واضح آرشیو وب فارسی:مهر: مهر گزارش می دهد؛
قلمتراش دسته ملیله سوغاتی ماندگار/خلق اثری در اوج زیبایی
شناسهٔ خبر: 3579653 - دوشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۱:۱۸
استانها > زنجان
زنجان-قلمتراش های دسته ملیله زنجان حکایت انعطاف هنراست در دست هنرمندان زنجانی، هنری که بندبند آن باذوق و استعداد هنرمندان دیار زنجان عجین شده است. خبرگزاری مهر-گروه استانها-سولماز شهبازی: هنر ملیله سازی و چاقو سازی در دست های پینه بسته استادکار زنجانی تلفیق می شوند تا قلمتراشی به دست هنرمندی برسد و از ترکیب دو هنر فلزکاری حظی برده شود. همین حوالی، لابه لای گرما و سرمای روزگار، بین این آدم های گاه خنثی و گاه پرشور در کوچه پس کوچه های همین شهر انسان های شهره ای هستند در کمال بی نام و نشانی. یکی ازآن ها استاد "تقی رنگرز" قلمتراش ساز زنجانی است که دوره سالمندی خود را لابلای شمعدانی های مغازه اش در محله "باباییان" سپری می کند.
مغازه ای سوت و کور و منظم که هر روز با صدای کوره و سوهان و فلزکاری هنرمند مُسن جانی دوباره می گیرد. هنرمندی پا به سن گذاشته با قدی بلند و لاغر اندام و موهای جوگندمی تنک که بخشی از آن روی شعله هنگام کار سوخته است. صنایع دستی رنگرز منحصر به فرد است، محدود استادکاران بجا مانده در این هنر، او را با قلمتراش دسته ملیله می شناسند . قلمتراش و قیچی کارهای مختص اوست. قلمتراش هایی می سازد چند تیغه، یک تیغه بلند ، یک تیغه کوتاه و یک قیچی همگی در یک وسیله تاشو با دسته ای ملیله گنجانده شده است. پیش تر که ناخن گیر نبود این مدل چاقو ها که یک قیچی روی خود داشتند در هر خانه ای یافت می شد اما امروزه فقط این یک هنرمند قلمتراش با قیچی می سازد. تقی رنگرز فرزند استاد عباس قلمتراش ساز متولد سال ۱۳۲۴ است. او در محله غریبیه متولد شده و در مدرسه های «خاقانی»، «فردوسی» و «هدایت» ۶ کلاس درس خوانده است. سال ۱۳۳۷ یعنی وقتی سیزده ساله بود قلمتراش سازی را نزد استاد «بحری» از قلمتراش سازهای مجرب زنجان آموخته است و سپس نزد پدر که قلمتراش قیچی دار می ساخته و مبدع قلمتراش های دسته ملیله است کار کرد. همراهی او با پدرش تا ۱۵ سال پیش که پدر فوت کرد ادامه داشت و پس از آن بود که وی مستقل کار کرد. همه مراحل تولید قلمتراش به صورت دستی انجام می شود می گوید: پدرم استاد ساخت قلمتراش بود اما ترجیح داد نزد استاد بحری آموزش ببینم – شاید سیاست پدرانه بود تا من سختی ها را بچشم- وقتی چشم باز کردم پدرم را دیدم و قلمتراش های معروفش را، در زنجان هم چند شغل بیشتر وجود نداشت به ناچار همین کار را انتخاب کردم. این روزها زنجان است و انگشت شمار اساتید چاقو سازی و قلمتراش سازی که همچنان شیوه سنتی تولید را حفظ کرده اندقلمتراش های رنگرز روی دستش نمی ماند ، قلمتراش ها ممهور به مُهر "عباس " هستند چرا که او همچنان ارادت به پدر دارد و هرگز دلش نمی خواهد نام خود را بر روی قلمتراش ها حک کند. مشتری ها سفارش می دهند و در نوبت می مانند تا کار تحویل داده شود؛ اغلب یا کلکسیون دارهستند یا خطاط. این روزها زنجان است و انگشت شمار اساتید چاقو سازی و قلمتراش سازی که همچنان شیوه سنتی تولید را حفظ کرده اند. رنگرز هم یکی از آن هاست. می گوید من و چند استادکار دیگرشیوه پدرانمان را ادامه می دهیم و به دینام و ابزاری که کار را آسان کرده و کیفیت را تنزل داده متوسل نشده ایم. همه مراحل تولید قلمتراش به صورت دستی انجام می شود و این زمان بر است و کیفیت را ارتقا می دهد به همین دلیل قیمت این قلمتراش ها چند برابر قلمتراش هایی است که با دستگاه تولید می شود. دسته های قلمتراش ها را که هنر ملیله است و از نقره خالص ساخته شده به استاد کاظمیان مقدم سفارش می دهد ، رنگرز و پدرش سال های طولانی مشتری خانواده ملیله ساز کاظمیان هستند حتی از پدربزرگ استاد کاظمیان هم خرید دسته ملیله داشته اند. از بازار راکد این روزها می گوید و جیب خالی هنرمندان. او ادامه می دهد: قبلا با پدرم روزی ده قلمتراش می ساختیم و آن قدر مشتری زیاد بود که هر مشتری ۱۵ روز در نوبت می ماند، اما الان روزی یک قلمتراش که می سازیم به سختی فروش می رود.
نه برای تبلیغ پول دارد و نه برای تهیه بسته بندی مناسب، می گوید: تنها تبلیغ کارهای اصیل ما کیفیت آنهاست، بیش از ۸۰ سال است که مردم کیفیت قلمتراش های پدرم را به یاد دارند و براین اساس سفارش هایی می گیرم. نه در نمایشگاه ها حضور داشته و نه شاگردی دارد تا یادگاری از او به جا بماند. به گفته خودش این روزها جوانان دنبال کارهای سخت و کم درآمد نیستند. شاگرد حقوق می خواهد و امرار معاش و من صبح تا شب که کار کنم خرج خود را به سختی درمی آورم چه رسد به شاگرد. اگر دوباره متولد شوم دلالی را انتخاب می کنم در این دوره زمانه فقط دلالی سود دارداستاد رنگرز دو دختر و دو پسر دارد که همگی تصیلات عالی دارند. هرگز علاقه ای نداشته فرزندانش راه او را ادامه دهند می گوید: همه توجه من معطوف تحصیل فرزندانم بوده و دلم نمی خواست شغل پرمشقت و کم درآمد مرا ادامه دهند. می گوید: اگر دوباره متولد شوم دلالی را انتخاب می کنم در این دوره زمانه فقط دلالی سود دارد. این قلمتراش ساز زنجانی چاقو سازی و قلمتراش سازی و ملیله کاری زنجان را بی نظیر می داند و تصریح می کند: متاسفانه تبلیغات برای معرفی صنایع دستی زنجان وجود ندارد و کسی به هنرمندان زنجانی توجه نمی کند. وی ادامه می دهد: هنرمندان سایر استان ها که به تقلید از زنجان در چاقو سازیو ملیله کاری فعالیت دارند حتی نمی توانند در حد شاگرد استادکاران زنجانی باشند. هنر قلمتراش سازی در زنجان روبه اهتزار است رنگرز معتقد است هنر قلمتراش سازی در زنجان روبه اهتزار است و تنها راه نجات آن تبلیغ و حمایت از هنرمندان است. صنایع دستی زنجان آنقدر مهجور مانده که کسی ملیله را از ریخته گری تشخیص نمی دهدمی گوید: متاسفانه نه تشکلی هست که در تامین مواد اولیه بدون حضور واسطه کمکمان کند، نه کسی هست قدر هنرما را بداند و برای تبلیغ آن هزینه کند. صنایع دستی زنجان آنقدر مهجور مانده که کسی ملیله را از ریخته گری تشخیص نمی دهد. وی ادامه می دهد: ما از اداره صنایع دستی انتظار داریم مواد اولیه را بدون واسطه به ما برساند اما متاسفانه میراث فرهنگی ساختار مناسبی ندارد تا به حال کسی به ما سر نزده و حمایتی نکرده است. من حتی مجبورم قلمتراش های اصیل را به جای جعبه روزنامه پیچ شده تحویل مشتری دهم چون برای هر جعبه حداقل ۱۰ هزار تومان هزینه نیاز بود.
در رابطه با تاریخچه حرفه اش می گوید: آنطور که پدرم می گفت افرادی بنام "چلنگر" بودند که تفنگ و انواع لوازم ریزو درشت می ساخته، پس از مدتی چلنگری از چاقو سازی جدا شد و چاقو ساختن رونق گرفت، آن وقت ها ناخنگیر نبود و چاقوهایی با قیچی تولید می شد. رنگرز حالا گرچه از معیشت هنر راضی نیست اما هرگز به خود اجازه نداده از کیفیت کار بکاهد و اصالت قلمتراش های زنجان را زیر سوال ببرد. رنگرز اینک حاصل رنج خود را در تربیت نیک فرزندانش می بیند و با افتخار به آن ها همچنان قلمتراش را راهی بازار می کند بی آنکه حتی یک قلمتراش از هنرهای دستی خودش یا پدرش برای خود یادگاری نگه داشته باشد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 32]