محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829699294
روز جهانی زن و نقش انفعالی او در جهان دراماتیک
واضح آرشیو وب فارسی:سراج24: زن در جهان دراماتیک ایران چه جایگاهی دارد؟ جواب این سوال سخت است؛ اما در مورد آثاری که به هر نحو به موضوع انقلاب و دفاع مقدس بازمی گردد نسبتاً آسان است و این مطلب در تلاش است گره ای کوچک از هزاران گره آن را باز کند.به گزارش سراج24 ،هشتم مارس از 1977 به عنوان روز جهانی زن در تقویم سازمان ملل ثبت شده است. حرکت های کارگری زنان احزاب سوسیالیستی که از اواخر دهه نخست قرن بیستم آغاز شد، گامی بود برای بروز و ظهور عنوانی به نام روز زن در تقویم کشورهای مختلف. انتخاب هشتم مارس دلیل تاریخی خاصی ندارد؛ لذا انتخابش به اعتصاب های 1914 بازمی گردد که هیچ یک در هشتم مارس رخ نداده اند. هشتم مارس 1914 یکشنبه روزی بود تعطیل. اگرچه در ایران روز زن همپا با عنوان مادر در تقویم رسمی کشور برابر با ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) است؛ لیکن مدتی است هشتم مارس نیز مورد توجه افراد به خصوص جمعیت ها و گروه های حامی حقوق زنان شده است. در این متن قرار نیست تاریخچه ای از هشتم مارس ارائه شود یا اینکه نگاه جامعه شناختی به بود و نبود این روز انداخته شود؛ بلکه به بهانه چنین عنوانی نگاهی به وضعیت زن در فضای دراماتیک پس از انقلاب خواهیم انداخت. انقلاب نه در ایران؛ بلکه در هر جامعه ای که انقلاب را تجربه کرده است، نقطه عطفی به حساب می آید که تاریخش آن جامعه را دو پاره می کند، بخشی پیش از انقلاب و بخشی پس از انقلاب. انقلاب نقطه صفر صفرم دکارتی می شود در فضای سه بعدی یک جامعه. انقلاب اسلامی ایران نیز حکم این نقطه صفر صفرم دکارتی را دارد. جایی است که در آن همه چیز گویی از ابتدا تعریف شده است و زن به عنوان یک مفهوم شاید بیش از مرد دگرگون گشت. این تحول در معنا را می شود در فضای دراماتیک - یعنی سینما و تئاتر - نیز حس کرد و درباره اش ساعت ها صحبت کرد. سینمای پیش از انقلاب را در یک شکل کلی می توان به دو جریان سینمای عامه پسند یا همان فیلمفارسی و موج نو تقسیم کرد. در مورد نخست زن به معنای واقعی یک ابزار بود. زن در سینمای عامه پسند تنها بدن بود و این بدن فاقد روح بود. زن سینمای عامه پسند یا زن منفعل چاردیواری بود در پی شوهر و عاشق بزن بهادر جوان محله یا رقاصه/خواننده ای در کافه. با رشد مدرنیزاسیون جامعه دهه پنجاه اگرچه پای شخصیت های زن دانشجو و دانش آموز به سینمای ایران باز شد و در ظاهر نقش جدید به زن در سینما داده می شد؛ لیکن آثاری چون «هشتمین روز هفته» یا «در امتداد شب» نیز زن را در وضعیتی انفعالی و تن محور نمایش می دادند. حمید نفیسی، نویسنده «کتاب تاریخ اجتماعی سینمای ایران» بر این باور است تمایل فیلمسازان به نشان دادن زن تنها در یک قالب - خواننده/رقاصه - بدین سبب بود که فیلمساز را از گزند هرگونه شکایت بازمی داشت. زنان رقاصه که حتی در ایران دهه پنجاه نیز جایگاه اجتماعی نازلی داشتند، توانایی شکایت نداشته و جامعه سنتی نیز چنین مشروعیتی به او نمی داد. کافی است این وضعیت را برای جامعه پرستار درنظر بگیرید. البته باید گفت جنس داستانی که در سینمای عامه پسند پیش از انقلاب انتخاب می شد، به قدری نازل بود که هیچ جامعه شغلی حاضر به پذیرش آن نمی بود. در آن سو با سینمای روشنفکری موج نو روبرو هستم. جایی که قرار بود دریچه ای به جهان تازه ای از هنر سینما باشد. حضور فیلمسازان جوان از فرنگ برگشته در این عرصه شاید بارقه های امیدی روشن می ساخت برای ادای دین به زن در جامعه ایرانی؛ ولی به جز سینمای بهرام بیضایی در آثاری چون کلاغ، رگبار و چریکه تارا، هیچ یک از کارگردانان تمایلی به نمایش جهان زنانه نداشتند. در سینمای موج نویی که «گاو» سرآمدش بود، این مرد بود که سوژه دوربین و روایت می شد و زن همواره در حاشیه قرار می گرفت. در آثار بیضایی به خصوص در «چریکه تارا» زن تبدیل به یک قهرمان می شود و جهان از منظر نگاه او تفسیر می شود و یا در فیلم «روز واقعه» که زن شخصیتی کنشگر دارد. این نگاه زنانه به جهان که فارغ از کامجویی مردانه یا تن نمایی است، برای سینما دیگر جاافتاده ایران تازگی داشت. در مورد تئاتر به سبب فاصله تاریخی نمی شود دقیق صحبت کرد؛ اما اگر ملاک متون نمایشی باشد، باید گفت عموماً جهان درام ایرانی مردانه است. کافی است نگاهی به آثار رادی و ساعدی و فرسی و ... زد. در ابتدا خبری از نمایشنامه نویسان زن شاخص نیست - اگرچه اوج گیری و شناخته شدن نمایشنامه نویسان زن در اواخر دهه هشتاد و سال های نود محقق شد - و زن چندان برای نمایشنامه نویس ایرانی جذاب نیست. البته وضعیت زن در تئاتر به مراتب قابل تامل تر از سینماست. زن در آثار شاخص نمایشی واجد شخصیت است؛ ولی نقش محوری همچون مرد ندارد. فضای اعتراضی - انقلابی تئاتر ایران متاثر از جریان چپ و حزب توده، نگاهی فراتر از جنسیت داشت. درمورد آثار ترجمه ای نیز وضعیت به همین منوال بود. زن عامل تعیین کنده ای نیست؛ اما یک شخصیت منعفل نیز نمی باشد. زن به عنوان یک شخصیت در درام قدرت تاثیرگذاری دارد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران فضای هنری کشور به سمت این پیروزی رفت. برخلاف آثار گرافیکی که محوریتش بر نوعی همبستگی فراجنسیتی است و زن و مرد را همراه و همگام یکدیگر در جو و اتمسفر انقلاب نشان می داد، سینما تصویری متفاوت نشان می دهد. سینمای قهرمان دوست آن سال ها، دوست داشت به مخاطب انقلابی جنگجویی را نشان دهد که برای پیروزی از هر عمل متهورانه ای نمی گذرد. آغاز جنگ تحمیلی و رفتن دوربین ها به خاکریزها و یا بازنمایی گوشه هایی از نبرد رزمندگان ایرانی بر صحنه تئاتر بیش از پیش نقش زن در انقلاب را به حاشیه برد. دیگر زن در تصویرسازی دراماتیک آن خروش زنانه مستندهای به جا مانده را ندارد. زن تبدیل به مادر یا همسری می شود که عزیز خود را برای نبرد بدرقه می کند. او با هبه کردن بهترینش، عاملیت خود را در اثر نمایشی نشان می دهد. شاید در وهله نخست بخشی از بدنه جامعه نسبت به این وضعیت روی خوش نشان دهند و آن را نگاهی اسلامی تعبیر کنند. البته در مقابل نیز عده ای آن را نوعی ظلم به نقش زن در انقلاب و جنگ می خوانند. معترضان تصویر دقیقی از نقش مورد نظر خود را ارائه نمی دهند. اعتراض این افراد در وهله نخست منتج از جایگاه طرف مقابل است که در چهار دهه پس از انقلاب در تلاش است، خط و ضبطی برای جریان دراماتیک کشور رسم کند. اما این جایگاه نیز چندان موفق نبوده است؛ چرا که در دورانی جریان سینما یا تئاتر مقاومت و انقلاب موجی است عظیم و در برهه تاریخی جریانی است کم جان. در واقع باید گفت تصویری مناسب برای این وضعیت وجود ندارد. حال سوالی که پیش می آید این است که چه کسی بر حق است؟ جواب نگارنده هیچکدام است و برای این مهم می توان چند دلیل آورد. نخست به تعبیر گروه حاکم یا مسئول اشاره کنیم که نقش زن در روایت پردازی چنین منفعلانه می دانند. برای درستی و صحت این نگاه می توان به قرآن رجوع کرد و شخصیت های زن را از آنجا استخراج کرد و ویژگی های یک شخصیت زن مدنظر اسلام را برجسته کرد. در قرآن با شخصیتی چون زن فرعون روبرو هستیم که به هیچ وجه منفعل نیست. همسر فرعون (آسیه) برای نجات حضرت موسی (ع) دست به حربه می زند و از وجوه زنانه - نه مردانه - شخصیت خود برای نجات نوزاد بهره می جوید. درباره داستان حضرت مریم (س) نیز وضعیت به همین منوال است. تصویری که در سوره مریم از این بانو ترسیم شده است، تصویر یک شخصیت فعال است. از این منظر فیلم شهریار بحرانی نتوانسته است این مهم را ترسیم کند. مریم بحرانی، مریمی است تحت تاثیر زکریا (ع) و بدون او تعریف نمی شود. در قرآن مریم وجوه شخصیتی مستقلی دارد. از آن سو قرآن در ترسیم شخصیت های زن منفی نیز آنان را از انفعال خارج می کند حال این فرد می تواند همسر ابولهب باشد یا همسر لوط نبی (ع). در قرآن نمی توان چندان شخصیت های منفعل یافت. قرآن در شخصیت پردازی علاقه مند به شخصیت پویاست تا ایستا. کنشگری این شخصیت ها عینی و ملموس است و جهان آنان در ذهن نمودار نمی شود. پس ریشه این انفعال شخصیت زن در کجاست؟ جواب سوال در ادبیات فارسی است. نگارنده در دو مقاله علمی «بررسی شخصیت پردازی داستانی _نمایشی زنان در منطق الطیر» منتشر در مجله علمی - پژوهشی بوستان ادب و «بررسی جنبه های نمایشی شخصیت سودابه براساس نظریه کنش مندی گرماس» منتشر شده در مجله علمی - پژوهشی زن در فرهنگ و هنر به رگه های تمایل شاعران ایرانی برای منفعل نشان دادن زن در ادبیات اشاره کرده است. با نگاهی به مهمترین متون کهن فارسی می توان دید که نگاه قالب جامعه - در آینه شعرا - نسبت به زن چگونه است. برای مثال در شاهنامه فردوسی که می توان زنانش را به سه دسته سفید، سیاه و خاکستر تقسیم کرد، زن سفید همانند دختران فریدون از انفعال افراطی بهره مند شده اند و اینان در نهایت به کمک یه ابرقهرمان مرد نجات پیدا می کنند. در مقابل شخصیت های سیاه همچون جادوگران به شدت کنشمند هستند. در این میان شخصیت های خاکستری همچون سودابه در موقعیت قابل تاملی قرار دارند. کنش مندی این شخصیت ها زمانی بروز می کند که شخصیت علیه وضعیت مردانه جامعه خود است. این نگاه خودآگاه یا ناخودآگاه تا به امروز تسری یافته است.فضای حاکم پس از انقلاب و تمایل به بازگشت به ادبیات کلاسیک، راه برای ورود تصویری سنتی از زن به جهان امروز را پدید آورد. نمونه این تصویر را باید در شخصیت زن پارسای عطار در الهی نامه جست، زنی که در برابر تمام اتهامات و مصایب لب از لب نمی گشاید و در نهایت یک پادشاه مرد و شوهرش - منهای نیروی غیبی - او را نجات خواهند داد. در واقع معصومیت و پاکدامنی برابر با انفعال شد. این برخلاف تصویری است که اسلام تداعی می کند و نمونه کنشگری برای حفظ معصومیت و پاکدامنی حضرت زینب (س) است. از این رو با نوعی افراط در به تصویر کشیدن شخصیت های مادر یا زن در برهه های مختلف تاریخی به خصوص در آثار مذهبی، تاریخی، مقاومتی و انقلابی شاهد بودیم. این وضعیت موجب اعتراض هنرمندانی شد که تصویر زن را در آثار شاخص غرب یا حتی کشورهای شرق آسیا می دید. حضور پررنگ سینماگران زن در دهه هفتاد شاید موید این نکته باشد. این ورود زنان به عرصه سینما با فیلم هایی چون «نرگس»، «روسری آبی» و «دیگه چه خبر؟!» ناگهان به نوع ایرانی سینمای فمنیستی در «دو زن» می رسد. نکته قابل توجه این است که در این نظام فمنیسیتی نیز زن در نهایت با مرد تعریف می شود؛ در حالی که در یک اثر دفاع مقدسی مرد با مرد تعریف می شد. نگاه معترض به سبب تشتت آرا موفق به ترسیم وجوه درست از شخصیت پویای زن نشد و تعاریف پراکنده بیشتر حاصل تضارب آرا بود. در این میان اما هستند هنرمندان آوانگاردی که به دور از این فضا دست به خلق جهانی متعادل تر زدند. نمونه قابل تامل فیلم «نجات یافتگان» رسول ملاقلی پور است. برای نخستین بار زن یک قهرمان است و در شکل پیشروش این زن جان دشمن را نجات می دهد. فضای عجیب فیلم در آن برهوت، از زن در نقش یک امدادگر، قهرمانی خاص بیرون می کشد. نمونه خوب دیگر نیز باید در کارنامه ملاقلی پور فقید جستجو کرد: «هیوا». متاسفانه تعداد چنین آثاری انگشت شمار است. در این بین باید از نمونه شاخص این عرصه نام برد: «بازمانده» اثر مهم مرحوم سیف الله داد که یک زن در استعاره میهن، چگونه فرزند خود، ناجی آینده را نجات می دهد. بخش مهمی از این موفقیت را باید به حساب متن غسان کنفانی نهاد که برخلاف نویسندگان ایرانی، توجه شاخصی به جایگاه زن در روایت داستانی داشت. در تئاتر نیز وضع به همین منوال است. در آثار علیرضا نادری به عنوان سردمدار تئاتر دفاع مقدس زن تقریباً جایگاهی ندارد. حتی در آثر متاخر او که فضا به سوی نوعی اعتراض پیش می رود باز پای زن به جهان نمایش بازنمی شود. هنرمندان آرمان خواه نیز بیشتر در پی ارضا و اقناع همان نگاه اشتباه مسئولان فرهنگی هستند و زن در آثار مدنظر آنان عقب تر و عقب تر می رود. در سال 94 به سبب وقایع تاریخی و دردناکی چون فاجعه منا، شهدای غواص و مدافعان حرم جو و فضایی بر تئاتر ایران حاکم شد تا حتی آنانکه موضعی اعتراضی به آثاری از این دست بودند، به از دست رفتگان ادای دین کنند. نتیجه قابل توجه بود، تقریباً این آثار زنان را در موضع انفعالی قرار می دادند. نمونه قابل توجه «قرار» ساخته مهرداد کوروش نیاست که در اثرش زن در حاشیه است. این زمانی جالب تر می شود که او در همان ایام، به طور همزمان نمایش «مونس» را روی صحنه داشت که هیچ بازیگر مردی نداشت. در نمایش «اروندخون» تنها زن نمایش هیچ دیالوگی نداشت و اگر حذفش می کردند تاثیری بر روند درام نمی داشت. این یک ظلم است. اگر نگاهی به سریال های تلویزیونی بیاندازید به تصویر وحشتناک دست خواهید یافت. برای ترسیم این وضعیت از سریال «تنهایی لیلا» مثال زده می شود. لیلا به عنوان شخصیت مرکزی داستان یک دوره کنش مند و یک دوره انفعالی دارد. لیلا زمانی کنشگر است که زنی متعلق به جامعه ای نامطلوب است. او از آنچه گناه دانسته می شود ابایی ندارد. وجوه تیره شخصیت لیلا براساس معیارهای سنتی فیلم در دوره کنشگریش بارز است. اما زمانی که لیلا تبدیل به یک شخصیت مطلوب می شود، او منفعل می شود و در یک شاهکار دراماتیک حتی توانایی فروختن طلای خود ندارد و آن را به یک مرد می سپارد. این تصویر ایده آلی است که تلویزیون با تبلیغات اززن ترسیم می کند. لیلا یک زن مطلوب است، زن منفعل. حال باید این سوال را پرسید که زن در جامعه اسلامی - ایرانی منفعل است؟ اگر جواب منفی است چرا دستگاه های فرهنگی مسئول طالب و خواهان چنین رویکردی هستند؟ چرا هنرمندان معترض تلاش هایشان افراطی است؟جواب این سوال می تواند خروجی یک مجادله میان دو طیف باشد؛ ولی آنچه مهم است، بازگشت تصویر زن فیلم های عامه پسند در قالب زن هایی احمق و تجمل گراست یا شق جدیدی که آن زن بورژوازی می خوانم؛ زنی که کماکان منفعل است و کنشی برایش تعریف نشده است.
چهارشنبه ، ۱۹اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سراج24]
[مشاهده در: www.seraj24.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]
-
گوناگون
پربازدیدترینها