده و شرايط آموزش در حين بازي براي كودكان فراهم ميشود، تشكيل كلاسهاي آموزشي در مهد كودك يا كودكستان اقدامي نادرست بوده و بر فرآيند تربيت و پرورش كودك اثر نامناسب ميگذارد. پذيرش اين مقدمه كه در هر خانوادهاي پدر بيشتر نقش اقتصادي و مادر بيشتر نقش عاطفي را بر عهده دارد، همچنان كه در گذشته چنين بوده است، اين نتيجه را به دنبال خواهد داشت كه بر عهده گرفتن نقش اقتصادي توسط مادر (در دوران جديد و خانواده مدرن) موجب اختلال در اجراي نقش عاطفي وي خواهد شد.
در اين صورت و در نگاه اول شايد سادهترين راه براي حل اين مسئله سپردن كودك به مهد كودك و جايگزين كردن رابطه مادر و فرزند با رابطه مهد كودك و فرزند باشد (حداقل در طول زمان حضور مادر در محل كار)، اما حقيقت آن است كه در دوران كودكي هيچ جايگزين مؤثري براي نقش بيبديل مادر وجود ندارد، گرچه مادربزرگها (به ويژه مادر مادر) تا حد زيادي ميتوانند به نقش مذكور نزديك شوند. مهد كودكها به هيچ وجه قادر نخواهند بود خلأ عاطفي ناشي از عدم حضور مادر را براي كودك جبران كنند و بدون ترديد آثار و پيامدهاي سوء اين خلأ عاطفي در طول سالهاي آتي خصوصاً هنگام حضور مؤثر فرد در جامعه و برقراري ارتباطات اجتماعي خود را نشان خواهد داد.
علاوه بر آن مسئله بسيار مهم ديگري كه در اين خصوص قابل تأمل است، نحوه نظارت و كنترل بر رفتار كودك و همچنين ميزان يادگيري وي از ساير كودكان حاضر در مهد كودك خواهد بود. به عبارت ديگر در دوراني كه كودك در بهترين موقعيت و شرايط يادگيري از طريق تقليد قرار دارد، مشاهده و تقليد رفتارهاي نامناسب احتمالي، تأثير شگرفي بر شخصيت وي بر جاي خواهد گذاشت و در صورتي كه مهد كودكها در پذيرش و كنترل كودكان، اهتمام لازم را به عمل نياورند، چه بسا بروز يك رفتار نامناسب در يك كودك، به سرعت توسط ساير كودكان مورد تقليد قرار گرفته و به تدريج و به دور از چشم مربيان و والدين به يك رفتار عادي مبدل شود.
مصداق بارز اين مسئله يادگيري الفاظ زشت (بدون اطلاع از معني و مفهوم آن) و به كار بردن آن توسط كودك است كه به طور مكرر توسط والدين به مسئولان مهد كودك گزارش شده و شايد خوانندگان اين مطلب هم يكي از افرادي باشند كه به طور تجربي با اين موضوع مواجه ميشوند.
كودكان مختلفي در مهد كودك وجود دارند كه تحت تعليم و تربيت والدين خود بوده و متأثر از گفتار، رفتار و كردار آنان، به گونهاي خاص رفتار ميكنند كه شايد متفاوت از آن چيزي باشد كه والدين ديگر از كودكشان انتظار دارند و در نتيجه بهرغم اصول و قوانين تربيتي به كار گرفته شده توسط آنان، فرزندشان رفتارهايي را ياد خواهد گرفت كه در نظر و عمل با آن چيزي كه مورد انتظار آنان است، متفاوت خواهد بود. در اين صورت والدين به طور ناخواسته و به تأسي از ارزشهاي نوپديد جامعه كه بسياري از آنها از منظر انديشمندان علوم رفتاري و اجتماعي، ضدارزش محسوب ميشوند، نيازهاي روحي و رواني فرزندشان را قرباني نيازهاي مادي كردهاند، بدون آن كه متوجه عواقب و پيامدهاي سوء آن باشند.
بنا بر تحقيقات انجام شده و بررسيهاي صورت گرفته مشخص شده است كه ريشه بسياري از رفتارهاي نامتعادل و بعضاً انحرافي نوجوانان و جوانان را ميتوان در نحوه گذران دوران كودكي و نوع تربيت آنان در ايام مذكور دانست. بنابراين پيشنهاد ميشود با امعان نظر در نحوه تربيت و پرورش كودك در مهد كودكها و كودكستانها، برنامهريزي مناسب به منظور رفع پيامدهاي سوء ناشي از جدايي كودك از مادر به عمل آيد. حتي در صورت امكان تربيت و پرورش كودكان در دوران ذكر شده به مادران واگذار شود و در اين زمينه آگاهي لازم به مادران داده شود تا آينده كودك خود را قرباني موفقيتهاي كوتاه مدت مورد انتظار نكنند. علاوه بر آن ضروري است كه هر گونه آموزش در مهد كودكها و كودكستانها بازيمحور بوده و از تشكيل كلاسهاي آموزشي شبيه كلاسهاي درسي به طور جدي خودداري شود.
در صورتي كه والدين ناچار هستند فرزندشان را حتي براي مدتي كوتاه به مهد كودك بسپارند، حتي الامكان مهد كودكهايي را انتخاب كنند كه از تعهد مسئولان و مربيان آن و آشنايي آنان با روشهاي علمي رفتار با كودك مطمئن باشند. از آن جا كه هدف نهايي والدين موفقيت و خوشبختي فرزندشان است، اين حق آنان است كه مطمئن شوند روشي كه در پيش گرفتهاند، موفقيت و خوشبختي را براي فرزندشان به ارمغان خواهد آورد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۸ ارديبهشت ۱۳۹۵ - ۲۱:۰۰
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 111]