محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830349018
تمدن بدون پشتوانه فرهنگی ایجاد نمی شود - تمدن سازی یااحیای تمدن؟
واضح آرشیو وب فارسی:قم پرس: عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی گفت: تمدن سازی بدون پشتوانه و آرمان فرهنگی اتفاق نمی افتد، اگر آن پشتوانه از تعالیم انبیا گرفته شده باشد، تمدن سازی اسلامی اتفاق می افتد. خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: موضوع تمدن نوین اسلامی از جمله بحث هایی است که در سال های اخیر و با تاکید رهبری معظم انقلاب بر آن توجه بیشتری بر آن شده است. نظرات و توصیفات متفاوتی از این امر در بین اندیشمندان مطرح است که نیاز اجماع بر سر مفاهیم و همچنین سیر تکوین تمدن نوین اسلامی را دوچندان می کند. به سراغ حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم رفتیم تا در این خصوص با وی به گفتگو بپردازیم؛ *مراد از تمدن سازی چیست؟ برخی اعتقاد به احیای تمدن اسلامی بر مبنای آنچه پیامبر اسلام در مدینه النبی تشکیل داد هستند و برخی هم بر تشکیل تمدن نوین اسلامی معتقدند، نظر شما چیست؟ تمدن یعنی محیط زیستی که انسان به دست خودش برای زندگی خود ایجاد می کند. بشر به طور قهری از زمانی که به دنیا می آید تا زمانی که از این دنیا مفارقت می کند، یک نیازهای رو به تزایدی دارد که متناسب با مراحل رشد او این نیازها نیز تغییر می کند. هم مراحل رشد فرد و هم مراحل رشد جامعه ای که این فرد در آن زندگی می کند در اینکه این نیازها تغییر کند و تنوع پیدا کند تاثیرگذار است. بشر قهرا در طول تاریخ برای اینکه سازوکارهای لازم را به جهت اینکه نیازهایش در یک حوزه متنوع تر، دقیق تر، سریعتر، نافدتر و پایدارتر تامین بشود، تلاش کرده است و همین امر مبدا این شده که به الزامات بهتر زیستن و زیباتر زیستن و سعادتمندتر زیستن و... تن بدهد. بشر برای اینکه رفع این نیازها را محقق شده ببیند، ابزارها و زمینه های رفع این نیاز را ایجاد می کند. از شکل خیلی بدوی آن از دوران ماقبل تاریخ تا شکل های خیلی پیچیده تری که الان وجود دارد و خواهد بود می توان مثال زد. از همان موقعی که بشر اولیه با سنگ چخماق آتش درست می کرد در واقع تمدن سازی می کرد تا الان. پس تمدن یعنی محیط زیستی که بشر برای ارضای نیازهایش آن را ایجاد می کند. وقتی صحبت از تمدن سازی می کنیم صحبت از یک موضوع انتزاعی نیست، بلکه صحبت از یک موضوعی است که داریم با آن زندگی می کنیم، ولو اینکه به صورت ناخواسته و ناخودآگاه باشد. یعنی وقتی صحبت از تمدن اسلامی و الزامات آن می کنیم به این جهت است که این مشارکت را خودآگاه بکنیم و تاثیرمان را در این مسئله هدفمندتر و موثرتر کنیم. حال به این سوال برسیم که باید تمدن سازی رخ دهد یا احیای تمدن؟ این سوال را به دو سوال تفکیک می کنم، یک سوال این است که ما وقتی صحبت از تمدن اسلامی می کنیم، چیزی غیر از مدینه النبی است که پیامبر در عصر عمر با برکت خود ایجاد کردند؟ سوال دومی که مطرح است این است که اصلا تمدن ساختنی است یا ایجاد شدنی است؟ آیا تمدن سازی یک امر قابل مدیریت و قابل پیش بینی است و یا اینکه یک جبر تاریخی بشر را به سمت و سویی می برد و هیچ هدایت و مدیریتی بر سر آن وجود ندارد؟ در مورد نکته اول من این سوال را با یک سوال دیگری پاسخ می دهم. در عصر ظهور که از نظر ما اوج تمدن اسلامی است، آنچه توسط امام عصر اتفاق می افتد با آنچه توسط پیامبر اکرم اتفاق افتاد چه تفاوتی دارد؟ دو واقعه و دو مقطع تاریخی که توسط دو معصوم اداره می شود را بررسی می کنیم. آیا آنچه که در زمان حضرت حجت اتفاق می افتد عینا بازنمایی آن چیزی است که در زمان پیامبر رخ داده است؟ اگر این طور بود دیگر ظهور مفهومی نداشت. در این صورت آن کمالی که عالم باید به سمت آن حرکت بکند در همان زمان پیامبر واقع شده بود! پس ظهور برای چیست؟ برای این است که بشر و جامعه بشری به آن کمال مطلوب برسد. اگر بگوییم ظهور، عین آن چیزی است که در زمان حضرت رسول اتفاق افتاده است دیگر لزومی به ظهور نبود. اگر این تفاوت را بپذیریم آنچه در زمان حضرت حجت اتفاق می افتد صرفا احیا -به معنای بازنمایی و وقوع مجدد آنچه واقع شده است- نخواهد بود. اگر این موضوع را فهم کردیم آن وقت می توانیم روی این مسئله فکر کنیم که این تغییر چه نوع تغییری است. آنهایی که به احیا معتقدند شاید منظورشان این باشد که حضرت حجت دین جدیدی نمی آورد و دین همان دین است. به همین خاطر انقطاع وحی مخل کمال انسان در مسیر تاریخی خودش نیست و اگر بود انقطاع وحی اتفاق نمی افتاد. کسانی که می گویند احیا باید صورت بگیرد به این معنا درست است. ما قرار نیست دین سازی کنیم. منتهی اتفاق جدیدی که رخ می دهد این است که ارزش ها بسط داده شده و فراگیر می شود و پرده از زیبایی های دین و شریعت که از آن بدلیل ضعف پذیرنده رونمایی نشده، برداشته می شود. برای اینکه این ارزشها نه فقط در اعتقاد و باورهای نظری بلکه در زندگی عینی تجلی پیدا کند، باید اتفاقاتی بیفتد. «یملأ الارض عدلاً و قسطاً» یعنی زمین را پر از قسط و عدل می کنیم. نه اینکه توصیف عدل و ظلم کند چراکه پیامبر و ائمه این را تبیین کرده اند، بلکه حضرت حجت این عدل و قسط را محقق می کند. پس از مقایسه بین آنچه در زمان ظهور اتفاق می افتد و آنچه در زمان پیامبر اتفاق افتاده است به تعیین تکلیف وضعیت خودمان می رسیم. ما باید احیای تمدن کنیم یا تمدن سازی کنیم؟ با حفظ و در نظر گرفتن فاصله بسیار زیادی که بین آنچه که ما بتوانیم اجرا بکنیم و آنچه به دست با کفایت حضرت حجت انفاق می افتد آنچه که وظیفه ماست شبیه آن چیزی است که در ظهور باید اتفاق بیفتد. از این نظر که شما می خواهید متناسب با اقتضائات جهان امروز و نیازمندی های رو به تکامل آن و البته با توجه به ظرف خود، این تمدن را ایجاد بکنید. اگر ما گفتیم تمدن یعنی محیط زیست، دانش، ابزارها، ساختارها، روابط و... که بشر خودش ایجاد می کند، وقتی می گوییم تمدن می سازیم یعنی این گزاره هایی که ذکر شد را متناسب با آن آرمانی که باید تعقیب بکنیم، می سازیم. البته این یک امر نسبی است و دفعی هم نیست. تمدن یک امر تدریجی است یعنی هم فکر شما نسبت به آن تدریجی است و هم واقعیت آن به صورت تدریجی اتفاق می افتد. *محرک ها و ابزارهایی که برای تشکیل این تمدن اسلامی لازم داریم، چیست؟ بر محور تعریفی که در مورد تمدن عرض کردم، در تمدن سازی آن چیزی که نقطه کانونی است بحث ارضای نیاز است. آن چیزی مجوز عینی شدن پیدا می کند که بشر پذیرفته باشد نیاز قبلی اش را بهتر رفع می کند و یا نیاز جدیدی که قبلا آن را به رسمیت نمی شناحته را تامین می کند. مثلا دستگاه های مختلف چگونه وارد مظاهر تمدنی شده است؟ نیاز آن تعریف و پذیرفته شده و بشر به این نتیجه رسیده که با این ابزار می تواند نیاز خود را ارضا کند لذا وارد زندگی انسان شده است. با توجه به این نقطه کانونی به محرک هایی که مورد سوال شماست می توانیم دست پیدا کنیم. این نیاز دو سر دارد که یک سر آن ابزاری است که این نیاز را رفع می کند، و سر دیگر این طیف آن جایی است که به این نیاز مشروعیت و اعتبار می بخشد و مطلوبیت این نیاز را به رسمیت می شناسد. آن ابزارهایی که نیازها را ارضا می کند محصول می نامیم و نقطه خواستگاه و آغازینی که به نیازها مشروعیت می بخشد، فرهنگ نام می نهیم. پس دو سر این طیف فرهنگ و محصول است. حال بین این فرهنگ و محصول واسطه هایی وجود دارد که این فرهنگ را عینی می کند. لذا همان فرهنگ آمده و در قالب محصول تجلی عینی پیدا کرده است. لذا ابزارهایی که در اطراف خود می بینیم خنثی نیستند و عناصر تمدن اند. تمدن بر اساس فرهنگ ساخته می شود و در خدمت یک فرهنگ تولید می شود. دور ما پر از مظاهر تمدن است از غذاها گرفته تا معماری و آموزش و.... ولی توجه کردن به این مقدار ماجرا سخت نیست. آنچه که سخت تر است این است که مظاهر تمدنی چطور و برای چه ایجاد شده اند؟ این تصادفی نبوده و بشر به صورت هوشمندانه و خودآگاه این مظاهر را ساخته است. منتهی این خودآگاهی و هوشمندی که پشت این تمدن سازی بوده یک امر جهانی است. اختصاص به هیچ جغرافیا، بوم و هیچ فرهنگی ندارد. *جایگاه و منزلت علوم انسانی در این طیفی که ترسیم کردید، چیست؟ در این طیفی که عرض کردم اگر بخواهیم از محصول به سمت فرهنگ حرکت کنیم واسطه ها را می توان احصا کرد. می گوییم این محصول به وسیله فناوری هایی ساخته می شود، فناوری ها به وسیله علوم تعریف و تولید می شود، این علوم در بستر ساختارها و روابط اجتماعی ایجاد می شود، ساختارها و روابط اجتماعی به وسیله الگوی پیشرفت فهم و اعتبار بخشی می شود. یعنی بشر یک الگویی را برای زیستن و سبکی را برای زندگی می پذیرد، روابطی را ایجاد می کند، علومی را تعریف می کند، فناوری ایجاد می کند و محصولی را تولید می کند. در نهایت آبشخور اصلی این الگوی پیشرفت، فرهنگ است. البته در این طیف باید به این نکته توجه کنیم که علم یک تاثیر پیشینی از الگوی پیشرفت می پذیرد و یک تاثیر پسینی بر طراحی الگوی پیشرفت می گذارد. حال در مورد سوال شما باید گفت علوم به صورت های مختلفی طبقه بندی شده است که موضوع بحث ما نیست. اما بر اساس دسته بندی شایع، علوم به سه دسته علوم پایه، علوم مهندسی و علوم انسانی-اجتماعی تقسیم بندی می شود. وقتی ما می گوییم الگوی پیشرفت ساختارها را ایجاد می کند و این ساختارها علوم را معین می کند و متقابلا علوم در یک بازخورد، الگوی پیشرفت را شکل می دهد، دانش رئیسی علوم انسانی خواهد بود. در پیشینه تمدن موجود نیز شاهدیم علوم انسانی مسیر تمدن را معین کردند و بعد بقیه علوم زمینه ساز تحقق آن آرمان ها و مطلوبیت ها شدند. لذا در منظومه علوم، علوم انسانی در بحث تمدن سازی نقش زیربنایی دارد. البته این ملاحظه نیز وجود دارد که در نگاه منظومه معرفتی اسلامی باور ما این است که بالادست علوم انسانی، علوم وحیانی خواهد بود. بر محور این علوم است که باید علوم انسانی و اجتماعی تولید شود. *به الگوی پیشرفت اشاره کردید، در منظومه فکری اسلامی، ما مفهومی مثل مفهوم پیشرفت داریم و در مقابل در تمدن غربی مفهوم توسعه را می بینیم، تفاوت این دو مفهوم از چه حیثی است؟ در بحث پیشرفت مسئله معنویت در کنار علم و ابزار و محصولات نقش محوری دارد. معنویت به این معنا که در فرهنگ اسلامی بشر برای دنیا زندگی نمی کند بلکه برای آخرت زندگی می کند. لذا زندگی انسان در این دنیا برای آن کمال معنوی است که در ظرف این دنیا باید به دست آورد و بهره اصلی او از دنیا این است که بتواند بنده بهتری باشد و سیر و سلوک بندگی را به نحو احسن انجام دهد. اینکه انسان به همه فعل و انفعالات خود رنگ الهی بزند و این را سکوی حرکت به سمت یک مرتبه بالاتر از رشد معنوی قرار دهد، امری است که در زندگی توحیدی و شریعت اسلامی معنا و موضوعیت دارد. همین معنا بن مایه مفهوم پیشرفت را شکل می دهد. همین مسئله تمایز بنیادی و اصلی بین مسیر تمدنی اسلامی و تمدن غربی را تشکیل می دهد. لذا ما معتقدیم بشر به جای توسعه باید به کمال برسد، کمال او نیز به ارتقا سطح بندگی است. این سیر و سلوک در مسیر بندگی یک زندگی معنویت محور خواهد بود. چون در آن تقرب به ذات باری تعالی متغیر اصلی است. خروجی چنین زندگی پیشرفت خواهد بود. در آن تنوع پذیری، افزایش سرعت و دقت و حتی افزایش وتنوع لذت وجود دارد ولی معیار آن متفاوت است. این تصور اشتباهی است که مردم باید در تمدن اسلامی خمود باشند و تفریح و نشاط و لذت در آن وجود ندارد، اینها هست ولی جنس آن متفاوت است. در تمدن اسلامی به این جهت که ارضای نیازهای مادی به جریان ولایت حقه پیوند می خورد رنگ و بوی دیگری می گیرد و ماهیت دیگری می یابد. در نقطه مقابل، توسعه همین ظاهری است که این جهت گیری و عامل هویت بخش را ندارد. پوسته این دو مثل هم است ولی نکته این است که آنچه در تمدن مادی اتفاق می افتد این است که به جای جنبه الهی یک محرک مادی قرار گرفته است. گفتیم که تمدن سازی بدون پشتوانه فرهنگی و بدون آرمان فرهنگی اتفاق نمی افتد، اگر آن پشتوانه از تعالیم انبیا گرفته شده بود، تمدن سازی اسلامی خواهد بود و به تبع آن پیشرفت را خواهیم داشت. اگر این پشتوانه بر اساس عقل مادی و بر اساس منفعت، سعادت و رفاهی که بشر خودش برای خود تعریف می کند باشد، شاهد توسعه خواهیم بود. *گفته می شود غربی ها فرهنگ و تمدن را از مسلمانان یاد گرفتند و زیرساخت های جامعه خود را تشکیل دادند اما به تدریج به سمت تمدن اومانیستی حرکت کردند و فرهنگ معاصر را به وجود آوردند، در این مسیر چه اتفاق افتاده است؟ در حال حاضر چه نسبتی بین تمدن غرب و اسلام وجود دارد؟ در غرب شناسی دو مقطع به عنوان نقاط عطف تاریخ تمدن غرب در نظر گرفته می شود. بعد از سده های میانی از قرن ۱۵ تا ۱۹ را به عنوان دوران رنسانس می شناسند که ظاهر آن از هنر شروع شد و بعد به دنیای صنعت سرایت کرد و گسترش پیدا کرد. در دوران رنسانس که پایه تمدن جدید غرب به وجود آمد چه اتفاقی رخ داد که آن را متمایز از مقطع قبلی خود -که متاثر از تمدن اسلامی بوده است- می کند؟ به اذعان خود غربی ها آنچه این جامعه را از جامعه قبل از خود متمایز می کند چند اصل است؛ اومانیسم یا انسان گرایی، راسیونالیسم یا عقل گرایی، سکولاریسم یا تفکیک دین از زندگی اجتماعی و پلورالیسم یا تکثرگرایی. اینها اهم اصول بنیادی تمدن جدید غرب هستند. این چهار مورد هم برگردان یک کلمه است و آن این است که نقش دین باید در زندگی حداقلی شده و نقش خود بشر در زندگی و ترسیم آرمان زندگی و سازوکار رسیدن به آن آرمان حداکثری شود. این عوامل تحرک و تنوع جدیدی را در تمدن غرب ایجاد کرد. حال سوال این است که غرب جدید چه نسبتی با اسلام و تمدن اسلام دارد؟ باید گفت در یک مقطع زمانی جوامع اسلامی در تمدن سازی پیشرو بودند و آن تمدن متاثر از فرهنگ اسلامی بوده که نمود آن را در معماری و ادبیات و... می بینیم. به دلیل این پیشرو بودن طبعا تاثیرگذار بوده ایم. لذا غرب عقب مانده آن دوران از ما تاثیر پذیرفت و از دانش های اسلام استفاده کرد. غرب در یک مقطع زمانی وامدار تمدن اسلامی بوده است و این را باید جوانان ما بدانند تا خودباوری داشته باشند. منتهی گاهی از مسائل گفته شده نتیجه گیری غلطی می شود و گفته می شود بنیاد این تمدن غربی که الان جهانی شده، همان تمدن اسلامی است و این زاییده همان صادرات تمدنی است که ما داشته ایم پس این نیز اسلامی است! چون پرورش یافته آن چیزی است که ما به آنها داده ایم. بنابراین لازم نیست موضع منفی در برابر آن داشته باشیم! توضیخاتی که بنده در واکاوی تمدن غرب و تحولی که در دوران رنسانس اتفاق افتاد و تغییر اساسی اصول بنیادی آنها دادم، برای پیش گیری از این نتیجه گیری بود. لذا جهت گیری فکری و فرهنگی تمدن بعد از عهد رنسانس عوض شده و برمبنای انسان مداری و دین حداقلی است و بشر را در تنوع طلبی آزاد گذاشته و او را به توسعه رسانده نه پیشرفت. *برخی یک تلقی غلطی را مطرح می کنند و می گویند اگر بخواهیم به دنبال تمدن نوین اسلامی برویم باید چشم بر همه مظاهر تمدن غربی بخاطر مبنای مادی آن، ببندیم و از آنجایی که این امر نشدنی است، تمدن اسلامی در مقام عمل و اقدام در نطفه نابود است. نظر شما در این خصوص چیست؟ وقتی گفته می شود تمدن نوین اسلامی این معنی را اراده نمی کنیم که کل مظاهر تمدنی موجود را باید دور ریخت. در پاسخ به این اشکال باید به دو نکته توجه کنیم، به فرض اینکه گفته شود در رگ و پی این تمدن مادی غرب فرهنگ مادی به نحو اتم نفوذ کرده است، این امر به این معنی نخواهد بود که ما وقتی می خواهیم به سمت تمدن نوین اسلامی حرکت کنیم باید کل مظاهر تمدن غربی را نادیده بگیریم. اکنون چرخ زندگی ما به مظاهر تمدن غربی گره خورده است و عقل حکم می کند که اعتیاد و وابستگی خود را به این محصولات، ساختارها و روابط به تدریج کم کنیم. پس به تدریج باید برای آنها جایگزین پیدا کرده و وابستگی خود را به آن کم کنیم. مثل بدنی که بیماری بر آن مسلط شده و برای سلامتی باید کم کم سلول های سالم را تقویت کرد تا بتواند بر سلول های آلوده غلبه پیدا بکند. بنابراین با توجه به این واقعیت ما موضع خود را نسبت به غرب مشخص می کنیم. اما نکته دوم این است که در قضاوت نسبت به دانش و فناوری و تمدن غرب باید بین قضاوتی که نسبت به کل می کنیم و قضاوتی که نسبت به اجزا می کنیم، تفاوت قائل شد. در یک نگاه کل گرایانه باید بررسی کرد که برآیند تمدن غربی، بشر را به چه سمتی سوق داده است؟ از این موضع مشخص است که بشر را به سمت اضمحلال و حیوانی تر شدن کشانده است. با ذکر شواهد مختلف نظری و عینی مختلف معلوم است که تمدن غربی کرامت انسانی را از بین برده و انسان را از تعالیم انبیا دور کرده است. ولی وقتی اجزای آن را بررسی می کنیم این اجزا تماما حکم یکسانی ندارند. لزومی ندارد که اجزا عینا حکم کل را داشته باشند. این بی توجهی گاها در رد ادله تمدن نوین اسلامی اتفاق می افتد.
یکشنبه ، ۱۶اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قم پرس]
[مشاهده در: www.qumpress.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 25]
-
گوناگون
پربازدیدترینها