ماجراي لوله‌كشي آب تهران - داريوش شهبازي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ماجراي لوله‌كشي آب تهران - داريوش شهبازي

آب را گل نكنيم / در فرودست انگار كفتري مي‌خورد آب... سهراب سپهري.هر پديده نوظهور بشري در آغازين روزهاي پيدايي‌اش با چالش‌هايي روبه‌روست. افراد جامعه در برخورد با اين پديده‌ها به چندين بخش تقسيم مي‌شوند. پاره‌اي موافق، گروهي مخالف و عده‌اي بي‌تفاوت‌اند. تازه هر گروهي را هم مي‌توان باز به بخش‌هاي كوچك‌تري تقسيم كرد، برخي تندرو و افراطي و شماري آرام‌تر و ...

با اين حساب گروه تندرو مخالف اگر در جرياني موفق نشوند از حد اعتدال خارج شده، دست به خشونت زده، حتي سر مي‌شكانند و ... داستان لوله‌كشي آب پايتخت هم از آن ماجراهاي بسيار مهم تاريخ تهران است كه كشاكش مخالفان و موافقان در انجام آن چونان جنگ شمال و جنوب كشور آمريكا بسيار طولا‌ني شد و به 30- 40 سال كشيد. دليل ديگري كه بر آتش اين جنگ باد مي‌وزاند درد مزمن بي‌پولي دولت ايران بود. تهران در قرون پيش از صفويه به سبب فراواني باغها و بستان‌ها و ميوه‌هايش نه فقط در ميان آبادي‌هاي گستره تهران شهره شده بود كه آوازه‌اش سراسر شهرهاي ايران را نيز درنورديده بود. باغهايي كه برآمده از آب فراوان اين روستاي سرسبز و باطراوت بود. اتفاقي كه باعث شد اين ناحيه به خشكي گرايد. انتخاب پايتختي آن و توسعه بي‌حدوحسرش، تهران است. كمبود آب تهران از دوره فتحعلي‌شاه به وجه آشكار خودنمايي كرد و از همان عصر تا امروز دولت‌هاي وقت كوشيده‌اند تا از اطراف آب را به اين شهر سرازير كنند. ژوبر در كتاب از عدم موفقيت فتحعلي‌شاه در انتقال آب رودخانه كرج به تهران سخن گفته است.

لرد كرزن انگليسي هم در كتاب از تلا‌ش ناموفق حاج‌ميرزا آقاسي ياد مي‌كند. گو اينكه آب را بر يافت‌آباد توانست برساند. به روزگار ناصرالدين‌شاه آب كرج به تهران رسيد. تقسيم نامه معروف اميركبير در سهم‌بندي آب كرج در اين پاره از اسناد مضبوط در تاريخ تهران است. ‌

پس از اينكه آب رودهاي اطراف به تهران رسيد، اگرچه هنوز كافي نبود ولي شكل‌ديگري خودنمايي مي‌كرد. آن هم غيربهداشتي بودن آب بود. مردم تهران آب را از جوي‌هاي روباز به آب‌انبارخانه‌ها مي‌بردند. جوي‌هايي كه مملو از كثافات و آلودگي بود. آب‌انبارهاي عمومي تهران در هسته مركزي تهران پيش از آب‌انبارخانه‌ها محل ذخيره آب شرب تهرانيان بود كه خود پر بود از همان آلودگي‌ها و ... ژاك موريه، نايب سفارت انگليس درباره آب تهران مي‌نويسد: و در چنين مي‌خوانيم:

هنوز سلطنت قاجاريان به پايان نرسيده بود كه دو سال بعد از كودتاي 1299 شمسي سيدضياء به روزگاري كه رضاخان قدرت را به دست داشت يعني در سال 1301 شمسي براي نخستين بار فكر لوله‌كشي آب تهران به ميان آمد و يك آلماني مامور انجام كار شد اما از پس آن برنيامد. در سال 1303 نمايندگان وزارت فوايد عامه و اعضاي فني قشون و بلديه با آنكه راه حل مشكل آب تهران را لوله‌كشي تشخيص دادند باز هم كاري پيش نرفت. در سال 1308 چندتن اروپايي طرحي را به شهردار تهران ارائه كردند ولي باز عملي نشد. در سال 1314 چند شركت خارجي براي لوله‌كشي آب تهران وارد عمل شدند به همين منظور شهردار دستور داد در تاريخ 2 / 3 / 1315 كميسيوني از نمايندگان وزارت راه، اداره كل صناعت و اداره كل فلا‌حت و رئيس فني شهرداري تشكيل شد و براي انجام كار شهرداري به نشر آگهي مناقصه اقدام كرد ولي نتيجه‌اي حاصل نشد.

بار ديگر در سال 1316 آگهي مناقصه انتشار يافت و سال بعد 1317 و ماجرا به سال 1318 كشيده شد. ليكن طرح مزبور به جايي نرسيد. در اين سال آلمان به لهستان حمله كرد. به همين دليل محمودجم، نخست‌وزير وقت فرمان داد موضوع مسكوت بماند. جنگ جهاني دوم آغاز شد.

رضاشاه از سلطنت استعفا داد. شركت‌هاي خارجي انگليسي، بلژيكي و ... هر از چند گاهي وارد اين عرصه شده، ولي كاري از پيش نبردند و ميدان را خالي كردند تا اينكه در سال 1326 پس از خاتمه جنگ جهاني يك‌ميليون تومان براي تاسيس شركت عمران پرداخت شد تا اين شركت براي لوله‌كشي آب تهران اقدام نمايد. كلنگ احداث ساختمان اداري شركت در ميدان سنگلج به زمين زده شد. باز هم دو سال گذشت و كار به جايي نرسيد.

در سال 1328 قرار شد بانك ملي براي كمك به شهرداري وام بدهد. سرانجام در بهمن 1328 شمسي يعني پس از گذشت حدود سه دهه تازه، سازمان ‌آب لوله‌كشي آب تهران شكل قانوني پيدا كرد. هنوز نه آبي بود و نه لوله‌اي. ببينيد كشتن زمان در كشورهاي عقب‌مانده چه بيدادي مي‌كند. در سال 1333 به‌طور آزمايشي در ناحيه باغشاه در كوي كارمندان در حدود 50 انشعاب داده شد و تاسيسات سازمان آب در روز چهارم آبان 1334 به شكلي رسمي گشايش يافت. در سال 1342 تاسيسات آب تهران براي انتقال 65 ميليون مترمكعب در سال احداث شده بود، افتتاح شد و ...

گو اينكه مي‌دانيم ايرانيان باستان در فرهنگ بلندمرتبه خود چه آداب پسنديده‌اي در احترام به آب رعايت مي‌كردند، گله‌مندي ابوالقاسم حالت، شاعر معاصر از بي فرهنگي مردم كه از فقر جامعه و تهيدستي آنان عارض شده در شعري كه به سال 1324 سروده به خوبي آشكار است. پيش از درج شعر اشاراتي از آداب ايرانيان باستان مي‌كنيم:

هرودت مي‌نويسد:

...

استرابن يوناني مي‌گويد: ...

ايرانيان باستان چهار عنصر مقدس را بسيار ارج مي‌نهادند. ‌

شعر حالت كه در آخر جنگ جهاني از وضع آب تهران و رفتار تهرانيان با جوي آب سروده شده نمونه‌اي از تفكر موافقان است:

يكي مي‌گفت كاين زهر كشنده است ‌ / و يا در جويبار آب رونده است؟

به دست مردمي عاري ز فرهنگ / شود آب روان با قير همرنگ

زني در آب ريزد خاكروبه / چو اندر سوپ سبزي، زردچوبه

در آب جو پس از يك سرفه مسلول / دو صد خلط افكند بر طبق معمول

به جوي آب آخر اين كثافات / شود سرمايه امراض و آفات

دمادم حصبه و اسهال خوني / ز راه آب مي‌يابد فزوني

اگر با شيوه علمي زهرياب / شود ز آلودگي‌ها تصفيه آب

سپس گردد درون لوله جاري / به كلي ماند از آفات عاري

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]