تور لحظه آخری
امروز : شنبه ، 19 آبان 1403    احادیث و روایات:  پیامبر اکرم (ص):خير دنيا و آخرت با دانش است و شرّ دنيا و آخرت با نادانى.
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

خرید یخچال خارجی

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

قیمت پنجره دوجداره

بازسازی ساختمان

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

پوستر آنلاین

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

اوزمپیک چیست

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

نگهداری از سالمند شبانه روزی در منزل

بی متال زیمنس

ساختمان پزشکان

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

چراغ خطی

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1827858420




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
 refresh

بارزترین نکته وصیت نامه سیاسی حضرت زهرا(س)/ سرنوشت باغ های هفتگانه ام ّابیها


واضح آرشیو وب فارسی:سراج24: مطالب گوناگونی در وصایای مکتوب و شفاهی حضرت(س) ذکر شده است که مضمون شخصی و سیاسی دارد و از جمله آنها شکایت از اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار، سفارش درباره فرزندان، وصیت مالی و انجام برخی امور دینی است.به گزارش سراج 24 ، افزون بر بیست روایت، وصایای حضرت فاطمه(س) را نقل کرده اند، علامه مجلسی درباره برخی از وصایای ایشان، روایات را مستفیضه و مانند متواتر دانسته است، وصایای حضرت(س) به دو دسته شفاهی و مکتوب تقسیم می شود. در چند روایت، وصایای شفاهی حضرت فاطمه(س) پیش از شهادت نقل شده است، زمانی که ایشان از مرگ خود با خبر شد، به حضرت علی(ع) وصیت هایی کرد. بنا بر برخی از روایات، حضرت فاطمه(س)، پیامبر اکرم(ص) را در خواب دید و از او خبر ارتحال خود را شنید و پس از آن به حضرت علی(ع) وصایایی کرد. هنگام وصایای شفاهی آن حضرت(س) علاوه بر حضرت علی(ع) ام ایمن و اسماء بنت عمیس و سلمی همسر ابورافع نیز حضور داشتند. حضرت وصیت کرده بود که پس از وفاتش، جز عده ای اندک از یاران نزدیک که از آنان نام برده است کسی باخبر نشود. درباره وصیت مکتوب ایشان چند روایت وجود دارد. کلینی و طوسی به اسناد خود از ابوبصیر از امام امام باقر(ع) وصیت مکتوب ایشان را نقل کرده اند. حضرت این وصیت را مدتی پیش از شهادت بیان کرده و حضرت علی(ع) آن را نوشته است، بر اساس همین روایات، در زمان تنظیم این وصیت نامه، مقداد بن اسود و زبیر بن عوام نیز حضور داشته اند. در روایتی از ابن عباس آمده است هنگامی که حسن(ع) و حسین(ع) به حضرت علی(ع) خبر دادند حال مادرشان بد است، علی(ع) به بالین فاطمه(س) رفت و پارچه را از صورت وی کنار زد و بر بالین او وصیت نامه حضرت(س) را یافت. این وصیت نامه با شهادت بر امور اعتقادی مانند شهادت به یگانگی خدا، پیامبری حضرت محمد(ص) و شهادت به حقانیت بهشت و جهنم و قیامت) آغاز شده است، آغاز کردن وصیت نامه با شهادت دادن به این امور، از تعالیم رسول خدا(ص) است. گرچه این وصیت نامه سند محکمی ندارد، مضمون آن با مجموعه ای از وصایای شفاهی حضرت هماهنگ است. در وصایای مکتوب و شفاهی حضرت(س) مطالب گوناگونی ذکر شده است، از جمله شکایت از اوضاع سیاسی و اجتماعی آن روزگار، سفارش درباره فرزندان خود، وصیت مالی و انجام دادن برخی امور دینی. این وصایا، از حیث مضمون، به شخصی و سیاسی تقسیم می شوند. *وصایای شخصی این وصیت ها در بردارنده موارد متعددی است از جمله: فرزندان در چند روایت، آن حضرت(س) درباره فرزندان خود به حضرت علی(ع) سفارش کرده است. بنا به دو روایت، در روزهای آخر عمر فاطمه(س)، پس از اظهار محبت علی(ع) و فاطمه(س) به یکدیگر، حضرت زهرا(س) به علی(ع) وصیت کرد که پس از من با امامه، دختر خواهرم زینب ازدواج کن، زیرا او برای فرزندانم مانند خود من خواهد بود، در روایت دیگری، از امام صادق(ع) آمده است: «درباره فرزندانم به نیکوکاری سفارش می کنم». اسماء بنت عمیس به حضرت فاطمه(س) گفت در حبشه تابوتی دیده که بدن مرده را می پوشانده است، حضرت از او خواست که برای او نیز چنین تابوتی ساخته شود و اسماء در زمان حیات حضرت آن را ساخت وسایل منزل آن حضرت(س) ضمن وصایای خود اشاره کرده است که پرده ها به یکی از دو دخترش داده شود، شاید برای یادگاری، به ویژه آنکه برخی از پرده ها، به نوعی، جزء لوازم اختصاصی زنان است، همچنین در روایتی دیگر، حضرت(س) وصیت کرده است پس از آنکه ام کلثوم به بلوغ رسید، وسایل خانه از آن او باشد. ساختن تابوت در چندین روایت اشاره شده که حضرت فاطمه(س) از پیدا بودن حجم بدن زنان به هنگام تشییع جنازه ناراحت بوده است. از این رو، وصیت کرده که برایش تابوتی ساخته شود. این روایات به دو گونه اند: در برخی، اصل قضیه برمی گردد به آنچه حضرت(س) از فرشتگان آموخته و برای حضرت علی(ع) وصف کرده بود. بنا بر تعدادی دیگر، اسماء بنت عمیس به حضرت فاطمه(س) گفت در حبشه تابوتی دیده که بدن مرده را می پوشانده است، حضرت از او خواست که برای او نیز چنین تابوتی ساخته شود و اسماء در زمان حیات حضرت آن را ساخت و حضرت که پس از رحلت پیامبر(ص) تا آن روز خندان دیده نشده بود با دیدن آن تبسم و دعا کرد که خداوند اسماء را از آتش جهنم حفظ کند. در برخی منابع اهل سنت نیز این مطلب از امام سجاد(ع) نقل شده است، این ماجرا با اختلاف در تعابیر در چندین روایت دیگر نقل شده است، در روایت دیگری آمده است زمانی که عایشه خبر وفات حضرت(س) را شنید، به منزل ایشان رفت، اما اسماء به او اجازه ورود نداد. عایشه نزد ابوبکر شکایت کرد و نیز گفت که برای فاطمه هودجی مثل هودج عروس ساخته اند، ابوبکر هنگامی که به خانه حضرت رفت، درباره این هودج سؤال کرد و اسماء پاسخ داد که فاطمه(س) وصیت کرده است، کسی که بر سر جنازه او حاضر نشود و این هودج نیز به دستور او در زمان حیاتش ساخته شده است، در برخی منابع آمده است که حضرت فاطمه(س) با استفاده از تابوتی که به خواست خودش ساخته شده بود، به خاک سپرده شد، این نخستین تابوتی است که در اسلام ساخته شده است، برخی در حضور اسماء بنت عمیس که پس از شهادت شوهرش جعفر بن ابیطالب(ع) در جنگ موته به همسری ابوبکر در آمده بود تردید کرده اند و پررنگ شدن حضور او را به هنگام شهادت حضرت بیشتر به قصد تبرئه خلیفه اول دانسته یا احتمال داده اند که نام اسماء تحریف شده و نام صحیح، سلمی همسر ابوارفع است یا اینکه منظور، اسماء دختر یزید بن سکن انصاری بوده است. اما با توجه به وجود روایات متعدد درباره حضور اسماء به هنگام وقت فاطمه انس او با آن حضرت، حضورش به هنگام بیماری و شهادت ایشان، بعید نیست، زیرا ممکن است اسماء که پیش از ازدواج با ابوبکر، همسر جعفر بن ابیطالب، برادر امام علی(ع) بوده است، ارتباط خود را با خانه آن حضرت حفظ کرده باشد، حتی بنا بر گزارشی، پس از رحلت پیامبر عده ای نقشه کشیدند امام علی(ع) را به قتل برسانند. اسما که در خانه خلیفه بود از این ماجرا اطلاع یافت و به واسطه خادمش، به حضرت علی(ع) خبر داد. غسل از روی پیراهن حضرت فاطمه(س) به علی سفارش کرد زمانی که او را در قبر نهاد و دفن کرد، بالای سرش، روبه روی او بنشیند و زیاد قرآن و دعا بخواند در برخی از روایات آمده است که حضرت فاطمه(س) اندکی پیش از رحلت، غسل کرد و جامه نو پوشید و به سلمی، همسر ابورافع فرمود: «من غسل کرده ام، کسی بدن مرا برهنه نکند»، احمد بن حنبل این غسل را کافی، اما ابن فتحون آن را بعید دانسته است و برخی آن را جعلی خوانده اند. مجلسی در توضیح این روایت تصریح کرده است که مراد حضرت از غسل کردن، بی نیازی بدن مطهر او از غسل میت نیست، بلکه مراد شستشو و نظافت بدن بوده، زیرا غسل میت از واجبات است که باید در مورد هر مسلمان انجام شود و پیامبر(ص) نیز وصیت کرد که بدن مطهر او غسل داده شود و فقط شهید در معرکه جنگ استثنا است، چنان که بر اساس روایات دیگری، آن حضرت سفارش کرد حضرت علی و اسماء بدن او را غسل دهند در روایاتی آمده است که علی بدن او را از روی لباس غسل داد. همچنین در روایتی، پس از ذکر اینکه حضرت سفارش کرد بدنش برهنه نشود، آمده است که حضرت علی(ع) سوگند خورد که «او را در پیراهنش غسل دادن و برهنه اش نساختم» در نتیجه، مراد حضرت از غسل کردن، پاکیزه بودن بدن و بی نیازی آن از بیرون آوردن جامه برای شستشوی بدن و نوعی آماده کردن خود برای رحلت است. از این رو، حضرت علی(ع) بدن فاطمه(س) را از روی پیراهن غسل داد و به این وصیت همسرش که به انگیزه بیشتر پوشاندن بدن و شرم و حیای ایشان یا پوشاندن جراحات آن از دید علی(ع) بود، عمل کرد. بر اساس حدیثی از امام صادق(ع)، علی(ع) فاطمه (س) را غسل داد، زیرا فاطمه(س) صدیقه بود و او را جز صدیق غسل نمی دهد، همچنان که حضرت مریم (س) را حضرت عیسی غسل داد. خواندن قرآن بر سر قبر حضرت فاطمه(س) به علی سفارش کرد زمانی که او را در قبر نهاد و دفن کرد، بالای سرش، روبه روی او بنشیند و زیاد قرآن و دعا بخواند، زیرا در چنین لحظه هایی میت به انس گرفتن با زندگان محتاج است. این وصیت نیز ریشه در معارف اسلامی و تأثیر خواندن قرآن و دیگر اعمال مستحب و اهدای ثواب آن برای مردگان دارد، به ویژه این امر در ساعات اول پس از دفن توصیه شده است. باغ ها و املاک هفت گانه و امور مالی از جمله وصایای آن حضرت(س) که به صورت مکتوب نیز بر جای مانده وصیت به وقف باغ ها و املاک هفته گانه(حوائط سبعه) در امور خیر است که در چند روایت گزارش شده است. الف) ابوبصیر نقل کرده است که خدمت اما باقر(ع) رسیدم و ایشان فرمود: «آیا وصیت نامه مادرم فاطمه(س) را دیده ای؟» عرض کردم: «نه»، سپس درخواست کردم آن را برای من بخواند. امام باقر(ع) آن را در آورد و برای من خواند. در این وصیت نامه، پس از نام خدا آمده است که فاطمه(س) دختر محمد رسول خدا(ص) وصیت می کند درآمد باغ های دیوار کشیده هفت گانه (عواف، دلال، برقه، میثب، حسنی، صافیه و مشربه ام ابراهیم) در راه خدا و برای نصرت اسلام صرف شود. من وصی خود را علی بن ابیطالب(ع) قرار می دهم. چنانچه او گذشت، وصی من، فرزندم حسن است و اگر او درگذشت، فرزند دیگرم جانشین وصی من است و چنانچه حادثه ای برای او پیش آید، بزرگ ترین فرزند باقی مانده ام، آن را بر عهده گیرد، خداوند و همچنین مقداد بن اسود و زیبر بن عوام بر این وصیت شاهد می گیرم، امام باقر(ع) فرمود: مادرم فاطمه(س) این وصیت را کرد و علی بن ابیطالب(ع) آن را نوشت، این مضمون را ابوبصیر در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل کرده است. ب) در روایت دیگری نیز وصیت مکتوب آن حضرت(س) نقل شده که طبق آن، حضرت(س) وصیت کرده درآمد باغ ها، با ذکر مبالغ معینی، در اموری که نام برده است هزینه شود، از جمله آن موارد، صدقه و انفاق سالیانه و هزینه برای همسران پیامبر(ص) و دختر ابوذر، فقرای بنی هاشم و بنی عبدالمطلب است، در این وصیت نامه نیز حضرت علی(ع) و سپس دو فرزندش حسن(ع) و حسین(ع) را متولی امر وصی خود قرار داده و سرانجام، مقداد و زیبر و علی(ع) را شاهد این وصیت گرفته است. این روایت را مجلسی از مصباح الانوار نقل کرده است. این کتاب موجود نیست سند آن بررسی شود، اما روایت سوم، مضمون آن را تأیید می کند. از مجموع روایات فهمیده می شود که پیامبر(ص) با غ های مزبور را در زمان حیات دختر خود، بر ایشان وقف کرد و حضرت فاطمه(س) با وصیت، موقف علیهم پس از خود را تعیین کرد این باغ ها و املاک، متعلق به شخصی یهودی به نام مخیریق بود که در جنگ احد، به همراه پیامبر(ص) با کفار قریش جنگید و کشته شد. وی وصیت کرد که اگر کشته شود، تمام ملک و اموالش به پیامبر اکرم(ص) برسد. بر اساس این وصیت، باغ های مزبور که در منطقه بنی نضیر بود، به مالکیت پیامبر(ص) درآمد. در آغاز، پیامبر(ص) درآمد آن را برای برطرف کردن مشکلات اجتماعی مسلمانان و پذیرایی مهمانان صرف می کرد و طوسی روایتی را نقل کرده اند که طبق آن، رسول خدا(ص) این باغ ها را وقف کرده است. این نخستین مورد از وقف مال در اسلام است، تاریخ این وقف را، به اختلاف، سال هفتم یا سوم هجری می دانند، براساس روایتی از امام موسی کاظم(ع)، این باغ ها وقف عام نبوده، بلکه وقف دختر پیامبر(ص) بوده است. اما براساس همین روایات تا زمانی که پیامبر (ص) زنده بود، درآمد آن صرف امور مسلمانان می شد. حضرت فاطمه(س) نیز وصیت کرد درآمد آن صرف امور معینی شود. براساس روایتی از امام صادق(ع) در وصیت خویش برای بنی هاشم و بنی مطلب صدقه ای معین کرد، البته در وصیت نامه حضرت فاطمه(س) فقط لفظ صدقه به کار رفته است، هر چند در روایتی دیگر، امام(ع) از صدقه رسول خدا (ص) و صدقه فاطمه(س) با تعبیر «صدقاتهما» سخن گفته که حاکی است هر دو، یک کار انجام داده بوده اند. در متون اسلامی نیز صدقه خوانده شدن وقف، رایج است. از مجموع روایات، فهمیده می شود که پیامبر(ص) با غ های مزبور را در زمان حیات دختر خود، بر ایشان وقف کرد و حضرت فاطمه(س) با وصیت، موقف علیهم پس از خود را تعیین کرد، آنچه اصل وقف بودن این باغ ها را تأیید می کند، روایتی است که طبق آن، عباس (عموی پیامبر (ص)) پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، درباره این باغ ها و وضع ارث از آن ها پرسید و حضرت فاطمه(س) در پاسخ، از وقف بودن این باغ ها سخن گفت و حضرت علی(ع) و دیگران را بر آن گواه گرفت. ج) بنابر روایتی دیگر از امام صادق(ع)، حضرت فاطمه(س) وصیت کرد که از اموالش برای هر یک از زنان پیامبر(ص) و زنان بنی هاشم، دوازده اوقیه نقره قرار داده شود، هر اوقیه، معادل 40 درهم است؛ در همین روایت آمده است که حضرت(س) برای أمامه خواهرزاده خویش، نیز مقداری مال به ارث گذاشت و درباره آن وصیت کرد. د) در گزارش دیگری به یکی دیگر از موقوفات آن حضرت(س) اشاره شده که نخلستان بزرگی به نام اُم العِیال بوده است که حضرت(س) آن را وقف کرد، اُم العیال نام روستایی بین مکه و مدینه است که دارای چشمه های پرآب و از مناطق سرسبز و ییلاقی بوده است. وضع این موقوفات پس از غصب فدک، دارای ابهام است. ظاهر روایات مذکور حاکی از آن است که این اموال در اختیار حضرت فاطمه(س) بوده و به همراه فدک غصب نشده و از این رو، ایشان به تعیین وضع آن ها پس از وفات خود پرداخته است. شاید سبب آن، شهرت به موقوفه بودن آنها بوده است. از برخی روایات بر می آید که مجموعه اموالی که رسول خدا(ص) به فاطمه (س) واگذار کرده بود و حتی حوائط سبعه (باغ های هفت گانه)، در زمان خلیفه اول غصب شد، اما در گزارشی آمده است که ابوبکر عواف را به فاطمه بازگرداند، بنابر روایتی، خلیفه دوم، بخشی از اموال رسول خدا(ص)، از جمله باغ های بنی نضیر را در اختیار حضرت علی(ع) و عباس عموی پیامبر(ص) قرار داد تا درآمد آنها را صرف همان اموری کنند که پیامبر(ص) تعیین کرده بود. از این رو، وصیت حضرت فاطمه(س) در زمان شهادت، معنایی دیگر داشته و به نوعی دیگر اثبات حقانیت ایشان بوده است. بنابر روایتی از امام صادق(ع) سؤال شد: چرا بدن مطهر فاطمه(س) شبانه دفن شده است؟ آن حضرت(ع) پاسخ داد: برای اینکه برخی از رجال بر او نماز نخوانند *وصایای سیاسی از جمله وصایای آن حضرت(س) که در چندین روایت با تعابیر گوناگون آمده، آن است که علی(ع) ایشان را غسل و کفن و دفن کند و کس دیگری را باخبر نسازد، در روایتی آمده است که حضرت فاطمه(س) از کسانی که به او ظلم کرده بودند، غضبناک بود و دوست نداشت در خاکسپاری اش حضور داشته باشد. همچنین در روایت دیگری آمده است که به حضرت علی(ع) وصیت کرد، کسانی که به او ستم کرده اند بر سر جنازه اش حاضر نشوند و بر او نماز نگزارند و بدنش را شب هنگام که دیده ها به خواب فرو رفته اند، به خاک بسپارد. مجلسی روایت مبنی بر دفن شبانه و حاضر نشدن ظالمان را در نماز بر پیکر حضرت(س) مستفیضه دانسته است. بنابر روایتی از امام صادق(ع) سؤال شد: «چرا بدن مطهر فاطمه(س) شبانه دفن شده است؟» آن حضرت(ع) پاسخ داد: «برای اینکه برخی از رجال بر او نماز نخوانند». همچنین از ایشان روایت شده است که فاطمه(س)، هنگام رحلت، از علی(ع) ضمانت گرفت که وصیت او را در مورد پنهانی بودن مراسم دفن اجرا کند. امام علی(ع) نیز در برابر شکایت خلیفه از اینکه چرا دیگران باخبر نشدند، پاسخ داد که این کار بنا بر وصیت فاطمه(س) بوده و برای وی امکان نداشته است با آن مخالفت کند. چنان که بنابر آیه وصیت(بقره/ 181) و فقه اسلامی، بر وصی واجب است به وصیتی که پذیرفته است، عمل کند از این رو، زمانی که عباس عموی پیامبر(ص) پیشنهاد داد که حضرت فاطمه(س) تشییع شود تا عموم مسلمانان بر پیکرش نماز گزارند، علی(ع) وصیت فاطمه(س) را یادآور شد، ایشان با شنیدن این وصیت گفت: «رأی و نظر او جای هیچ سخن ندارد»، همچنین از علی(ع) نقل شده است که فاطمه(س) از من پیمان گرفت وقتی از دنیا رفت، از زنان جز ام ّسلمه، امّ یمن، فضّه و از مردان جز دو پسرش حسن(ع) و حسین(ع)، عبدالله بن عباس، سلمان، عمار، مقداد، ابوذر و حذیفه کسی با خبر نشود. ابن سعد، بلاذری و طبری از مورخان اهل سنت، نیز از دفن شبانه و پنهانی آن حضرت(س) سخن گفته اند. بخاری نیز تصریح کرده اند که ابوبکر چیزی از میراث پیامبر(ص) را به فاطمه(س) نداد و به این سبب، فاطمه(س) بر ابوبکر غضب کرد. آنگاه که وفات کرد، علی(ع) شب هنگام او را دفن کرد و ابوبکر را از مراسم خاکسپاری و دفن فاطمه(س) آگاه نساخت. دیگر منابع اهل سنت نیز از دفن شبانه فاطمه(س)، به نقل از امام سجاد(ع) خبر داده اند. در حدیثی دیگر، امام سجاد(ع) پس از ذکر وصیت به دفن شبانه و از بین بردن علائم قبر گفته است: «امیرالمؤمنان علی(ع) نیز همه وصیت های دختر پیامبر (ص) را انجام داد». این وصعیت دختر پیامبر (ص) و ممانعت از حضور دیگران و دفن شبانه، سندی روشن بر مظلومیت آن حضرت(س) و مبارزه با سیاست حاکمان وقت بوده است. در پایان یکی از دو وصیت مکتوب آن حضرت(س) آمده است: «و أقْرَا عَلَی وُلْدِی السَّلام إِلَی یوْمِ الْقیامَةِ»، به همه فرزندانم تا روز قیامت سلام برسان.


یکشنبه ، ۲۳اسفند۱۳۹۴


[مشاهده متن کامل خبر]





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سراج24]
[مشاهده در: www.seraj24.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 69]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن