واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: ملت ايران در سالهاي سلطنت پادشاهان قاجاري همواره دستخوش بازي هاي سياسي حكمراناني بودند كه با بستن قراردادهاي ننگين و اعطاي امتيازات گوناگون به استعمارگران، موجبات خدشه دار شدن احساسات ملي و ديني آنان را فراهم مي آوردند. احساساتي كه براي ملت ايران، فرياد همبستگي در مبارزه با استعمارگران خارجي بود و صداي آن در زمان هاي مختلف به گوش جهانيان مي رسيد. حسي كه بعدها در جريان مبارزه با امتياز توتون و تنباكو با فتواي تاريخي ميرزاي شيرازي دوباره زنده شد. فكر انحصار تجارت توتون و تنباكو را نخستين بار محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، وزير انطباعات ناصرالدين شاه، مطرح كرد. اما هر بار كه اين مسئله مطرح مي شد شاه توجه چنداني نمي كرد، در سفر سوم ناصرالدين شاه به اروپا در سال 1269 ه. ش، به تشويق وزير مختار انگليس در ايران، سرهنري درومند ولف، دولت انگليس فرصت مناسب را براي كسب امتياز انحصار توتون و تنباكو به دست آورد و زمينهسازي آن را به ماژور جرالد تالبوت از نزديكان و مشاوران لرد ساليسبوري (نخستوزير و وزير خارجهي انگليس) محول كرد. تالبوت، توانست رابطه اي دوستانه و عاطفي با شاه برقرار كند، از اين رو، پس از بازگشت شاه از انگلستان، تالبوت به ايران دعوت شد و بدين ترتيب، در 28 رجب 1307 و در شب عيد سال 1269 خورشيدي برابر با بيستم مارس 1882امتياز تجارت توتون و تنباكو از مرحله كشت تا فروش در داخل و خارج كشور به مدت پنجاه سال به تالبوت اعطا شد. تالبوت با كمك دولت انگليس وعده اي از سرمايه داران انگليسي، شركتي را كه به كمپاني رژي معروف شد با سرمايه 650 هزار ليره تأسيس كرد. تعهد پرداخت 25 هزار ليره در سال به ناصرالدين شاه و دادن مبالغي هنگفت به امين السلطان و تعدادي از درباريان كه به گفته فووريه، پزشك مخصوص ناصرالدين شاه، اين مبلغ بالغ بر دو ميليون ليره مي شد، عامل مهمي در كسب اين امتياز بود. امين السلطان بعدها در نامه اي به ميرزا حسن شيرازي، مرجع تقليد وقت، علت اعطاي امتياز را جبران لغو قرارداد تمديد راه آهن بوشهر ـ گيلان اعلام كرد، قرارداد مذكور در زمان ميرزا حسين خان مشيرالدوله با يك شركت انگليسي منعقد شده بود، ولي در واقع، اين اعطاي امتياز، ادامه روند اعطاي امتياز به بيگانگان در دوره قاجار بود. اين امتيازنامه داراي پانزده فصل بود كه بر اساس فصول آن، صاحبان امتياز متعهد شدند هرسال، پانزده هزار ليره به دولت ايران بپردازند، همچنين پس از كسر پنج درصد از سود شركت، يك چهارم باقيمانده آن را به خزانه ايران واريز كنند، مُفاد امتيازنامه حاكي از اختيارات تام صاحبان امتياز در امور دخانيات ايران و بي اعتنايي محض حاكمان وقت ايران به منافع ملت بود. از اين رو، تمام كشاورزان ايراني كه اين محصول را توليد مي كردند، بايد از اين شركت انگليسي اجازه نامه مي گرفتند، تاجران نيز ناگزير بودند جواز كار را از اين كمپاني دريافت كنند و اينگونه بود كه حق حمل و نقل و بازرسي تمام محموله ها به اين مؤسسه واگذار شد. از آنجا كه بيست درصد مردم ايران به كشت و فروش و صدور اين محصول مشغول بودند، بيشترين بخش درآمد ايران يعني چهار پنجم آن به اين كمپاني واگذار شد و ايران در مقابل اين سلطه اقتصادي و سياسي، تنها يك پنجم سود مي برد. ولي پس از انجام يافتن مقدمات كار، هيئتي از كمپاني رژي روانه ايران شد و همانند دولتي فاتح، مأموراني به تمام نقاط كشور اعزام كرد، حضور انگليسيها در سراسر ايران، به حدي بود كه اعتمادالسلطنه، از آن به سلطنت انگليس در ايران يادكرده است. كمپاني رژي تا مدتي غيرفعال و ناشناخته بود تا اينكه تالبوت به استناد فصل نهم امتيازنامه كه صاحب امتياز را مجاز به واگذاري حقوق خود به ديگري مي دانست، تمام امتيازاتش را، ظاهراً پس از كسب سود فراوان، به شركتي به نام شركت شاهنشاهي تنباكوي ايران فروخت موضوع امتياز نيز احتمالاً به سبب ترس از واكنش روسها يا مخالفان داخلي، مدتها فاش نشد، تا اينكه دولت با انتشار اعلان نامه اي رسماً آن را به اطلاع عموم رساند و تذكر داد كه زارعين توتون و تنباكو متحمل خسارت نخواهند شد و كمپانيِ صاحب امتياز، محصول آنان را به قيمت عادلانه و نقد خريداري خواهد كرد. از آن سو، كمپاني انگليسي به اين بهانه، عبور و مرور مردم را كنترل و تمام كالاها را بازرسي مي كرد و مأموران مسلح تحت اين عنوان، توانستند آزادي و امنيت عمومي را سلب كنند. رفته رفته احساس شد صحبت از يك شركت خريد و فروش محصولي خاص نيست و انگليسي ها نزديك است نام ايران را به عنوان سرزميني مستقل از نقشه سياسي دنيا حذف كنند و اين كشور را جزو مستعمرات بريتانيا مي پندارند. در اين حال بود كه مرجعيت شيعه ساكت نماند و بدنبال نامه سيد جمال الدين اسدآبادي و تذكر پيرامون عواقب اين امتياز ، فتواي تاريخياليوم استعمال توتون و تنباكو باي نحو كان در حكم محاربه با امام زمان – سلام الله عليه – است. از سوي آيت الله سيد محمدحسن شيرازي صادر شد و در مدت بسيار كوتاهي علي رغم دسيسه هايي كه جهت جعلي نشان دادن حكم صورت گرفت، اين فتوا در سراسر ايران پخش شد و مخالفتهاي مردمي را برانگيخت. تمامي مردم به اطاعت از مرجع تقليدشان، توتون ها را دور ريخته و تمام قليانها و وسايل استعمال تنباكو را شكستند و حتي در دربار نيز قليان ها شكسته شد و به اين وسيله بود كه شاه مجبور به عقب نشيني و استعمار گران انگليسي در مقابل خواست ملتي پيشتاز در خاورميانه طعم شكست را تجربه كردند. حضرت امام خميني (ره ) در باره تحريم تنباكو از سوي عالم رباني ميرزاي شيرازي مي فرمايد: همان نصف سطر ميرزاي شيرازي رضوان الله تعالي عليه، مملكت ما را از توي حلقوم خارجي ها بيرون كشيد. سرانجام در 24 ارديبهشت ماه 1270، يعني در مدتي كوتاه پس از اعطاي اوليه امتياز توتون و تنباكو، اين قرارداد براي هميشه لغو شد و زنده شدن غرور ديني و ملي ملت مسلمان ايران در اين ماجرا، سرآغاز تمامي مبارزات حق طلبانه اين مردم عليه بيگانگان شد. اطلاع**9128**1717
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 555]