واضح آرشیو وب فارسی:مهر زنجان: گنبد مشهور سلطانیه که در مسیر تهران- زنجان از دور به رنگ نیلگون در پهنه دشت فراخ سلطانیه دیده می شود، گنبدی عظیم و از بی نظیرترین گنبدهای یک پوشش زیبا به شمار می آید.به گزارش مهرزنجان به نقل از موج رسا, وقتی در مسیر جاده تهران به زنجان به سمت غرب کشور در حرکت هستید، در سمت چپ خود گنبدی فیروزه ای در مقابل دیدگانت مجسم می شود که حکایت سالها اقتدار و عزت و ایستادگی ایران و ایرانی است و بیان واقعیتی عظیم که ایرانیان همواره ملت برتر بوده و هستند. این گنبد در حد فاصل سال های 704 تا 712 قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شده است. گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا و زیبایی شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می آید. در بسیاری از متون تاریخی و سفرنامه ها، به عظمت این بنای باشکوه اشاره شده و بسیاری از شرق شناسان و باستان شناسان غربی نیز اهمیت فوق العاده آن را مورد تأکید قرار داده اند. بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی های فیروزه ای و لاجوردی و به شیوه معرق کاری تزیین شده است، در قسمت جنوبی گنبد، آثار ساختمان مسجدی که محراب آن دارای حاشیه گچبری است، دیده می شود. با ملاحظه دقیق این بنای عظیم، به نظر می رسد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که شامل ساختمان مرکزی گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد، بنای معظم و عالی دیگری جنب آرامگاه بوده است. کاشی های طلایی رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره های آن از لحاظ هنر کاشی پزی فوق العاده ممتاز و کم نظیر است. پلان بنا در رقوم همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا از سه فضای گنبدخانه، تربتخانه و سردابه تشکیل شده است، گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع 50/48 متر و قطر دهانه 40/24 متر، بزرگ ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان می باشد. این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی توان نمونه ای قدیمی تر از آن در جهان یافت، ضخامت گنبد 160 سانتی متر و فضای خالی بین دو پوسته 60 سانتی متر است. سیستم دو جداره بودن گنبد در ارتباط با مسایل ایستایی قابل بررسی است، به طوری که به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب ناپذیر کرده است. در فضای گنبدخانه، 8 جرز سنگین با عرض 78/6 متر قرار دارد که، وزن 1600 تنی گنبد را به شالوده ها منتقل می کنند. سطح مقطع هر کدام از این جرزها حداقل 50 متر مربع و بار وارده بر آن 200 تن محاسبه شده است. در زوایای اضلاع 8 ضلعی در طبقه سوم گنبدخانه، هشت مناره تعبیه شده است، وجود این مناره ها، یکی از عناصری است که در حل مسایل استاتیکی نقش موثری داشته و نیروهای فشاری این عناصر، نیروهای رانشی گنبد را خنثی کرده و آنها را به جرز و پی منتقل می کنند. دومین فضای آرامگاه اولجایتو، فضای تربتخانه است که به شکل مستطیل با طول ضلع 60/17 متر و عرض 8/7 متر و با ارتفاع 16 متر، محراب مجموعه را در جرز جنوبی در خود جای داده است. سردابه سومین فضای آرامگاه است که ورودی آن در ایوان جنوبی تربتخانه قرار دارد، در وسط آن محل قبر و در طرفین آن دو فضای کوچک وجود دارد. این بنای 1600 تنی در 700 سال گذشته تنها 2 تا 8 سانتی متر نشست داشته است، در حالی که ضخامت پی بنا فقط نیم متر است و تنها در قسمت شمالی بنا به 1/5متر می رسد. گنبد سلطانیه از نظر تزیینات، بسیار غنی بوده و در آن تزیینات مختلف گچ بری، کاشی کاری، کتیبه نویسی، تزیینات رنگ و نقاشی، تزیینات سنگی و چوبی، در نهایت دقت و زیبایی اجرا شده است. تزیینات گچ بری در سقف ایوان های 24 گانه طبقه دوم بنا، از زیباترین نمونه های گچ بری در بناهای اسلامی به شمار می آید. در این آرامگاه، برای نخستین بار در تاریخ معماری اسلامی، در سطح پیچیده و مفصل از هنر کاشی کاری استفاده شده است. البته تزیینات در این بنا دو لایه بوده و درباره این پدیده فرضیات گوناگونی ارائه شده است، در رابطه با کاربرد بنا به عنوان ساعت آفتابی باید گفت که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می تابد، نشان دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره های بزرگ می تابد نشان دهنده ساعت و نور پنجره های کوچک نشان دهنده حدود دقیقه است. از جمله مهمترین آثاری که به تقلید از گنبد سلطانیه پدید آمده، می توان از گنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره نام برد که بیش از صد سال بعد از آن ساخته شده است. گنبد سلطانیه از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است و آنوبانینی آن را یکی از مهمترین آثار باستانی جهانی منطقه به شمار می آورد، در سال های اخیر توجه به این اثر بیشتر شده و تعمیر و نگهداری اثر نسبتا به خوبی در حال انجام است. گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه گنبد سلطانیه انتهای پیام/
چهارشنبه ، ۲۶اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر زنجان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 105]