يارگيري در‌حياط خلوت آمريكا

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: يارگيري در‌حياط خلوت آمريكا

سياست‌خارجي- گروه سياسي:
دانيل اورتگا رئيس‌جمهور نيكاراگوا ميهمان آخر هفته تهران است.

او امروز در حالي وارد ايران مي‌شود كه يك سال پيش نيز، در چنين روزهايي، تهران ميزبان وي بود و شش‌ماه قبلش هم، محمود‌احمدي‌نژاد همتاي وي، در سفر به كشورهاي آمريكاي لاتين، چند روزي را ميهمان اورتگا شد. افزايش روابط ديپلماتيك با كشورهاي مخالف ايالات متحده در آمريكاي لاتين، رويكرد نهمين دولت ايران است كه در حوزه سياست خارجي دنبال مي‌شود.

اگرچه به لحاظ خط‌مشي سياسي، ذائقه چپ‌گرايي كشورهايي نظير ونزوئلا، كوبا، اكوادور، نيكاراگوا در آمريكاي لاتين با نگرش ايران سازگار نيست اما تنها وجه مشترك آنها در ضديت با سرمايه‌داري آمريكا و خصوصيت ضد امپرياليستي‌شان باعث ايجاد همگرايي ميان ايران و كشورهاي آمريكاي لاتين شده است.

روابط ايران و آمريكاي لاتين قدمتي طولاني ندارد. تا قبل از پيروزي انقلاب‌اسلامي ايران نيز روابط با كشورهاي منطقه آمريكاي لاتين متاثر از نظام بين‌المللي و فضاي غالب بر آن و همچنين تبعيت ايران به همراه ساير كشورهاي منطقه در رويكرد كمونيست‌ستيزي واشنگتن قرار داشت. پس از پيروزي انقلاب نيز برخي از كشورهاي آمريكاي لاتين به تبعيت از تعطيلي سفارت آمريكا درتهران، سفارتخانه‌هاي خود را تعطيل كردند و تعدادي هم به صورت غيرفعال، به كار خود ادامه دادند.

روابط اقتصادي نيز شاخص‌ترين چشم‌انداز توسعه مورد اشاره بود، به گونه‌اي كه بنا بر آمار تخميني، حجم مبادلات تجاري ايران با كشورهاي مذكور، پس از پيروزي انقلاب به حدود 15 ميليارد دلار رسيد. با اين حال به رغم رشد روابط تجاري بين ايران و كشورهاي آمريكاي لاتين، روابط سياسي آن‌گونه كه انتظار طرفين بود، توسعه نيافت. پايان جنگ سرد توانست اين فرصت را ايجاد كند كه توسعه‌اي چندجانبه ميان آنها به وجود آيد.

گسترش روابط منطقه‌اي با آمريكاي لاتين جهت اتخاذ مواضع مشترك درخصوص مسائل منطقه‌اي، توسعه‌ روابط سياسي دو‌جانبه و ارتباط فرهنگي و شناساندن فرهنگ و تمدن ايران از جمله اولويت‌هاي رويكرد جديد بود. با اين‌‌حال طي پنج سال گذشته و به‌خصوص از هنگام روي كار آمدن دولت نهم روابط ايران و آمريكاي لاتين از تحولات چشمگيري برخوردار شده است. رفت‌وآمدهاي پي‌درپي سران اين كشورها به پايتخت‌هاي يكديگر مويد اين امر است.

حضور در حياط خلوت آمريكا

اگر سيد محمدخاتمي رئيس‌جمهور پيشين ايران طي هشت سال دوران رياست‌جمهوري‌اش سه بار راهي آمريكاي لاتين شد تا به ونزوئلا سفر كند، محمود احمدي‌نژاد در اين سه سالي كه از عمر دولتش مي‌گذرد، تعداد چهار بار سفرهاي منطقه‌اي به آمريكاي لاتين را در كارنامه سياست خارجي خود ثبت كرده است.

در ميان كشورهاي آمريكاي لاتين، اگر چه كوبا اولين كشوري بود كه پيمان دوستي غيررسمي با ايران بست و شاهد اين امر تزريق ميلياردها دلار به اقتصاد بيمار اين كشور توسط ايران است اما ونزوئلا نقش متحد واقعي تهران را يافت. به گونه‌اي كه هوگوچاوز رهبر ونزوئلا با انجام نزديك به 10 سفر به ايران ركوردار سفر رهبران خارجي به كشورمان بوده است.

با اين حال همزمان با اوج‌گرفتن اختلاف درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران با غرب، اقبال تهران به آمريكاي لاتين افزايش يافت. در شرايطي كه ايران كم‌كم زمزمه شكست تعليق غني‌سازي اورانيوم را در اواخر 83 به راه انداخت، هجوم لفظي و تهديدها مبتني بر برخورد جدي با ايران به اوج رسيد.حتي بحث تقابل نظامي آمريكا با ايران نيز مطرح شد.تحت اين شرايط بود كه خاتمي رئيس‌جمهوري وقت ايران به ونزوئلا رفت تا با هوگوچاوز كه او نيز مدعي بود دولت آمريكا در پي قتل او و ساقط كردن حكومتش است، ديدار كند. در همان زمان تحليلگران معتقد بودند كه سفر رئيس‌جمهوري ايران به ونزوئلا، نوعي نمايش مقابله و هم‌پيماني عليه آمريكاست.

سكانس‌هاي اين نمايش ديپلماتيك با رئيس‌دولت شدن محمود احمدي‌نژاد افزايش يافت. افزايش حلقه متحدان در آمريكاي لاتين مهم‌ترين هدف وي بود تا يك زنجيره ضد آمريكايي درست كند. اين استراتژي با روي كار آمدن دولت‌هاي چپ ضد آمريكايي همگرايي يافته بود.نتيجه انتخابات بوليوي، اكوادور، نيكاراگوا و چند كشور ديگر آمريكاي لاتين نيز به گونه‌اي پيش رفت كه روند سياست حاكم بر اين منطقه را به سمت فضاي ضد آمريكايي پيش برد. اين منطقه از ديرباز به گفته ناظران سياسي، حكم حياط خلوت ايالات متحده آمريكا را داشت، اما با به قدرت رسيدن رهبران ضد امپرياليسم، ائتلافي در اين نقطه شكل گرفت كه ايران نيز با بهره‌گيري از آن و افزايش روابط خود با دولت‌هايشان، رسماً وارد حياط‌ خلوت آمريكا شد.

اين ارتباط به گونه‌اي پيش رفت كه حتي فرزندان چه‌گوارا توسط دانشگاه تهران به ايران دعوت شدند و اورتگا هم به همراه خانواده‌اش به دعوت احمدي‌نژاد پاسخ مثبت داد و راهي ايران شدند. اين علاوه بر اقداماتي نظير تاسيس بانك مشترك ميان ايران و ونزوئلا بود كه در دستور كار طرفين قرار گرفت.

زواياي اين ائتلاف

تشكيل اتحاديه آمريكاي لاتين كه حالا ايران نيز به آن پيوسته و جزيي از آن محسوب مي‌شود، با نگاه‌هاي متعددي روبه‌رو است. واقعيت مي‌گويد كه آمريكاي لاتين در دوره دولت نهم، جايگاه ويژه‌اي در ديپلماسي تهران پيدا كرده است و ظاهراً سران اين كشورها نيز، به گسترش روابط با تهران تمايل ويژه‌اي دارند.

سران آمريكاي لاتين با تشكيل حلقه‌اي با حضور هم، سعي دارند به مشكلات مشتركشان همچون فقر، بدهي‌هاي كلان خارجي و غيره و رفع آنها بپردازند. در چنين شرايطي ايران نيز يكي از كشورهايي محسوب مي‌شود كه روابط راهبردي در زمينه اين كشورها برنامه‌ريزي كرده و دنبال مي‌كند.

ديدگاهي معتقد است مهم‌ترين دليل نزديكي ايران و آمريكاي لاتين به وجود دشمن مشترك مربوط مي‌شود. پرونده هسته‌اي ايران و تحريم‌هاي گسترده‌اي كه عليه آن صورت مي‌گيرد، از يك سو و تمايل به قطع دست آمريكا از منافع منطقه آمريكاي لاتين از سوي ديگر به همراه مقابله با انزواي سياسي كه قدرت‌هاي غربي آن را دنبال مي‌كنند، عواملي هستند كه باعث تشكيل متحدان جديد و استراتژيك مشترك آنان شده است.

اين گروه خاطرنشان مي‌شوند كه آمريكاي لاتين هيچگاه روابط خود را با ايالات متحده بر سر رابطه با ايران قرباني نمي‌كند و اين روابط گرم با تهران فقط برگ برنده اين كشورها در برابر آمريكاست تا در فرصت مناسب از آن استفاده كنند.اين استدلال چندان غيرمرتبط به نظر نمي‌رسد چرا كه دوستي و ارتباط اخير دولت ايران با دولت‌هاي آمريكاي لاتين، نگراني مقامات آمريكايي را به دنبال داشته است. از همين منظر بوده كه يكي از معاونان وزارت‌ خارجه آمريكا صراحتاً ابراز نگراني كرده و تاكيد نموده كه اين موضوع باعث تهديد امنيت ايالات متحده آمريكا شده است.

در عين حال برخي تحليلگران نيز، افزايش روزافزون ايران در منطقه آمريكاي لاتين را نماد كاهش نفوذ واشنگتن دانسته و آن را نشاني از استقلال خواهي كشورهاي مذكور عنوان مي‌كنند. نتايج واقعي دگرگوني روابط ايران و آمريكاي لاتين و گردش ديپلماتيك تهران به دولت‌هاي چپ موضوعي است كه تنها در گذر زمان و در مقاطع حساس‌تري كه وقوعشان محتمل است آشكار خواهد شد.

تاريخ درج: 23 خرداد 1387 ساعت 14:13 تاريخ تاييد: 23 خرداد 1387 ساعت 14:18 تاريخ به روز رساني: 23 خرداد 1387 ساعت 14:18
پنجشنبه 23 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 152]