واضح آرشیو وب فارسی:اعتماد: حدود 15 سال پیش یادداشتی نوشتم که بیشتر کشورهای منطقه از سقوط شاه درس گرفتند و شاید ما که در بطن ماجرا بودیم، چندان متوجه درس های آن انقلاب نشدیم. اکنون باید گفت که عربستان سعودی نیز خوشبختانه یا بدبختانه همان تجربه وحشتناک شاه را می خواهد تکرار کند؛ درس نیاموختن از تجربه نخوت و غرور سیاسی و آرزوی رسیدن به دروازه تمدن بزرگ بدون توجه به الزامات آن. امروز در حالی که داشتم سند چشم انداز عربستان سعودی در سال 2030 را می خواندم؛ همزمان نیز مقاله ای درباره خاطرات اسدالله علم می خواندم، تقارن میان این دو متن برای خودم هم جالب بود. علم هر نقشی در رژیم گذشته داشته است، همین که این خاطرات را نوشته، خدمت بزرگی به آینده این جامعه کرده است، البته به شرطی که ما و آیندگان توان درس آموزی از آن را داشته باشیم. خواندن سند چشم انداز عربستان و مشاهده رفتارهای این رژیم، مشابهت زیادی با رفتارها و چشم انداز رژیم گذشته در سال های وفور درآمدهای نفتی دارد. دخالت نظامی شاه در عمان و شاخ آفریقا و ایفای نقش ژاندارمی و نیز حاتم بخشی پول های نفتی میان رژیم های همسو با خود، همزمان مسخره کردن غربی ها و دیگران و اینکه به زودی وارد تمدن بزرگ می شویم و همه اینها نیز در ذیل سیاست های مدبرانه «اعلیحضرت همایونی شاهنشاه آریامهر» رخ خواهد داد. سند چشم انداز عربستان سعودی نه دست پخت ملک سلمان، بلکه دستاورد ذهن فرزند او محمد بن سلمان است. محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان است. او متولد 1364 است و فقط 31 سال دارد. از سال گذشته و پس از فوت ملک عبدالله که پدرش سلمان پادشاه شد، به وزارت دفاع رسید و همزمان رییس دربار پادشاهی نیز هست. به محض رسیدن به قدرت مقدمات حمله به یمن را فراهم کرد. او رییس شورای امور اقتصادی و توسعه نیز هست! می گویند تنها ریش سیاه هیات دولت عربستان است چون بقیه ریش سفید هستند! وی در ابتدای این سند و از قول پدرش ملک سلمان آورده است که: «هدف نخست من آن است که کشور ما در جهان الگویی موفق و پیشگام در تمام عرصه ها باشد و من و شما برای دستیابی به آن تلاش خواهیم کرد.» سه محور یا رکن در این چشم انداز وجود دارد. الف ـ قلب جهان عرب و قلب جهان اسلام، ب ـ کانون سرمایه گذاری در جهان، ج ـ موقعیت راهبردی به لحاظ جغرافیایی در جهان و مرکز اتصال سه قاره. وقتی این سند را می خوانیم متوجه می شویم که درک نویسندگان یا رهبران آن از توسعه و پیشرفت بسیار ساده انگارانه است. در هیچ جای این سند به نقاط ضعف و آسیب پذیری این جامعه اشاره نمی شود. در هیچ کجا عوارض چنین طرح بلندپروازانه ای را در عرصه سیاست و اجتماع نشان نمی دهد و اینکه با چشم انداز مذکور چگونه می خواهند عوارض اجتماعی و سیاسی و فرهنگی توسعه را کاهش دهند؟ در همه جا از لفظ ما (به معنای من) برای انجام این برنامه استفاده شده است، در حالی که نمی داند اجرای چنین برنامه هایی بدون مشارکت عمومی و نخبگان غیرممکن است و چنین مشارکتی بدون آزادی و حضور مدنی مردم سرابی بیش نیست و به همان سرنوشتی دچار می شود که برنامه های رژیم های مشابه شد. سند چشم انداز عربستان مصداق «سالی که خوش است از بهارش پیداست» شده است. از همان ابتدا و در اجرای نخستین کار، وزیر نفت را تغییر دادند و وزارت نفت تبدیل به وزارت صنعت و انرژی و منابع معدنی شد! گویی که نامگذاری مشکلی را حل می کند. وقتی که وزیر جنگ که فقط 30 سال دارد و فقط درس حقوق را در نظام به شدت بسته عربستان خوانده و سرگرم دو جنگ مستقیم در یمن و غیرمستقیم در سوریه است، عهده دار اجرای چنین برنامه ای شود، معلوم است که عربستان به لحاظ سیاست مشارکت جویانه نه تنها گامی به پیش برنداشته است، بلکه بخش قابل توجهی از اعضای خانواده حاکم نیز به حاشیه رانده شده اند. در جامعه ای که این مجموعه از کارها در اختیار یک جوان 30 ساله قرار داده شود، به طور قطع مخالفت ها و کارشکنی ها آغاز خواهد شد. تردیدی نیست که بدون مشارکت آزاد تمامی نیروهای اجتماعی تحقق چنین هدفی که پایدار باشد ناممکن است. ولی مثل روز روشن است که عربستان قادر به باز کردن فضای جامعه برای حضور گسترده نیروهای سیاسی و اجتماعی نیست و به همین دلیل است که بی اعتمادی رو به رشدی نسبت به سرنوشت این کشور و ثبات آن در غرب وجود دارد. رفتاری که ایالات متحده در اتفاقات اخیر و حوادث تروریستی منتسب به خاندان پادشاهی یا نزدیکان آنها داشته، مصداقی از این نگاه است. در سند چشم انداز، هیچ ایده روشنی درباره بهبود شرایط سیاسی، اجتماعی و آزادی های مدنی طرح نشده و همه اینها مسکوت گذاشته شده است. ذهنیت ساده لوحانه ای که گمان می کند طی فقط چند سال از شر وابستگی به نفت خلاص می شود بر سراسر این سند سایه انداخته است. وضعیت منطقه ای امروز آن کشور سراسر محصول درآمدهای نفتی است. وقتی که هدیه حدود 681 میلیون دلاری به نخست وزیر مالزی داده می شود، می توان حدس زد از این نوع هدایا برای سایر رهبران کشورهای اسلامی و غیراسلامی تا چه حد پرداخته شده است. هدایایی که در غیاب آنها، نفوذ عربستان مثل حباب می ترکد. آنان که اوضاع محمدرضا شاه را در سال های 1352 تا 1356 به یاد دارند می دانند که تا چه حد از جانب کشورهای کمک بگیر مورد احترام و حتی مجیزگویی بود ولی هنگامی که ستاره اقبال آن رژیم رو به افول گذاشت دوستانش او را فراموش کردند و حتی او را به کشورشان نیز راه ندادند. اگر از این منظر به اوضاع عربستان نگاه کنیم، اوضاع را در سال های آینده ناپایدار خواهیم یافت و چه بسا زلزله ای بزرگ تر از زلزله سال 1357، منطقه را به لرزه درآورد. آمدن این زلزله دیر و زود دارد، ولی سوخت و سوز نخواهد داشت.
سه شنبه ، ۲۸اردیبهشت۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اعتماد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 32]