محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845730853
آیت الله رشاد: جامعه ما در حال حاضر ظرفیت برگزاری مناظره ندارد
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: همه چیز درباره کرسی های نظریه پردازی؛
آیت الله رشاد: جامعه ما در حال حاضر ظرفیت برگزاری مناظره ندارد
شناسهٔ خبر: 3580563 - سه‌شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۰
دین و اندیشه > اندیشمندان
آیت‌الله رشاد،رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی گفت:شرط اول امكان برگزاری كرسی‌های مناظره این است كه افراد آماده‌ی مناظره باشند اما جامعه‌ی ما متأسفانه در حال حاضر چنین ظرفیتی ندارد. به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله علی اکبر رشاد عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره است که از اولین روز تاسیس این هیئت، مسئولیت اداره آن را برعهده داشته است؛ با وی در مورد ماهیت و موانع پیش رو و راهکارهای برطرف کردن چالش‌های هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره به گفت و نشستیم که ماحصل آن از منظرتان میگذرد. * مقام معظم رهبری(دام ظلّه) اخیراً رهنمودهایی را درخصوص كرسی‌های آزاداندیشی ارائه فرمودند و باتوجه به اینكه واژه‌ی «كرسی» و تركیب‌های گوناگون آن، مانند «كرسی نظریه‌پردازی»، «كرسی نقد»، «كرسی مناظره»، «كرسی آزاداندیشی»، و... به چه معناست؟ اصولاً بفرمایید كه آیا «كرسی» در معنی واحدی به‌كار می‌رود؟ چند نوع كرسی داریم؟ و كرسی‌های آزاداندیشی در كجای این طبقه‌بندی جای می‌گیرد؟ كلمه كرسی، واژه‌ای عربی به‌معنی محل استقرار، تخت و صندلی است؛ این كلمه در ادبیات علمی قدیم و جدید به معانی مختلف به كار می‌رود: 1. در ادبیات علمی قدیم‌تر به‌معنی محضر درس و قریب به كلاس امروزی به‌كار می‌رفته، به این معنی می‌گویند: در حوزه‌ی قدیم تهران كرسی‌های فقه و اصول یا حكمت پررونقی برگزار می‌شده، یا فلانی در دانشگاه صاحب كرسی است. 2. كرسی معنای سنتی دیگری دارد كه نزدیك به معنی اول است و كاربرد آن در دانشگاه‌های اروپایی رایج‌تر است. در این معنا كرسی عبارت است از: «واحد علمیِ موضوعی آكادمیك مستقر در یك مركز علمی». در واقع همان دپارتمان علمی كه استاد برجسته‌ای محور فعالیت‌های آن است و اساتیدی نیز عضو آن هستند. برای مثال می‌گویند: كرسی شرق‌شناسی، كرسی ایران‌شناسی و یا كرسی اسلام‌شناسی. نوعاً در این كرسی‌ها به كار مطالعاتی و نیز آموزشی می‌پردازند. این تعبیر سنتی از «كرسی» اصطلاح رایجی است و در دانشگاه‌های جهان هم مصادیق فراوانی دارد. 3. در روزگار ما و در ایران، «كرسی» معنای سومی نیز پیدا كرده است؛ به این صورت كه مثلاً منظور از تعبیر «كرسی آزاداندیشی» عبارت است از «نشستی بحثی و چالشی كه یك اساتید یا دانشجویان مدعیات و نظرات خود را در آن ارائه می‌كنند و كسی یا عده‌ای نیز آن نظرات را نقد می‌كنند». به چنین فرایندی اصطلاحاً كرسی آزاداندیشی گفته می‌شود. این تعریف از كرسی به‌معنای ارائه‌ی سمینار انتقادی و یا نشست نقد و مناظره شبیه‌تر است تا به معنای چهارم آن كه در هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی تعریف شده و نیز به معنای اول و دوم سنتی كلمه‌ی كرسی كه در عرف حوزه‌ها و دانشگاه‌ها و نظام آكادمیك جهان رایج است، تفاوت می‌كند. 4. معنای دیگر «كرسی» كه در ادبیات هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی تعریف شده، عبارت است از: «واحد مرجع نظارتی و حمایتی، نسبت به نظریه‌ها و نوآوری‌ها و نقدهای جدیدِ علمی كه در حوزه‌ی معرفتی و علمی مشخصی مطرح می‌شود و در یك فرایند مشخص، مورد ارزیابی، نقادی، دفاع و داوری قرار می‌گیرد». «كرسی» در این اصطلاح، واحدی است كه با عضویت شماری از صاحب‌نظران برجسته‌ی یك حوزه‌ی موضوعی و مطالعاتی در درون هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی تشكیل می‌شود و براساس فرایندی مصوب، در جهت بررسی یك مدعای علمی و نقد و دفاع و داوری درباره‌ی آن فعالیت می‌كند. به این ترتیب معنای چهارم از اصطلاح كرسی با دو مفهوم سنتی و نیز كاربرد جدید آن كاملاً تفاوت دارد. به این ترتیب كلمه‌ی كرسی، امروز دست‌كم چهار كاربرد دارد. * اجلاسیه در تعبیر هیئت حمایت به چه معنی است؟ چند نوع اجلاسیه در كرسی‌ها تشكیل می‌شود؟ نوع چهارم از كاربرد كرسی (واحدهای مرجع تشكیل‌شده در هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی) دارای فرایند خاصی است كه مهم‌ترین مرحله‌ی آن تشكیل «اجلاسیه» است. تشكیل اجلاسیه گاه در یك نشست و گاه چندین نشست صورت می‌گیرد. اجلاسیه‌ها به دو دسته‌ی كلی «پیش‌اجلاسیه» و «اجلاسیه» تقسیم می‌شوند؛ همچنین با توجه به سطح مدعا نیز دارای اقسامی به این شرح هستند: ۱. اگر اجلاسیه‌ای برای مدعایی تشكیل شود كه واجد سطحی از نظریه (ابرنظریه و كلان‌نظریه، نظریه‌ی غیرگسترده، نظریه‌ی نیم‌گسترده) است، به آن «اجلاسیه‌ی نظریه‌پردازی» و یا «اجلاسیه‌ی دفاع و داوری نظریه‌پردازی» گفته می‌شود. ۲. گاه نیز مدعا در حد نظریه و اقسام آن نیست، بلكه فروتر از نظریه است؛ برای مثال موضوع آن در حد یك نظر نو است و نه نظریه‌ی جدید كه به آن «اجلاسیه‌ی نوآوری» گفته می‌شود. بنابراین برای ارائه و ارزیابی مدعایی در سطح نظریه و یا بالاتر از آن، تا ارائه‌ی یك دانش، از «اجلاسیه‌ی نظریه‌پردازی» استفاده می‌شود و برای كمتر از آن از «اجلاسیه‌ی نوآوری». ۳. گاه نیز ممكن است یك نفر تنها نقدی بر نظر، نظریه و یا یك دانش داشته باشد كه به آن «اجلاسیه‌ی نقد» گفته می‌شود. ۴. نوع چهارم اجلاسیه نیز «اجلاسیه‌ی مناظره» است. مناظره طرفینی است به این صورت كه دو رقیب فكری با هم چالش می‌كنند، حال ممكن است یك نفر مدعایی داشته باشد و دیگری مهاجم و ناقد باشد و نیز ممكن است هركدام مدعایی داشته باشند و مدعای یكدیگر را نقد كنند. البته در مناظره‌های علمی نیز هیئت داوران حضور دارند. به این ترتیب «اجلاسیه» ها چهار رتبه دارند: ۱. نظریه‌پردازی، ۲. نوآوری، ۳. نقد، ۴. مناظره، همه‌ی این چهار نوع و رتبه نیز تحت اشراف كرسی‌های علمی هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی صورت می‌بندد. مرجع و مسئول برگزاری چنین اجلاسیه‌هایی فقط هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی است و به جهت اینكه فرایند برگزاری اجلاسیه‌ها تحت اشراف و طبق فرایند كرسی‌های هیئت حمایت صورت می‌گیرد، گاه از این اجلاسیه‌ها به كرسی نیز تعبیر می‌شود. موضوع اجلاسیه‌ها فقط مباحث علمی و نظری است و در آنها عالمان صاحب‌نظر مدعای خود را ارائه می‌كنند؛ بنابراین هدایت فعالیت‌های دانشجویی، مباحث عمومی و اجتماعی به عهده‌ی این كرسی‌ها نیست. البته ممكن است یك نظریه، نوآوری، نقد و یا مناظره معطوف به یك مسئله‌ی سیاسی و یا مربوط به یك مبنا و از مبانی نظام هم باشد. بنابراین موضوع محدود نیست، ولی شیوه این‌گونه است كه سطح كار باید علمی باشد و طبعاً صاحب‌نظران حضور پیدا می‌كنند و ارائه‌كننده‌ی مدعا، و به‌خصوص داوران و ناقدان باید استاد تمام و یا حداقل دانشیار و یا اساتید حوزویی باشند كه در عرف حوزه در سطح همین استادان و دانشیاران دانشگاهی قلمداد می‌شوند. در اجلاسیه‌ها قهراً هیئت داوران و كمیته‌ی ناقدان حضور دارند و صاحب نظریه و ادعا مطلب خود را ارائه می‌كند؛ ناقدان نیز در چهارچوب ضوابط به نقد آن می‌پردازند. همچنین داوران هم حاضر هستند و ممكن است دیگر حضار نیز نظرات خود را ارائه كنند و در نهایت داوران سؤالات خود را از صاحب مدعا و نظر می‌پرسند و اگر نقدها را كافی دانستند و پرسش‌های آنها كافی بود و صاحب نظریه نیز دفاع لازم و كافی را انجام داد، آن‌گاه جلسه‌ی محرمانه‌ای تشكیل می‌شود و راجع به این مدعا داوری می‌كنند. به چنین فرایندی در مجموع «اجلاسیه» گفته می‌شود كه در ذیل كرسی‌های نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد و مناظره تشكیل می‌شود. در این فرایند ممكن است یك مدعا در یك جلسه به نتیجه برسد، ولی غالباً به یك نشست بسنده نمی‌شود و گاه ممكن است تا ده نشست با حضو داوران و ناقدان برگزار شود. ما طرح‌ها و مدعاهایی داشته‌ایم كه تا نزدیك به ده نشست دو ساعته برای طرح و نقد و دفاع و داوری آنها برگزار شده است. اگر بخواهیم نگاهی آماری به اجلاسیه‌هایی كه تاكنون در هیئت حمایت برگزار شده داشته باشیم باید گفت تا به حال شانزده اجلاسیه‌ی نظریه‌پردازی، پانزده اجلاسیه‌ی نوآوری، پنج اجلاسیه‌ی نقد و همچنین در مجموع ۲۹ پیش‌اجلاسیه برگزار شده است. از این مجموع در حوزه‌ی نظریه‌پردازی تاكنون نُه اجلاسیه‌ی موفق داشته‌ایم، در حوزه‌ی نوآوری یازده اجلاسیه‌ی موفق و در حوزه‌ی نقد نیز یك اجلاسیه‌ی موفق برگزار شده است. در گذشته اهتمام هیئت، بیشتر مصروف برگزاری چهار نوع كرسی نظریه‌پردازی، نوآوری، نقد و مناظره بود و نوع پنجم كه كرسی‌های آزاداندیشی است كمتر مورد اهتمام قرار می‌گرفت و گفته می‌شد این كرسی‌ها را باید دانشگاه‌ها برگزار كنند؛ اما اخیراً و با توجه به تأكیدات رهبر معظم انقلاب و مسئولین و ضرورت‌هایی كه به‌وجود آمده، كرسی‌های آزاداندیشی به‌معنای سمینارهای انتقادی و نشست‌های چالشی بیشتر در دستور كار همكاران ما قرار گرفته و برای سال ۹۴ برنامه‌ی بسیار گسترده‌ای برای برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی تدارك دیده‌ایم. در دوره‌ی جدید فعالیت‌های هیئت كه روند پرشتابی نیز پیدا كرده است، كرسی‌های آزاداندیشی جایگاه خاصی دارند و حتی در تشكیلات دبیرخانه‌ی هیئت حمایت یك معاونت با عنوان «معاونت آزاداندیشی» برای توسعه‌ی كرسی‌های آزاداندیشی تأسیس كرده‌ایم. * مسئولیت برگزاری انواع كرسی‌ها برعهده‌ی چه دستگاه‌هایی است؟ تأكید می‌كنم كه مسئول برگزاری چهار نوع كرسی نظریه‌پردازی، نوآوری، نقد و مناظره، منحصراً و به تصریح قانون، هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی است؛ اما برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی مسئولیت منحصربه‌فرد هیئت نیست و همه‌ی دانشگاه‌ها، حوزه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراكز علمی و فرهنگی می‌توانند این كرسی‌ها را برگزار كنند؛ ستاد چنین كاری نیز عملاً در وزارت علوم و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها تعریف شده؛ دوستان ما در وزارت علوم و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری نیز آیین‌نامه‌ی مشخصی را تنظیم و تصویب كرده‌اند و خود را متولی این كار می‌دانند. البته این دوستان نیز در این مورد به‌خصوص مدعی نیستند كه متولی منحصربه‌فرد هستند و ما نیز چنین ادعایی نداریم. ما معتقدیم هر دستگاهی كه در خود توانایی برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی را در سطح علمی و قابل قبول می‌بیند باید این كار را انجام دهد؛ زیرا این كرسی‌ها هویت حقوقی ندارد. البته درخصوص چهار نوع كرسی اول باید گفت كه این كرسی‌ها هویت حقوقی دارند، به این معنا كه بر داوری آنها آثار حقوقی مترتب است و به استادی كه نظریه‌ی خود را در هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی، مطرح می‌كند و به تأیید هیئت می‌رسد، امتیازات درخور توجهی داده می‌شود؛ كرسی‌های نوآوری، نقد و مناظره نیز همین‌طور است. برگزاری این كرسی‌ها در ارتقای اعضای هیئت علمی مؤثر هستند و علاوه بر جنبه‌ی علمی، جنبه‌ی حقوقی نیز دارند؛ همچنین حیث علمی این دست از كرسی‌ها بسیار قوی‌تر است؛ زیرا این اجلاسیه‌ها بسیار سختگیرانه برگزار می‌شوند. اما كرسی‌های آزاداندیشی هویت حقوقی ندارند و اثر حقوقی بر آنها مترتب نیست؛ بلكه یك فعالیت علمی آزادند و هر دستگاهی می‌تواند آن را اجرا كند و هر استادی مطالب خود را می‌تواند در معرض آن قرار دهد، بلكه محدود به سطح اساتید هم نیست و دانشجویان نیز می‌توانند در كرسی‌های آزاداندیشی نظرات خود را ارائه كنند. درنتیجه كرسی‌های آزاداندیشی به دو سطح اساتید و دانشجویان تقسیم می‌شود كه البته دوستان ما در هیئت حمایت درخصوص كرسی‌های آزاداندیشی اساتید فعال‌تر هستند، ولی كرسی‌های آزاداندیشی دانشجویی را بیشتر دستگاه‌های دیگر برگزار می‌كنند. * علت یا علل فعال‌نشدن «خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد» چیست؟ نوع دیگری از نشست‌ها و یا كرسی‌های علمی تعریف شده كه بر طبق مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی خاص دارد، ولی هنوز فعال نشده است. در شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه‌ی نهادی تحت عنوان «خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد» تصویب شد و حسب ارشاد رهبر معظم انقلاب در این چهارچوب مقرر شد كسانی كه ادعایی در آنجا مطرح می‌كنند، حتی اگر ادعایی باشد كه از نظر عقیدتی قابل طرح عمومی نیست، برای مثال حتی اگر كسی راجع به توحید هم حرفی دارد در اینجا مطرح كند؛ منتها باید در محضر داوران و ناقدان بافضل باشد و در یك جلسه‌ی علمی؛ جلسات نیز باید كاملاً محرمانه برگزار شود و كسی به لحاظ سیاسی و اجتماعی مورد تعرض قرار نگیرد. بنابراین هدف از تشكیل خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد، ایجاد محیطی است كه افراد مختلف بتوانند صحبت‌های خود را حتی درخصوص مسائل دینی، عقیدتی و سیاسی مطرح كنند و شاید بتوان گفت این نوع از نشست‌ها نوع ششم از كرسی‌ها است. متولی برگزاری چنین نشست‌هایی نیز همان نهادی است كه تحت عنوان خانه‌ی ملی گفتگوهای آزاد به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده و تحت اشراف هیئت حمایت است؛ اما این نهاد هنوز فعال نشده و مهم‌ترین دلیل آن نیز مشكلات بودجه و امكانات است. حدود ده سال است كه راه‌اندازی این نهاد به تصویب رسیده؛ اما به دلیل عدم تأمین بودجه هنوز فعالیت خود را آغاز نكرده است. بنده كه سال‌هاست مسئول هیئت هستم هزینه‌ی فعالیت هیئت را به هر صورت كه ممكن بوده تأمین كردم در این راه نه دولت رسماً و رأساً به ما كمك كرد و نه هیچ مرجع دیگری، بلكه از امكاناتی كه در اختیار ما بود و ازجمله از ظرفیت‌های پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی استفاده كردم و هیئت را اداره كردم. البته كمك‌های مختصری از سوی برخی دستگاه‌ها شد، ولی مرجع مسئولی زیر بار تأمین بودجه مورد نیاز نرفت. این روند تا دو سال اخیر ادامه داشت تا اینكه دبیرخانه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی مسئولیت تأمین بودجه را پذیرفت و الان در اعتباراتی كه به دبیرخانه پرداخت می‌شود هزینه‌های هیئت حمایت نیز دیده شده. لكن تأمین هزینه‌ی خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد از دست من برنمی‌آمد و از بودجه‌ی پژوهشگاه هم نمی‌توانستیم استفاده كنیم و تا امروز نیز اعتبار مورد نیاز تأمین نشده است؛ به همین جهت است كه هنوز فعال نشده، ولی در برنامه‌ی سال ۹۴ هیئت حمایت این مسئله را گنجانده‌ایم كه ان‌شاءالله اگر امكانات فراهم شود و محل و بودجه مناسب تأمین شود، كار را شروع خواهیم كرد. البته محل مشخص شده و دوستان درصدد آماده‌سازی آنجا هستند. دبیرخانه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز وعده‌ی كمك مالی داده‌اند؛ اگر این دو امكان فراهم شود خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد را هم فعال خواهیم كرد. اما در جهت تأسیس و فعال‌كردن خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد علاوه بر امكانات فیزیكی و مادی امكانات نرم‌افزاری نیز لازم است. خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد باید بتواند به لحاظ امنیتی و قضایی تضمین مناسب را به افرادی كه قصد ارائه‌ی نظرات خود را دارند بدهد. من در گذشته در این خصوص با رئیس قوه‌ی قضائیه وقت و همچنین وزیر اطلاعات وقت مكاتبه كردم، ولی چون اجابت نشد ما نتوانستیم كار را آغاز كنیم. الان نیز تا زمانی كه به لحاظ قضایی و امنیتی تضمین مناسب داده نشود این خانه نمی‌توان فعالیت خود را آغاز كند. قهراً افراد نیز ممكن است استقبال نكنند كه مطالب خود را در ظرف خانه‌ی گفتگوی آزاد بدون قیدوشرط و بی‌پرده ارائه دهند. ان‌شاءالله دوستان ما در دولت، قوه‌ی قضائیه و وزارت اطلاعات این امكان را فراهم كنند تا ما بتوانیم خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد را امسال تأسیس كنیم. * یكی از انواع كرسی‌ها كه اشاره فرمودید كرسی‌های مناظره است، به این صورت كه دو جریان فكری رقیب با هم مناظره می‌كنند و هیئت داوران نیز نظارت دارند. فكر می‌كنم درخصوص برگزاری این كرسی‌ها هنوز در هیئت حمایت كار خاصی انجام نشده. چه برنامه‌ای به‌صورت خاص برای ترویج این نوع از كرسی‌ها دارید؟ مناظره دو طرف دارد؛ دو طرفی كه یكدیگر را می‌شناسند و به لحاظ علمی یكدیگر را قبول دارند؛ یعنی معتقدند كه ارزش دارد با هم رویاروی شوند. به لحاظ اجتماعی نیز آمادگی دارند در حضور یك جمع، یكدیگر را نقد كنند و به نحو چالشی با یكدیگر بحث كنند. بنابراین به نظر من شرط اول امكان برگزاری كرسی‌های مناظره این نكته است كه كسانی باشند كه آماده‌ی مناظره باشند. جامعه‌ی ما متأسفانه در حال حاضر چنین ظرفیتی ندارد و اهل نظر ما كمتر حاضر می‌شوند با رقیب خود رویاروی و به نحو حضوری مواجه شوند و با هم بحث چالشی آزاد بكنند. البته بسیار علاقه‌مند هستند كه حرف دیگری را نقد كنند و هركسی ممكن است در خانه‌ی خود مطلب دیگری را نقد كند؛ اما حاضر نیستند به نحو مقارنه‌ای، مقایسه‌ای و رویاروی در عرصه‌ی علم با یكدیگر شمشیر بزنند. بنابراین مشكل اساسی برگزاری كرسی‌های مناظره این نكته‌ای است كه عرض شد. البته هیئت و همكاران ما كاملاً آمادگی برگزاری چنین كرسی‌هایی را دارند ولی پنجاه درصد این مسئله مربوط به صاحب‌نظرانی می‌شود كه آمادگی مناظره داشته باشند. * درخصوص خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد، ما محیطی را فراهم می‌كنیم كه صاحب‌نظران در آن محیط نظرات خاص خود را ارائه كنند، ولی اگر نتیجه این فعالیت به‌عنوان یك محصول علمی بیرون نیاید چه فایده‌ای خواهد داشت؟ اگر فرد مدعی اهتراز داشته باشد كه مدعیات او در بیرون منعكس شود هیچ الزامی برای آن نیست، اما اگر خود او بخواهد كه نظراتش منتشر شود و ناقدان و داوران هم حرفی نداشته باشند، منعی وجود ندارد. به‌همین‌جهت ما می‌گوییم باید تضمین امنیتی و قضایی وجود داشته باشد كه اگر این مطالب منتشر شد، فرد را محكوم به ارتداد نكنند. * هریك از دستگاه‌ها چه وظیفه‌ای در ترویج انواع كرسی‌ها دارند؟ همان‌طور كه عرض شد متولی منحصربه‌فرد كرسی‌هایی كه در سطح نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد و مناظره‌ی علمی برگزار می‌شود هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره است؛ اما انواع دیگر كرسی‌ها را كه عمدتاً كرسی‌های ترویجی، آزاداندیشی و مناظرات آزاد علمی است، هر دستگاهی می‌تواند برگزار كند. الان نیز عمدتاً وزرات علوم و دانشگاه‌ها و نیز نهاد نمایندگی این كار را مدیریت می‌كنند. البته ما نیز سهمی داریم و تا به حال ۱۲۰ كرسی آزاداندیشی تحت اشراف هیئت حمایت برگزار شده و برای سال جاری نیز قرارداد برگزاری ۴۰۰ كرسی آزاداندیشی منعقد شده است؛ به این صورت كه دستگاه‌ها و افرادی پیشنهاد داده‌اند و ما نیز پذیرفتیم و با آنها تفاهم‌نامه امضا كردیم تا این كرسی‌ها برگزار شود. در هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی، پنج كرسی اصلی برای هدایت، نظارت و تدبیر فرایند برگزاری اجلاسیه‌های مختلف علمی ایجاد شده است. اعضای این كرسی‌ها را اساتید برجسته‌ی دانشگاهی و حوزوی در زمینه‌های معرفتی و رشته‌های مربوط تشكیل می‌دهند و نظرات مختلف در سطح نظریه، نوآوری، نقد نو و مناظره علمی به‌صورت طرح‌نامه به كرسی ارجاع می‌شود و با طی فرایندی مشخص منتهی به دفاع و نقد و داوری می‌شود. این كرسی‌های پنج‌گانه عبارتند از: ۱. كرسی علوم عقلی. شامل حوزه‌های فلسفه، فلسفه‌ی دین، كلام، عرفان، معرفت‌شناسی، فلسفه‌های مضاف. در این كرسی تاكنون پنجاه جلسه‌ی علمی برگزار شده است. اعضای كرسی علوم عقلی عبارتند از: ۱. آیت‌الله دكتر احمد بهشتی، رئیس؛ ۲. دكتر محمد محمدرضایی، نایب‌رئیس و عضو؛ ۳. دكتر محمد عرب‌صالحی، معاون رئیس و عضو؛ ۴. دكتر امیرعباس علیزمانی، عضو؛ ۵. دكتر حسن معلمی، عضو؛ ۶. دكتر عبدالحسین خسروپناه، عضو؛ ۷. دكتر رضا اكبری، عضو؛ ۸. دكتر رضا برنجكار، عضو؛ ۹. دكتر رضا محمدزاده، عضو؛ ۱۰. دكتر ابوالفضل ساجدی، عضو؛ ۱۱. دكتر سیدمحمد حكاك، عضو؛ ۱۲. دكتر عباس شیخ‌شعاعی، عضو؛ ۱۳. دكتر عین‌الله خادمی، عضو؛ ۱۴. دكتر علیرضا قائمی‌نیا، عضو؛ ۱۵. دكتر قاسم كاكایی، عضو؛ ۱۶. دكتر محمد ذبیحی، عضو؛ ۱۷. دكتر ناصر گذشته؛ عضو. ۲. كرسی علوم نقلی. شامل حوزه‌های علوم قرآنی و حدیث، فقه و اصول، ادبیات عرب، ادبیات فارسی و زبان‌شناسی. تاكنون ۵۶ جلسه علمی در این كرسی برگزار شده است. اعضای این كرسی نیز عبارتند از: ۱. حجت‌الاسلام ابوالقاسم علیدوست، رئیس؛ ۲. دكتر سیدرضا مؤدب، نایب‌رئیس؛ ۳. دكتر عبدالكریم بهجت‌پور، عضو؛ ۴. دكتر محمود حكمت‌نیا، عضو؛ ۵. دكتر محمدعلی رضایی اصفهانی، عضو؛ ۶. دكتر محمدباقر سعیدی روشن، عضو؛ ۷. دكتر عادل ساریخانی، عضو؛ ۸. دكتر عزالدین رضانژاد، عضو؛ ۹. دكتر محمد فاكر میبدی، عضو؛ ۱۰. دكتر مجید معارف، عضو؛ ۱۱. دكتر ناصر قربان‌نیا، عضو؛ ۱۲. حجت‌الاسلام سیدمحمدجواد شبیری، عضو؛ ۱۳. حجت‌الاسلام علی عندلیب، عضو؛ ۱۴. حجت‌الاسلام علی مؤمن، عضو؛ ۱۵. حجت‌الاسلام محسن فقیهی، عضو؛ ۱۶. دكتر محمدكاظم شاكر عضو؛ ۱۷. حجت‌الاسلام علی نكونام، عضو؛ همچنین حجت‌الاسلام سیدرضا مؤدّب، ریاست كمیته‌ی علوم قرآن و حدیث را برعهده دارند. ۳. كرسی علوم اجتماعی. شامل حوزه‌های تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، علوم سیاسی، فرهنگ و تمدن، حقوق، علوم اجتماعی و ارتباطات، مدیریت، مطالعات زنان و خانواده. در این كرسی تاكنون ۱۱۱ جلسه‌ی علمی برگزار شده است. اعضای این كرسی به این شرح هستند: ۱. دكتر مصطفی ملكوتیان، رئیس؛ ۲. دكتر حسین عصاریان‌نژاد، نایب‌رئیس؛ ۳. دكتر ابراهیم برزگر، عضو؛ ۴. دكتر بهرام اخوان‌كاظمی، عضو؛ ۵. دكتر جلال درخشه، عضو؛ ۶. دكتر محمد سپهری، عضو؛ ۷. دكتر سیدمحمد حسینی، عضو؛ ۸. دكتر محمدامیر شیخ‌نوری، عضو؛ ۹. دكتر علیرضا صدرا، عضو؛ ۱۰. دكتر مهدی محسنیان، عضو؛ ۱۱. دكتر محسن الویری، عضو. ۴. كرسی علوم رفتاری. شامل حوزه‌های تعلیم و تربیت، اخلاق، روان‌شناسی. در این كرسی تاكنون ۳۷ جلسه‌ی علمی برگزار شده و اعضای آن عبارتند از: ۱. دكتر غلامعلی افروز، رئیس؛ ۲. دكتر محمدرضا بهرنگی، نایب‌رئیس؛ ۳. دكتر احد فرامرزقراملكی، عضو؛ ۴. دكتر باقر غباری، عضو؛ ۵. دكتر جعفر مهراد، عضو؛ ۶. دكتر حسین شكرشكن، عضو؛ ۷. دكتر حمید ابریشمی، عضو؛ ۸. دكتر خدابخش احمدی، عضو؛ ۹. دكتر عباس بازرگان، عضو؛ ۱۰. دكتر كمال خرازی، عضو؛ ۱۱. دكتر محمد نریمانی، عضو؛ ۱۲. دكتر محمدرضا شرفی، عضو؛ ۱۳. دكتر محمدعلی مظاهری، عضو؛ ۱۴. دكتر سیدكاظم واعظ موسوی، عضو؛ ۱۵. دكتر پروین آزادفلاح، عضو؛ ۱۶. دكتر سیمین حسینیان، عضو؛ ۱۷. دكتر شكوه نوابی‌نژاد، عضو. ۵. كرسی هنر و معماری. شامل حوزه‌های هنر، معماری، شهرسازی. در این كرسی تاكنون ۲۶ جلسه‌ی علمی برگزار شده و اعضای آن عبارتند از: ۱. عبدالحمید نقره‌كار، رئیس؛ ۲. دكتر حسن بلخاری، نایب‌رئیس؛ ۳. دكتر اصغر مرادی، عضو؛ ۴. دكتر بهمن نامورمطلق، عضو؛ ۵. دكتر حمید ماجدی، عضو؛ ۶. دكتر سیدغلامرضا اسلامی، عضو؛ ۷. دكتر سیدمحسن حبیبی، عضو؛ ۸. دكتر عبدالحمید حسینی‌راد، عضو؛ ۹. دكتر مجتبی انصاری، عضو؛ ۱۰. دكتر محمد خزایی، عضو؛ ۱۱. دكتر محمدحسین حلیمی، عضو؛ ۱۲. دكتر محمدرضا پورجعفر، عضو؛ ۱۳. دكتر محمدعلی رجبی، عضو؛ ۱۴. دكتر محمود گلابچی، عضو؛ ۱۵. دكتر مصطفی بهزادفر، عضو. كرسی‌های زیرمجموعه‌ی هیئت حمایت از یك فرایند دوازده‌مرحله‌ای به شرح زیر پیروی می‌كنند: ۱. ارائه‌ی مدعا از سوی صاحب‌نظر و یا مركز علمی؛ ۲. تكمیل طرح‌نامه از سوی كمیته‌های دستگاهی؛ ۳. ثبت طرح‌نامه در دبیرخانه هیئت حمایت و ارجاع به كرسی مربوط به موضوع؛ ۴. بررسی در كرسی علمی مربوط؛ ۵. انتخاب شورای داوری، كمیته‌ی ناقدان، نماینده‌ی ناظر علمی دبیرخانه، در صورت تأیید طرح؛ ۷. علام دلایل و شرایط در صورت عدم احراز شرایط؛ ۸. برگزاری پیش‌اجلاسیه، ۹. تأیید جهت برگزاری اجلاسیه؛ ۱۰. برگزاری جلسه‌ی داوری به‌صورت محرمانه و تنها با حضور داوران؛ ۱۱. اعلام نتیجه‌ی اجلاسیه؛ ۱۲. اعمال حمایت‌های لازم با توجه به آیین‌نامه‌ی حمایتی؛ در اینجا باید اشاره كرد كه برگزاری همایش‌ها، هم‌اندیشی‌ها و رونمایی‌ها، در شناسایی، تشویق و معرفی صاحب‌نظران موفق در زمینه‌ی نظریه‌پردازی، نقد و نوآوری، نقش مؤثری خواهد داشت؛ در همین راستا تاكنون حدود ۲۱ همایش، هم‌اندیشی و رونمایی با هدف تقدیر و اعطای گواهی نظریه‌پردازی به نظریه‌پردازان موفق در دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، حوزه‌ها و نهادهای مختلف در سراسر كشور برگزار شده است. هیئت حمایت در راستای حمایت علمی از صاحب‌نظران موفق نیز اقدام به تدوین و انتشار كتاب نظریات، نوآوری‌ها و نقدهای موفق می‌كند و تاكنون حدود ۱۴ كتاب از نظریات، نوآوری‌ها و نقدهای موفق و حدود ۳۱ كتاب از كرسی‌های برگزارشده در دانشگاه‌ها و همچنین حدود ۳۰ كتابچه از گزارش مناظره‌های برگزارشده به چاپ رسیده است. همچنین در راستای ارتقای علمی و با توجه به نیاز اساتید هیئت علمی دانشگاه‌ها و مسئولین كمیته‌های دستگاهی (مراكز علمی)، تاكنون حدود ۴۵ كارگاه آموزشی با هدف تبیین نقش و جایگاه كرسی‌های نظریه‌پردازی در علوم انسانی، تبیین ضرورت كرسی‌های نظریه‌پردازی در علوم انسانی و همچنین آموزش نحوه‌ی برگزاری كرسی‌ها، در مراكز علمی در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف سراسر كشور و با حضور اساتید، دانشجویان و مسئولین مربوط برگزار شده است. * مقام معظم رهبری در دیدار سال گذشته‌ی خود با دانشجویان فرمودند: «آنچه كه ما مطرح كردیم مستلزم بحث آزاد دانشجویی در محیط‌های دانشگاه است، بسیاری از مسائلی را كه دوستان در اینجا مطرح كردند می‌تواند تعیین تكلیف كند، روشن كند جهات مثبت و منفی هر مطلبی را در بحث‌های دانشجویی باید بتوانند به دست بیاورند». چه فعالیتی از طرف هیئت حمایت انجام شده تا این رهنمود مقام معظم رهبری جامه‌ی عمل بپوشد؟ در طول این دوازده سالی كه از عمر فعالیت هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی گذشته است، به دلیل بیماریی كه بر من عارض شد یك دوره‌ی فترت دوساله داشته‌ایم؛ و برغم استعفا و پیگیری مصرانه‌ی حقیر، مسئول دیگری هم از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین نشد. دور جدید هیئت حدود دو سال است كه آغاز شده و با شتاب و نشاط درخوری ادامه دارد. در طول این مدت ۴۴۸ طرح‌نامه از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و مراكز علمی دیگر به دبیرخانه هیئت واصل شده است كه از این مجموعه ۱۵۷ طرح ادعای نظریه‌پردازی داشته است، ۳۷ طرح مدعی نوآوری بوده؛ ۴۹ طرح مدعی نقد بوده، ۱۱۳ طرح ترویجی قلمداد می‌شده و ۱۴ طرح نیز در قالب پایان‌نامه و رساله‌ی دكتری آمده بوده كه مدعی حرف جدیدی در تحقیق بوده‌اند. مجموع این طرح‌نامه‌ها وارد فرایند كرسی‌های علمی تحت پوشش هیئت شده و در مجموع نیز حدود ۲۰۲ اجلاسیه و پیش‌اجلاسیه برای بررسی طرح‌ها تشكیل شده است. حال یك طرح ممكن است یك اجلاسیه داشته باشد و طرح دیگری حتی تا ده جلسه‌ی اجلاسیه را به خود اختصاص بدهد. در مجموع از كل طرح‌هایی كه برایشان اجلاسیه‌ی نقد و دفاع و داوری تشكیل شده، ۲۱ طرح به دفاع موفق دست پیدا كرده كه از این مجموعه نُه نظریه، یازده نوآوری و یك مورد نقد بوده است. همچنین درخصوص كرسی‌های آزاداندیشی تا آذرماه ۹۳ حدود ۱۲۰ كرسی برگزار شده بود، ولی به جهت اهتمام خاصی كه اخیراً به این نوع از كرسی پیدا شده، در مجموع در كنار ۵۰ كرسی علمی كه امسال برگزار خواهد شد، ۳۵۰ كرسی ترویجی و ۶۱۲ كرسی آزاداندیشی پیش‌بینی شده است. از این تعداد قرارداد ۴۰۰ كرسی آزاداندیشی با دستگاه‌ها و اشخاص منعقد شده و باقی را نیز به‌تدریج در فرایند قرار می‌دهیم. پیشنهاد جدیدی هم از دستگاه‌های مختلف رسیده كه هنوز در این آمار قرار ندارد. مجموعاً می‌توان گفت كه هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی با وجود مجموعه‌ی مشكلات و موانع، در بخشی كه برعهده داشته، موفق بوده؛ حال اگر موانع از پیش رو برداشته شود و یك مقدار دامنه و قلمروی فعالیت هیئت را توسعه بدهیم و به‌خصوص به بخش كرسی‌های آزاداندیشی اهتمام خاصی بكنیم، قهراً فعالیت‌های هیئت حمایت گسترش پیدا خواهد كرد و آثار و نتایج برگزاری اجلاسیه‌ها و كرسی‌ها بیشتر نمود پیدا خواهد كرد. * هیئت حمایت، نظارتی به‌شدت كیفی و سختگیرانه درخصوص كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره دارد. مطالب، بسیار دقیق و موشكافانه و در مراحل مختلف بررسی می‌شود و بر تمام مراحل، حتی پیش‌اجلاسیه‌ها نظارت كامل دارد؛ به این ترتیب وقتی نظریه‌ای تأیید می‌شود و صاحب نظریه گواهی خود را می‌گیرد دیگر هیچ‌گونه خدشه‌ای بر آن وارد نیست؛ اما در زمینه‌ی كرسی‌های آزاداندیشی احساس می‌شود این نظارت چندان محسوس نیست؛ اصولاً موضوعاتی به دبیرخانه ارسال می‌شود، سپس تأیید می‌شود و قراردادی تنظیم می‌گردد. به نظر می‌رسد نظارت هیئت در این خصوص باید یك مقدار بیشتر باشد. كرسی‌های علمی نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد شأن حقوقی خاص خود را دارند و باید سختگیرانه نیز انجام شوند؛ زیرا نظر هیئت به‌عنوان نهاد مرجع داوری و حمایت راجع به نوآوری‌های علمی در حوزه‌ی علوم انسانی، علوم دینی و هنر و معماری حجت است و هنگامی كه در فرایند كرسی‌های زیرمجموعه‌ی هیئت مطلبی مطرح می‌شود و اعلام می‌شود كه موفق به دفاع شده به این معناست كه یك مرجع ملی آن‌را تأیید كرده است. درحقیقت ما این مدعای جدید را یك نوآوری ملی ایرانی و اسلامی قلمداد می‌كنیم و این مسئله حیثیت ملی دارد. بنابراین طبعاً باید سختگیرانه نظارت شود، اما هدف از برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی ایجاد نشاط علمی و گفتمان‌سازی است؛ جرئت عبور از مشهورات و مطرح‌كردن حرف‌های نویی است كه شاید هنوز هم چندان صیقل نخورده باشد؛ لهذا طبیعت این نوع از كرسی‌ها اقتضا می‌كند كه چندان سختگیرانه نباشند. البته اینكه هیئت اشراف بیشتری داشته باشد كه سطح علمی بهتر شود و هر مدعای ضعیف و سستی با عنوان كرسی در معرض طرح و بحث قرار نگیرد نكته‌ی درستی است و باید رعایت شود؛ اما فلسفه و غایت كرسی‌های آزاداندیشی اقتضا می‌كند كه ما سهل‌تر بگیریم و به دستگاه‌ها اعتماد كنیم؛ زیرا برگزاركننده‌ی كرسی‌های آزاداندیشی دستگاه‌ها هستند؛ درنتیجه مسئول اول و آخر كرسی‌های آزاداندیشی هیئت نیست و در این میان دستگاه‌ها باید شأن خود را رعایت كنند و سطح علمی را تأمین كنند، ما هم حامی و ناظر هستیم. * آیا برای كرسی‌های آزاداندیشی آیین‌نامه‌ای نگارش شده است یا خیر؟ هیئت حمایت یك آیین‌نامه‌ی اجمالی دارد و آیین‌نامه‌ی تفصیلی را وزارت علوم تهیه كرده و به تصویب رسیده و دوستان ما نیز در دانشگاه‌ها آن را اعمال می‌كنند. البته در حوزه‌های علمیه یك مقدار مایل هستیم سهل‌تر برگزار كنیم، زیرا تصور می‌كنیم این نوع از فعالیت علمی بیشتر با هدف ایجاد نشاط علمی، گفتمان‌سازی است برای اینكه فرصت چالش، ارزش‌گذاری و صیقل‌خوردن پیدا كند. درواقع برگزاری این نوع كرسی‌ها بیشتر ایجاد فرصت است و بیش از آنكه بخواهیم با آن به مثابه امری علمی برخورد كنیم قصد داریم با این مقوله به‌عنوان امری كه ذاتاً یك نوع ایجاد فرصت برای ادعاهای جدید است برخورد شود و در این مسیر هرچه محدودیت كمتر باشد به چنین هدفی نزدیك‌تر می‌شویم. * با توجه به اینكه هیئت حمایت اخیراً اندكی جدی‌تر وارد بحث كرسی‌های آزاداندیشی شده و تعداد زیادی كرسی در این موضوع در سال ۹۴ پیش‌بینی شده، همچنین قصد دارید كه خانه‌ی ملی گفتگوی آزاد را در امسال فعال كنید، آیا این نیاز را می‌بینید كه در معاونت آزاداندیشی تغییراتی ایجاد شود و نیروهای زبده‌تری حضور پیدا كنند و كار جدی‌تر پیش برود؟ در بخش كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره این جهت كاملاً رعایت شده؛ به این معنا كه در آنجا برای عضویت افراد در كرسی‌ها، شرایط بسیار دقیقی را تصویب كرده‌ایم. افراد لزوماً باید اساتید بنام رشته‌ی مربوط و با رتبه‌ی استادی باشند و اگر دانشیاری به عضویت یك كرسی درمی‌آید منوط به رزومه و شناختنامه‌ی علمی قوی است؛ اما درخصوص كرسی‌های آزاداندیشی اصراری بر اینكه دایره را محدود كنیم نداریم؛ البته هرچه نشست‌ها علمی‌تر برگزار شود مفیدتر خواهد بود، اما به این بهانه نباید فرصت از جوان‌ترها و دانشجویان و فضلای گمنام گرفته شود. تصور ما این است كه اگر در آن مرحله سهل‌تر برخورد كنیم خودبه‌خود در یك قربالگری طبیعی و علمیِ نخبگانی افرادی كه مدعای درخوری دارند شناخته‌تر می‌شوند و رفته‌رفته می‌توانند مدعای خود را در سطح كرسی‌های علمی مطرح كنند. البته لازم است بین كرسی‌های آزاداندیشی كه با محوریت اساتید برگزار می‌شود با كرسی‌های آزاداندیشی كه با محوریت دانشجویان برگزار می‌شود تفاوت قائل شد. در كرسی‌های آزاداندیشی دانشجویی مباحث اجتماعی، سیاسی و گاه روزمره بیشتر مطرح می‌شود. این دست از مسائل مقتضای طبع جوانان و دانشجویان است و از آنها توقع نمی‌رود كه بحث‌های علمی، بنیادین و زیرساختی ارائه كنند؛ اما در كرسی‌های آزاداندیشی تأكید می‌شود كه مباحث نظری‌تر و زیرساختی‌تر مطرح شوند؛ گرچه در اینجا نیز اگر یك نفر نسبت به یك مقوله‌ی جاری كشور و مسئله‌ی روز حرفی برای گفتن داشته باشد میدان برای او باز است. لازم به یادآوری است كه برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی دانشجویی عمدتاً بر عهده‌ی دانشگاه‌هاست و هیئت حمایت كمتر وارد این سطح از فعالیت‌ها می‌شود. * شما خودتان یكی از نظریه‌پردازان و نخبگان جامعه‌ی علمی هستید و سال‌ها در كرسی‌های نظریه‌پردازی مدیریت و فعالیت علمی داشته‌اید؛ به نظر شما چه موانع و مشكلاتی در راه گسترش كرسی‌های نظریه‌پردازی و حتی آزاداندیشی وجود دارد؟ موانع و مشكلات موجود را می‌توان براساس عناصر و عوامل ركنی دخیل در برگزاری كرسی‌ها طبقه‌بندی كرد. به این معنا كه در برگزاری كرسی یك طرف و یك ركن نهاد برگزاركننده است؛ مثلاً دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و پژوهشگاه‌ها؛ ركن دیگر نهاد ناظر و حامی است كه همین هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی است؛ ركن سوم نیز خود صاحب‌نظران هستند. در ارتباط با دستگاه ناظر و حامی كه هیئت است پاره‌ای مشكلات وجود دارد، من‌جمله محدودیت امكانات فیزیكی و بودجه و... كه البته اخیراً یك مقدار بهبود پیدا كرده و در ده سال اولیه فعالیت هیئت با مشكلات بسیار زیادی روبه‌رو بودیم؛ زیرا بودجه و اعتبار مشخص و مصوبی نداشتیم و عمدتاً باید از منابع پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی استفاده می‌كردیم و این درحالی بود كه پژوهشگاه نیز محدودیت منابع داشت. درخصوص دستگاه‌های برگزاركننده باید گفت كه بعضی دستگاه‌ها و دانشگاه‌ها و نیز حوزه‌ها و پژوهشگاه‌ها اهتمامی به مسئله برگزاری كرسی‌ها ندارند. بعضی از دانشگاه‌های بسیار بزرگ كشور در طی این دوازده سال حتی یك نوبت هم جلسه‌ای به‌عنوان آزاداندیشی برگزار نكرده‌اند؛ تا چه رسد كه وارد فرایند كرسی‌های علمی نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد شوند. بعضی دستگاه‌ها یا عقیده ندارند و یا برای این نوع از فعالیت علمی اولویتی قائل نیستند؛ درنتیجه تعلل می‌كنند؛ حتی باید گفت كه بعضی دستگاه‌ها مخالفت و مانع‌تراشی می‌كنند؛ برای مثال بناست یك كرسی علمی یا آزاداندیشی در محلی متعلق به یك دانشگاه برگزار شود، گاه متولیان دانشگاه مخالفت می‌كنند و امكانات در اختیار نمی‌گذارند. مدیران بعضی از دستگاه‌ها نیز اگر مانع نمی‌شوند و مخالفت نمی‌كنند، ولی حمایت هم نمی‌كنند. اینها باید امتیازاتی به اعضای هیئت علمی خود بدهند و آنها را ترغیب و تشویق كنند، ولی چنین كاری نمی‌كنند. البته همین‌جا باید عرض كنم كه بعضی از دستگاه‌ها، دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و پژوهشگاه‌ها اهتمام بسیار خوبی دارند و طی این دوازده سال فعالیت هیئت بعضی از این دستگاه‌ها پیشقدم بودند و امتیازات مادی و معنوی برای صاحب مدعا در نظر گرفته‌اند و در ترفیع و ارتقا توجه خاصی به این امتیازات داشته‌اند. ما اعلام كرده‌ایم كه هر دستگاهی كه می‌خواهد فعالیت كند می‌تواند كمیته‌ای به‌عنوان كمیته‌ی دستگاهی برگزاری كرسی‌ها تشكیل بدهد و ما هم كمك مادی و معنوی ارائه می‌دهیم تا این كمیته‌های دستگاهی فعال شوند. تا به امروز ۳۶ كمیته دستگاهی در مراكز علمی تأسیس و فعال شده است كه عبارتند از: دانشگاه قم، دانشگاه تبریز، دانشگاه اصفهان، دانشگاه الزهرا(س)، دانشگاه علامه طباطبایی، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، دانشگاه شیراز، دانشگاه گلستان، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه زنجان، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، دانشگاه شهید بهشتی، شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه مازندران، دانشگاه تهران، پژوهشكده مطالعات راهبردی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشگاه سمنان، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشگاه گیلان، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دانشگاه علوم و معارف قرآن كریم، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه امام صادق(ع)، دانشگاه كاشان، دانشگاه كرمان، دانشگاه یزد، دانشگاه كرمانشاه، دانشگاه كردستان، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، دانشگاه تربیت معلم، جامعهًْ‌المصطفی العالمیه، دانشگاه لرستان، دانشگاه خلیج فارس بوشهر، بعضی از این كمیته‌ها بسیار خوب كار می‌كنند و تعداد دیگری نیز در شرف تأسیس هستند. به هر حال دستگاه‌های برگزاركننده و مجری هم ركن دیگری هستند كه با موانع و مشكلاتی روبه‌رو هستند. همچنین مدعیان و صاحب‌نظران نیز با موانع و مشكلاتی مواجه هستند. بعضی از اساتید و صاحب‌نظران گویی گرفتار نوعی خودكم‌بینی هستند و اعتماد به‌نفس و جرئت علمی ارائه‌ی ادعا و یا نقد جدید را ندارند. ترجیح می‌دهند مقالات ساده‌ای كه به لحاظ شكلی و ساختاری علمی قلمداد می‌شوند را تألیف كنند و با چاپ آن در مجله‌ای امتیاز لازم را كسب كنند و مشكل ارتقای خود را حل كنند. عده‌ای نیز اگر جرئت كرده‌اند حرف نویی بزنند، جرئت نمی‌كنند این حرف نو را در معرض بگذارند. حاضر نیستند در یك جمع نخبوی حضور پیدا كنند و نقدها را بشنوند و نگرانند كه اگر نظریه آنها رد شود كسر شأن خواهد بود. بعضی دیگر نیز از آن طرف افتاده‌اند، به این معنا كه نظر نو دارند، اما می‌گویند ما دیگران را قبول نداریم و دیگران حق ندارند راجع به ما داوری كنند و دون شأن خود می‌دانند كه حرفشان نقد شود؛ ولو حتی مطمئن باشند كه حرفشان آن‌قدر اساسی است كه پذیرفته خواهد شد، ولی باز هم مایل نیستند در معرض نقد قرار گیرند. عده‌ای دیگر حرف نو دارند و حاضرند مدعای خود را در معرض نقد قرار بدهند، اما زیر بار نمی‌روند. گاه جلساتی تشكیل شده و چند ایراد بر یك نظریه وارد شده، همه‌ی ایرادها نیز برهانی، استدلالی و با دلایل مشخص است؛ اما زیر بار نرفته‌اند. ما در این قلمرو با یك سلسله موانع روانی و روحی نیز روبه‌رو هستیم؛ ازجمله اینكه در محیط علمی نقد را نقد نمی‌دانیم، بلكه نفی و سلب معنی می‌كنیم؛ تصور می‌كنیم اگر فردی حرف ما را نقد كرد قصد دارد آن‌را از اساس رد كند؛ درحالی‌كه نقد یك چیز و رد چیز دیگر است. نقد به این معناست كه حرف شما درخور ارزیابی است حتی اگر ناقد از اساس مطلب و مدعا را قبول نداشته باشد؛ گاه نیز هدف از نقد این است كه نقایص مدعا مشخص شود تا برطرف شود. گاه حتی از این هم فراتر است و نقد ارزیابی محض است؛ یعنی نقاط ضعف و قوت هر دو گفته می‌شود. چنین چیزی كه اشكالی ندارد؛ اما جامعه‌ی نخبوی ما هنوز به لحاظ فرهنگی و روانی آمادگی ندارد كه نقد را به مثابه یك ارزش و مقوله‌ی مثبت تلقی كند. گاهی نقد را حمل بر غرض‌ورزی می‌كنند؛ مثلاً می‌گویند ناقد من به فلان جریان تعلق دارد و مطلب را به‌گونه‌ای سیاسی می‌كنند. موانعی از این دست در جامعه‌ی نخبوی ما وجود دارد؛ اما من تصور می‌كنم مشكل اساسی چیز دیگر است؛ مهم‌تر از تمام این موانع این نكته است كه متأسفانه كشور ما به‌رغم ظرفیت عظیم و پیشینه‌ی تاریخی پرافتخاری كه دارد و به‌رغم ترغیب و تشویق و حمایتی كه از ناحیه‌ی مدیران كشور صورت می‌گیرد و حتی تا سطح رهبری نیز پیش می‌رود، مع‌الاسف این‌گونه نیست كه اصحاب علم و ارباب معرفت و صاحب‌نظران حرف نوی درخور و فراوانی تولید كنند. ما هفتادهزار عضو هیئت علمی مشخص در مجموعه‌ی دستگاه‌های علمی دانشگاهی داریم؛ اگر از این هفتادهزار نفر حتی هفتاد نفر نظریه‌پرداز به‌معنای واقعی كلمه می‌بودند این كشور به نحو جهشی در حوزه‌ی تولید معرفت و تولید علم می‌توانست خود را به مرزهای معرفت جهانی برساند. تصور من این است كه كمیت ما طی این دهه‌‌ها خوب افزایش یافته، كیفیت نیز در بعضی از حوزه‌ها، دانشگاه‌ها و موضوعات مطلوب بوده و همین میزان نیز سبب شده رشد علمی كشور چشم‌گیر شود و رتبه‌های جهانی خوبی را احراز كنیم؛ اما قابلیت ملی و ظرفیت اصلی ما و زمینه‌های موجود در مقام مدیریت كشوری بسیاربسیار بالاتر از این است و توقع ما از این ظروف و شرایط بسیار بیش از اینهاست. دانشگاهی كه چندهزار عضو هیئت علمی دارد، اما طی چند سال چهار تا كرسی نظریه‌پردازی برگزار نكرده حتماً دچار یكی از این آفات است كه وارد صحنه نمی‌شود. اگر در این مقام باشم كه آفات، آسیب‌ها، موانع و عوارضی را كه پیش روی امر آزاداندیشی و كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره هست شمارش كنم مثنوی هفتاد من خواهد شد؛ اما در عین حال تصور می‌كنم بیشتر این موانع را می‌توان به سهولت از پیش پا برداشت؛ منوط به اینكه اصحاب نظر همت كنند و مدیران جدیت كنند و در این كشور حمایت مادی و معنوی مناسبی از این فرایند صورت بپذیرد؛ در این صورت می‌توان مطمئن بود كه اتفاقات تاریخ‌سازی رخ خواهد داد. اصولاً در همیشه‌ی تاریخ بشریت چنین بوده و امروز این مسئله پررنگ‌تر است كه علم محور تكامل و پیشرفت یك جامعه و انسان و مبنای ساخت تمدن‌هاست. حال ما كه در كار ساخت تمدن نویی هستیم بیش از هر امری باید به تولید علم و تكثیر نظریه‌ها اهتمام كنیم. باید همه‌ی موانع از پیش راه برداشته شود و عوامل مورد نیاز تأمین شود. * امتیازاتی كه هیئت حمایت قائل می‌شود بیشتر دانشگاهی است و به‌نظر می‌رسد حوزه‌ها نیز در این زمینه باید فعال‌تر عمل كنند. بله؛ درخصوص حوزه‌ها اولاً مصوبه‌ی دیگری هم داریم كه در حوزه یك مرجع مستقلِ مخصوصی برای كرسی‌های حوزوی تأسیس شود و در عین حال بعضی از كرسی‌های زیرمجموعه‌ی هیئت حمایت از كرسی‌های نظریه‌پردازی شمول دارد و مباحث و موضوعات حوزوی را هم در بر می‌گیرد و تعداد قابل توجهی از اساتیدی كه عضو كرسی‌های هیئت هستند و در فرایند كرسی‌ها نقش‌آفرینند و نیز به ارائه‌ی نظریه‌ی نو و نظر جدید پرداخته‌اند و دفاع موفق داشته‌اند، اساتید و فضلای حوزه هستند. علاوه بر این چون در حوزه فرایند و سازكاری برای نقد پیوسته‌ی آراء و ارائه‌ی مدام نظریات جدید به‌عنوان «اجتهاد» مطرح است و سطوحی از فعالیت علمی و آموزشی تحت عنوان درس خارج رایج است، خودبه‌خود كار نظریه‌پردازی، نقد و داوریِ ناظر به نظریه‌های جدید در حوزه با سازكار و در عرف خاص حوزوی اتفاق می‌افتد؛ به این معنا كه در حوزه كسی كه درس خارج می‌گوید درواقع در یك فرایند اجتهادی نظرات خود را ارائه می‌كند. لازمه‌ی این مطلب نیز آن است كه هرآنچه در موضوعات مختلف ازجمله فقه و اصول در حوزه به‌عنوان درس خارج ارائه می‌شود عمده‌ی نظریه‌های درخور دیده و نقد شود تا از بین آنها یكی اختیار و به‌عنوان نظریه‌ی مختار مطرح شود، یا نظریه‌ی جدیدی جز آنچه كه تاكنون دیگران گفته‌اند ارائه شود. این روند را ما در نظام دانشگاهی نداریم و خوب است كه این فرایند دوره‌ی عالی اجتهادی با ادبیات دانشگاهی، در دانشگاه‌ها نیز دایر كنیم. شاید ما نیازمند ی�
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها