واضح آرشیو وب فارسی:ایمنا: دانشمند روسی،بارتولد، معتقد است که تاریخ بیهقی به قدر شایستگی خود در محافل علمی دنیا شهرت نیافته است و خاورشناسان از فوائد آن دور مانده اند.به گزارش باشگاه خبرنگاران شهر، ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی در سال ٣٨٥ هجری قمری، در ده حارث آباد بیهق ولادت یافته، اوائل عمر را در نیشابور به تحصیل علم اشتغال داشته سپس به سمت دبیری وارد دیوان رسالت محمود غزنوی شده و شاگرد، یعنی دبیر زیردست خواجه بونصرمشکان رئیس دیوان بوده با استاد خود قربت و اختصاص تمام داشته و پاکنویسی نامه های مهم را برعهده داشته است. پس از مرگ بونصر در اواخر سلطنت مسعود(فرزند محمود)، بوسهل زوزنی رئیس دیوان شد و بیهقی با همه ناسازگاریی که استاد جدید با او داشت بقیۀ زمان مسعود را در امن و امان بسر برد و به واسطۀ لطف و حمایت شاه از گزندِ رئیسِ ناسازگارِ خود محفوظ ماند. پس از مسعود اوضاع دیگرگون شد و حوادثی برای بیهقی با بوسهل پیش آمد که از تفصیل آن اطلاع نداریم. بنا به روایت عوفی بیهقی در زمان عبدالرشید رئیس دیوان رسالت شد و پس از چندی در دسته بندی ها و اسباب چینی های درباریان به بدگویی مخالفان معزول و محبوس گردید و اموالش را غلامی تومان (یا یونان ) نام به حکم شاه غارت کرد. ابن فندق میگوید: «او را از جهت مهرِ زنی قاضی در غزنی حبس فرمود بعد از آن طغرل برار که غلام گریختۀ محمودیان بود مُلک غزنی به دست گرفت و سلطان عبدالرشید را بِکُشت و خدم ملوک را با قلعه فرستاد و از آن جمله یکی ابوالفضل بیهقی بود که از زندان قاضی با حبس قلعه فرستاد.» بیهقی پس از خروج از زندان شاید دیگر وارد خدمت نشده و قسمت اخیر عمر را به بیکاری و انزوا در منزل خود در غزنین به سر می برده و بتصنیف کتاب اشتغال داشته تا در صفر سال ٤٧٠ ه . ق . درگذشته است. از تألیفات بیهقی یکی تاریخ آل سبکتکین بوده که کتاب حاضر قسمتی از آن است. دورۀ کامل این تاریخ بگفتۀ ابن فندق سی مجلد مصنف زیادت بوده و تا اول ایام سلطان ابراهیم را نوشته بوده است. دیگر کتابی به نام زینه الکتاب که شاید در آداب کتابت بوده است. بیهقی در تاریخ مسعودی دوجا از کتابی به نام مقامات یا مقامات محمودی یاد می کند و احتمال داده می شود که قسمت محمودی تاریخ خود را بدین اسم خوانده باشد یک جا نیز رساله ای از تصنیف خود ذکر می کند که در آن بعضی نامه های سلطنتی را درج کرده بوده است ومحتمل است که این همان زینةالکتاب مذکور در ابن فندق باشد. صاحب آثارالوزرا نیز کتابی به نام مقامات بونصر مشکان به بیهقی نسبت داده که شاید همان مقامات محمودی بوده است. به هرحال از مؤلفات بیهقی آنچه عیناً موجود است همین تاریخ مسعودی است. تاریخ مسعودی : موضوع اصلی این کتاب تاریخ سلطنت مسعودبن محمود است ولی در بطن آن اطلاعات بسیار مفید راجع به موضوعات دیگر تاریخ مندرج است و چندین شعبۀ مهم تاریخ از این کتاب استفاده می کنند از قبیل تاریخ غزنویان پیش از مسعود، تاریخ سامانیان ، سلجوقیان ، صفاریان و غیرهم و همچنین اطلاعات گران بهایی مربوط به تاریخ ادبیات می دهد، از قبیل: ذکر شعرا و اشعاری که مدرک ما در آن باب منحصر باین کتاب است. قدر مسلم آن است که کتاب بیهقی بهترین و کامل ترین سند تاریخ زمان مسعود است. در هیچ یک از مدارک تاریخ غزنویه از قبیل عتبی و گردیزی و طبقات ناصری اینقدر اطلاعات مفید و مناظر زنده از زندگانی فردی و اجتماعی آن عصربه دست نمی آید و بهمین جهت بیهقی یکی از بهترین مآخذ برای تصحیح اغلاط مورخین بعد محسوب می شود. اینها علاوه بر فوائدی است که برای علم تاریخ زبان فارسی و لغت آن از این کتاب به دست می آید و در حد خود البته بسیار سودمند و گرانبهاست. اطلاعات جغرافیائی کتاب نیز به نوبۀ خود مهم است، بیهقی بواسطۀ دقتی که در ذکر تفاصیل و جزئیات داشته نام امکنۀ بسیار ذکر کرده است و از اینجا برای روشن کردن مجهولات جغرافیای قدیم می توان استفاده های شایان کرد. دانشمند روسی استاد بارتلد که خود از بهترین آشنایان کتاب بیهقی بوده و بیش از هرکسی از آن استفاده کرده و در تألیفات خود خاصةدر کتاب «ترکستان » زیاده با آن سروکار داشته معتقد است که این کتاب بقدر شایستگی خود در محافل علمی دنیا شهرت نیافته و خاورشناسان از فوائد آن دور مانده اند. علت این امر را دانشمند نامبرده از بدی چاپ های آن می داند (دو چاپ کلکته و تهران در روزگار بارتولد ) که هیچ یک مطابق سلیقه و بازگوی توقعات دانشمندان نبوده است. چاپ اول این کتاب چاپ کلکته است که متن آن را خاورشناس انگلیسی مورلی در هندوستان از روی چند نسخه تهیه کرده، پس از مرگ او به اهتمام کاپیتان ناسولیس در١٨٦٢ میلادی در کلکته به طبع رسیده است. این چاپ از حیث صنعت طبع از قبیل تجزیۀ کلمات و رعایت منظم فواصل آنها و روشنی و خوانائی و مخصوصاً حفظ رسم الخط ثابتی در تمام کتاب، باسلیقه و دقیق است و لیکن از هرگونه توضیح و تعلیق وفهرستی خالی است و جز یک مقدّمۀ مختصر و نادراً چند جا نسخه بدل چیزی ندارد. چاپ دوم چاپ سنگی طهران است که بتصحیح و تحشیۀ مرحوم سیداحمد ادیب پیشاوری است و در سال ١٣٠٥ ه . ق . به طبع رسیده است . امروز خوشبختانه چاپ های منقحی از تاریخ بیهقی در دست است از جمله: تصحیح مرحوم غنی و فیاض، سعید نفیسی، چاپ مرحوم فیاض را آقای خطیبِ رهبر تعلیقاتی بر ان افزوده و در سه جلد چاپ کرده اند. و آخرین تصحیح از تاریخ بیهقی تصحیح محمد جعفر یاحقی و مهدی سیدی است در 2جلد. در سالهای جدید خوشبختانه مقاله هایی به زبان های فارسی و انگلیسی چاپ شده است یکی از آنها یادنامۀ بیهقی است که به همت دانشگاه فردوسی چاپ و مقالات سودمندی در آن درج شده است. انتهای پیام/ 32/28/15
سه شنبه ، ۲۸اردیبهشت۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایمنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 18]