واضح آرشیو وب فارسی:هدانا: در محافل هنری «مرتضی خان» صدایش می کردند. سال ها در رادیو به تک نوازی پیانو مشغول بود و می گویند یکی از بنیان گذاران موسیقی ملی ایران است. در واقع او مردی است که با یک ساز اروپایی از سردمداران موسیقی ملی ایران شد. به گزارش ایسنا، اول فروردین ماه سالروز درگذشت مرتضی خان محجوبی است که شیوه ی نت نویسی اش در فهرست میراث معنوی ایران ثبت شده است. محجوبی در خانواده ای متولد شد که همه ی اعضای آن به موسیقی علاقه داشتند. در خانه ی او پیانو بود و مادرش کمی با این ساز آشنا بود. استعداد فطری و علاقه مرتضی خان محجوبی چنان بود که به تنهایی نواختن «پیش درآمد اصفهان» اثر درویش را روی پیانو آغاز کرد. برای پرورش استعدادش، محجوبی 6 ساله را نزد دو استاد بزرگ آن زمان فرستادند. استادان او، سلطان حسین خان هنگ آفرین و محمود مفخم الممالک بودند. شیوه ی تعلیم این دو استاد به روش قدما سینه به سینه و شفاهی بود. مرتضی خان نزد مفخم الممالک شیوه های خاص نوازندگی پیانو (به مقتضای موسیقی ایرانی) را می آموخت و نزد هنگ آفرین معلومات ردیف خود را تکمیل می کرد. در منابع مکتوب نوشته اند که مرتضی خان استعداد و توانایی غیرعادی در نواختن پیانو داشت و استادانش از او نوازنده ای اعجوبه ساختند. شهرت او به جایی رسید که در 10 سالگی همراه حاج خان، مفخم الممالک، شکر الله خان (استاد تار) و برادرش رضا در تالار سینمای فاروس لاله زار همراه با آواز عارف قزوینی کنسرتی را برگزار کرد. کسانی که به روحیه و زندگی عارف قزوین و بخصوص سختگیری و مشکل پسندی او وارد هستند، می دانند که پذیرش یک کودک به عنوان همراهی کننده ی آواز در کنسرت عارف چقدر مهم بوده است. مرتضی خان محجوبی در 12 سالگی نوازنده ای شناخته شده بود که دوره ی ردیف عالی را تمام کرده بود. او در 13 سالگی با استادانی مانند درویش خان، طاهرزاده، حاج خان و اسماعیل زاده کنسرت می داد. در 20 سالگی ازدواج کرد و در سال 1307 برای پر کردن صفحه به بیروت، شام و حلب سفر کرد. از این سفرهای متعدد حدود 100 صفحه پر شد که اکنون تعدادی از آن ها در دسترس است. بیشتر این صفحات همراه صدای ویلن ابوالحسن خان صبا، حسین خان یاحقی و طاطائی (نوازنده ی مشهور آن دوران)، مرتضی نی داود، ارسلان درگاهی، عبدالحسین شهنازی و آقا رضاخان روانبخش است. او با صدای هنرمندانی مانند جلال تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و بدیع زاده صفحه پر کرد که هنوز بعد از مدت ها که به گوش می رسند و تازگی خود را از دست نداده اند. دو صفحه ی تک نوازی مرتضی خان محجوبی در «شور» و «افشاری» نیز باقی مانده که نمونه ی بارز قدرت او در نوازندگی است. در سال 1319 هنگام تأسیس اداره ی رادیو، به این سازمان وارد شد و تا آخر عمر در آنجا بود. مدتی سرپرست برنامه ی موسیقی رادیو شد. از سال 1334 با شروع برنامه ی «گل ها» به آن برنامه وارد شد و از ستون های اصلی برنامه بود. بیش از نیمی از نوارهای رادیو در آن سال ها، آثاری از پنجه ی او را روی پیانو با خود دارند و یادگار هنرش به شمار می روند. تصنیف هایش نیز با ارکستر «گل ها» در همان سال ها اجرا شد که بعضی از آن ها هنوز نیز شهرت دارند. مرتضی خان به جز پیانو همدم دیگری نداشت. او در هنگام تحویل سال 1344 و ساعاتی قبل از شلیک توپ نوروز، در تنهایی و فراموشی درگذشت. خبر مرگش به خاطر تحویل سال نو به مدت یک هفته مکتوم ماند و پیکرش پس از سیزدهم فروردین ماه در گورستان ظهیر الدوله به خاک سپرده شد. می گویند این هنرمند از پیانو مانند سازهای سنتی تار، سه تار و سنتور استفاده می کرد و شخصیتی (کاراکتری) که پیانو هنگام نوازندگی او داشت، به اصل و ماهیت فرنگی اش هیچ شباهتی نداشت. مثلا کوک پیانوی مرتضی خان طبق پرده ها و فواصل خاص موسیقی ایرانی بود. ضرب شناسی، تسلط به اجرای قطعات و آوازها و نمایش ظرافت آن ها، از طریق مالش ها، تکیه ها و شیوه های فنی در کار او که خاص خودش بود، قدرت فنی فوق العاده کارهای او تا سال های 1330 در اوج بود. همچنین خلاقیت در خلق پیش درآمد و چهارمضراب، شیوه ی پیانونوازی او را از دیگر هنرمندان متمایز می کند. مرتضی خان محجوبی نت نمی دانست، اما برای خود نتی اختراع کرده بود که بی شباهت به خط سیاق نبود. خط سیاق علامت هایی است که در قدیم برای ثبت کردن وزن اجناس یا ارقام پول به کار می بردند. در این باره پرویز یاحقی گفته است: «آهنگی در دستگاه شور ساخته بودم، به نام "ای امید دل من کجایی" که در گل های رنگارنگ ۱۷۲ پخش شد. هنگامی که به همه ی اعضای ارکستر نت این تصنیف را برای اجرا دادم، مرتضی محجوبی از من خواست که آهنگ تصنیف را با ویلن بنوازم و او آن را با علائم ویژه ی خود پشت قوطی سیگار خود نوشت و عجب این بود که این آهنگ را همان مرتبه اول از همه ی اعضای ارکستر بهتر و درست تر نواخت.» چند سال پیش، شیوه ی نت نویسی این هنرمند به همت پویان آزاده به عنوان میراث معنوی به ثبت ملی رسید.
یکشنبه ، ۱فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: هدانا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]