تبلیغات
تبلیغات متنی
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
طراحی سایت فروشگاهی فروشگاه آنلاین راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین طراحی فروشگاه اینترنتی وبسایت
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
محبوبترینها
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
سفر به بالی؛ جزیره‌ای که هرگز فراموش نخواهید کرد!
از بلیط تا تماشا؛ همه چیز درباره جشنواره فجر 1403
دلایل ممنوعیت استفاده از ظروف گیاهی در برخی کشورها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1860800032
امام خمینی (ره) و گفتمان انقلاب اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
امام خمینی (ره) و گفتمان انقلاب اسلامی وبلاگ > احمدزاده، داود - امام خمینی (ره) به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از معدود مصلحان مذهبی، اجتماعی و سیاسی معاصر است که در قالب یک شخصیت جامع و بی بدیل، موفق به خروج از دایرهی تنگ نظریه پردازی گردیده و با رویکرد عمل گرایانه، وتاکید بر شرایط ذهنی و عینی جامعه و امت اسلامی، دیدگاه ها و اندیشه های خویش را عرضه و آن را طی دو دهه رهبری خردمندانه نظام جمهوری اسلامی ایران اجرایی نمود.
ایشان حلقه های تکمیلی اندیشه و عمل خود را یکی پس از دیگری ضمن تبیین ابعاد نظری آن ، به عرصۀ عمل آورد و شکلی نوین در قالب تئوری ولایت فقیه ارائه نمود. در این راستا از آغاز انقلاب اسلامي ایران تاکنون، دربارۀ این نظریه، كتاب ها و مقالات بسیاری نگاشته شده است. برخی از اين مطالعات عموماً يا از جنبه ریشه هاي داخلي و خارجي به مسئله نگریسته و یا در شـکل مطالعات تطبیقی به مقايسه مبانی نظری و الگوی انقلاب اسلامی با دیگر انقلاب ها پرداخته است و کمتر مي توان تحليلي جامع از انقلاب اسلامي ايران يافت كه از منظر تئوري هاي روابط بين الملل مورد بررسی قرار گرفته باشد. در این مقاله سعی شده است گفتمان امام خمینی(ره) با رویکرد روابط بین الملل مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرد. الف : گفتمان انقلاب اسلامی ایران در عرصۀ روابط بین الملل همان گونه که اشاره شد ماهیت انقلاب اسلامی ایران ماهیتی معنا محور و بر مبنای زیرساخت های فرهنگی محور است. عموماً « نظریه های فرهنگی به عوامل وابسته به ایده ها توجه دارند و مساله امنیتی را بر اساس عوامل فرهنگی تبیین و تسریع می نماید"درک این موضوع زمانی کامل خواهد شد که ابتدا تحلیلی جامع از نظریه های روابط بین الملل ارائه شود که البته تشریح و تفصیل آن در مجال این نوشته نـیست لیـکن اگر چارچوب روابط بین الملل را بر مبنای نظریه های موجود از نوع رئالیسم، نئورئالیسم، لیبرالیسم، نئولیبرالیسم، ساختارگرایی، پسا ساختارگرایی، نظریه های انتقادی و سازه انگاری مورد تفسیر و تجزیه و تحلیل قرار گیرد نوع گفتمان انقلاب اسلامی ایران در قالب نظریه های سازه انگاری قابل تفسیر و تأویل است. در این روند امام خمینی (ره) ضمن رویکرد انتقادی نسبت به نظم حاکم چه در سطح ملی یا معادلات جهانی استبداد و استعمار را از یک جنس دانسته و با پرداختن به هر دو مساله، و نگاه انتقادی نسبت به آن، گفتمانی را خلق می کنند که به عنوان «گفتمان انقلاب اسلامی» مطرح است و در این فرآیند ابتدا با نقد نظم حاکم در سطح ملی که مشروعیت خویش را در تکیه بر ابر قدرت غرب جستجو می نمود و همه چیز در رژیم شاهنشاهی خلاصه می گردید و امر پادشاه به غلط جای فرمان خدا می نشست، مبانی مشروعیت سیاسی را چه در ابعاد ملی یا فراملی تفسیر داده و گفتمان مردم سالاری دینی را جایگزین نظم قبلی نمودند. و این ناشی از آنجاست که نخبگان و نظریه پردازان سیاسی بر این اعتقاد هستند که رژیمی که مشروعیت سیاسی بالایی دانسته باشد از توان بازدارندگی بیشتری در مقابل جنگ داخلی یا انقلاب برخوردار خواهد بود، و چنین رژیمی می تواند با بهره گیری از حمایت تودۀ مردم با انواع بحران های اقتصادی و فقر منابع طبیعی مقابله نماید. ؛ لذا از اولین عرصه های تولیدی ادبیات سیاسی که حضرت امام خمینی (ره) از سالهای آغازین انقلاب آغاز نمودند تاکید و تکیه بر مردم و مشروعیت نظام سیاسی برگرفته از قدرت مردمی و مشارکت سیاسی آحاد ملت بود به گونه ای که کمتر اعلامیه (پیش از پیروزی انقلاب اسلامی) و یا سخنرانی های پس از پیروزی انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) می توان یافت که خطاب یا مفهوم محوری آن مردم و توجه آراء و افکار آحاد ملت نباشد. و با همین گفتمان بود که صرف نظر از جوامع دینی، ملت های آزادۀ جهان را تحت تأثیر خویش قرار دادند. همچنین با رویکردی انتقادی نسبت به فضای گفتمانی حاکم بر محور مادی گرایی و اومانیسم، زیر ساخت ها و بنیادهای ذهنی و عینی انقلاب اسلامی را در قالبی معنا محور سازماندهی و معرفی نمودند و در میان «ایسم ها» و مکتب های رایج، آن دوران که از انسان، جامعه، تحولات اجتماعی و انقلاب ها، صرفاً تفسیری مادی گرا و قدرت محور ارائه می کردند، امام خمینی(ره) بن مایۀ انقلاب اسلامی را معنا محور بنا نهاده و لذا «انقلاب از دید حضرت امام(ره) فرآیندی است که طی آن نظام سیاسی در یک جامعه تغییر می یابد و در پی آن نظام های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز تغییر می یابد. از نظر امام خمینی (ره) انقلاب ها دو نوع هستند. انقلاب های دنیایی ( مادی ) و انقلاب های الهی. امام، انقلاب اسلامی در ایران، انقلاب انبیاء و ائمه را از جمــله انقلاب های الهی می داند. ایشان تفاوت بین انقلاب های دنیایی و الهی را چنین بیان می فرماید: «انقلاب ها در دنیا زیاد واقع شده است و یک حکومت رفته است و حکومت دیگر آمده است. یک رژیم رفته، رژیم دیگر آمده است. انقلاب فرانسه، شوروی و سایر انقلاباتی که در عالم واقع شده است، یک انقلاباتی بوده است و یک رژیم هایی تغییر کردند به رژیمی دیگر، انگیزه اش این بوده است که این دنیا دست من باشد نه دست او، الان هم که همه رژیم دنیا در سرکار هستند، اینها اعمالشان اعمال دنیایی است. مثل همان حیواناتی که با هم جنگ می کنند و یکی، دیگری را از بین می برد، انگیزه یک انگیزۀ طبیعی است یک انگیزۀ دنیایی است. او قدرت را برای خودش می خواهد، آن هم برای خودش می خواهد، اما انگیزۀ انبیاء در انقلابات خود، در قیامشان دنیا نبوده است. اگر دنیا را اصلاح کردند. انگیزۀ الهی بوده است. برای خدای بوده و برای معارف الهی و بسط عدالت الهی در جامعه000انگیزه است که انقلابات را از هم جدا می کند.» تحلیل فوق بیانگر دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) در خصوص جوهرۀ اصلی انقلاب اسلامی است. آنجا که همه چیز در یک چارچوب تحلیلی فرادنیوی، ماوراء الطبیعه و معنا محور تفسیر می شود و لذا این نوع تحلیل ها می تواند به نوع مرتبط با نظریه های سازه انگاری در عرصۀ مطالعات سیاسی و روابط بین الملل قلمداد گردد. در این مسیر حضرت امام خمینی (ره)، ضمن تاکید بر جهت گیری الهی انگیزه ها در رفتار سیاسی یک مسلمان انقلابی و افزون بر تحقق شعار عدالت و آزادی، به دنبال تحقق حکومتی اسلامی مبتنی بر مردم سالاری دینی بوده اند. لذا شاخصۀ اصلی گفتمان امام خمینی(ره) را باید در پذیرش حکومت اسلامی ولایی دانست که همۀ جهت گیری های فکری و ذهنی و کنش ها و رفتارهای فردی و اجتماعی معطوف به یک هدف والا و مقدس ( و نه مادی گرایانه و قدرت محور) یعنی حکومت اسلامی است یعنی نوعی اسلام سیاسی که در جهان اسلام از اهمیت بالایی برخوردار بوده و به تبع آن عرصه جهانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است ؛ لذا اهمیت یابی اسلام سیاسی که حضرت امام خمینی(ره) به عنوان یکی از محورهای اصلی گفتمان انقلاب اسلامی معرفی نموده اند از آنجا نشأت می گیرد که جهان اسلام ، اسلام سیاسی را به عنوان پدیده ای بومی می نگرد و آن را بازگشت به هویت گذشتۀ اسلامی خویش تلقی می کند با این تفاوت که با رد اسلام متحجرانه و ارتجاعی حضرت امام خمینی(ره) برای پویایی این گفتمان، و از باب باز بودن باب اجتهاد و نقش زمان و مکان در آن، و مبانی اجتهاد شیعی با رد ادعای گذر از فقه سنتی و تأسیس فقه پویا، لزوم تمسک به شیوۀ اجتهاد سنتی را ضمن توجه به مقتضیات زمان و مکان مطرح کردند. و در این مقوله برآنند که : در حکومت اسلامی پیوسته باید باب اجتهاد باز باشد و طبیعت انقلاب و نظام همواره اقتضاء می کند که نظرات اجتهادی فقهی در زمینه های مختلف با یکدیگر آزادانه عرضه شود و کسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد ولی مهم شناخت درست حکومت و جامعه استو همین امر سبب شده که آراء سیاسی حضرت امام خمینی(ره)حتی در عرصه های بین المللی نیز تأثیرات عمیقی دربرداشته باشد و این متأثر از شعار محوری نهضت اسلامی ایران یعنی استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی بود به گونه ای که این ابعاد سه گانه چه در سطوح فردی یا جمعی، در لایه های فروملی، ملی و فراملی مطرح گردید و این گفتمان همانند جریان آزاد سیالات براساس این قاعده که اندیشه مرز نمی شناسد وارد عرصۀ روابط بین الملل و معادلات قدرت جهانی گردید. لذا تجزیه و تحلیلی که در خصوص بازتاب منطقه ای و جهانی انقلاب اسلامی و این گفتمان ارائه شده، جنبه هایی از تئوری های روابط بین الملل را نیز در بر می گیرد؛ هنگامی که از ساختار نظام بين الملل سخن گفته میشود، منظور نحوه توزيع قدرت و نفوذ در سطح جهان است و مراد از تئوري هاي انـتقادي نیز، تئوري هايي است كه نسبت به نوع روابط قدرت و معادلات حاکم در عــــرصۀ بین الملل نقد جدی داشته و اساس نظام موجود را رد می کنند. از دیدگاه این تئوری ها، وضع موجود تجلی روابط ناعادلانه فرا دست و فرو دست بوده و تحت رابطۀ سلطه تعریف شده و باعث شکل گیری پدیدۀ از خود بیگانگی است و بی عدالتی و استثمار در آن حکم فرماست. هدف اين تئوري ها نقد وضع موجود، رهايي از آن و ترسيم آينده اي مطلوب از جهان است كه در آن صلح جايگزين خشونت ساختاري گردیده و توجه به کمال مندی در انسان جایگزین نظریه های هابزی و قدرت محور می شود. بنابراین وقتي ماهيت نظام بين الملل در فاصله سال هاي آغازين شكل گيري انقلاب اسلامي در خرداد 1342و پس از آن يعني تا مرحله پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن 1357 و حتی دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی باز خوانی شود، چيزي جز خشونت ساختاري در بسیاری از عرصه های نظام های سیاسی، حاکمیت های داخلی و همچنین روابط حاکم بر جامعۀ بین الملل مشاهده نمی گردد. این تعبیر در مورد هر دو بلوک قدرت اعم از شرق و غـرب صـادق است که هر يك از دو ابرقدرت آن را در روابــط خـود با مجموعه هاي زير دست به ويژه در كشورهاي جهان سوم عملی می نمودند چرا که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رابطۀ قدرت در عرصۀ معادلات امنیت جهان وجود نوعی رابطه سلطه در هر دو بلوک قدرت بود. لذا يكي از مهم ترين اهداف انقلاب اسلامي پايان دادن به اين وضعيت و ارائه راهي نو به منظور ایجاد تعامل ميان واحدهاي نظام بين الملل بوده است. در حقيقت، ماهيت انقلاب اسلامي ماهيتي انتقادي نسبت به وضع موجود بوده و در این راستا امام خمینی (ره) در همان سال های نخست مبارزه درسال 1348 به مبانی فرهنگی انقلاب اسلامی توجه ویژه داشته و مبنای گفتمان انقلاب اسلامی را در عنصر فــرهنگ معرفی نموده اند ایشان در سال 1343 در جمع مردم قم می فرمایند: «راه اصلاح یک مملکت فرهنگ آن مملکت است. اصلاح باید از فرهنگ شروع بشود. دست استعمار توی فرهنگ ما کارهای بزرگ می کند نمی گذارد جوان های ما مستقل بار بیایند. نمی گذارند در دانشگاه جوان های ما درست رشد بکنند. اینها را از بچگی یک طوری می کنند که وقتی بزرگ شدند اسلام هیچ و آنها همه، همه چیز. اگر فرهنگ درست بشود، یک مملکت اصلاح می شود» و برای تضمین و تعمیق جوهرۀ فرهنگی گفتمان انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) نقش محوری و راهبردی را برای دانشگاه و دانشگاهیان قائل شده و آن را مبدأ همۀ تحولات و تعیین کنندۀ سرنوشت جوامع و مبنا و مبدأ سعادت و شقاوت یک ملت می دانند. به بیان دیگر پایداری، تعمیق و توسعۀ عناصر اصلی این گفتمان را وظیفۀ اصلی ومأموریت محوری دانشگاه و دانشگاهیان می دانند با این توصیف وقتی قاعدۀ هرم این تحلیل را فرهنگ تشکیل می دهد آنگاه سعادت و شقاوت یک ملت، امت یا جامعۀ جهانی از آن شکل می گیرد وجود یا فقدان آزادی، استقرار صلح و رفتارهای مصلحانه و یا بروز خشونت های فردی و ساختاری، آزادگی و عدالت یا استعمار و استثمار، بالندگی و توسعه یا حرکت های مرتجعانه و ایستا، عقلانیت و شعور یا وهم و توهم و خرافه گرایی و دیگر مؤلفهها و شاخصها در سطوح فروملی، ملی و یا فراملی منشأ فرهنگی خواهد داشت. امام خمینی (ره) نسبت به وجود شاخص های منفی فوق با نگاهی حکیمانه نسبت به ظلمی که در سطح خرد (خشونت ساختاری در جامعۀ ایران) و کلان (نوع نظام حاکم بر جامعه بین الملل) انتقاد می نمایند. با این نگاه، اگر تصویری از وضع موجود در آن زمان ارائه شود، چهار عرصه از این پديده و يا خشونت ساختاري بايد از هم تفكيك شوند. عرصه اول: سطح ملی جنبه اول به وجود خشونت ساختاري در درون جامعه ايران مربوط مي شود. ايران در عصر سلطنت پهلوي دوم، با وجود اين كه در مقايسه با ساير كشورهاي جهان سوم از نظر اقتصادي، كشوري به ظاهر در حال توسعه بود؛ از جنبه سياسي ، كشوري محسوب مي شد كه به گونه اي سنتي، طي دهه هاي متمادي، حاكميت شاه بر جامعه را تحمیل نموده و شاه عین قانون بود و وفاداری به قانون اساسی با وفاداری به سلطنت یکسان تلقی می شد. انتخابات فرمایش و هیـــچ نمودی از دموکراسی مشاهده نمی گردید و همه چیز در سلطنت خلاصه می شد و حاکمیت هیچ گونه نظری را بر خلاف جهت گیری های سلطنت بر نمی تابید. از این رو خواست ملت رهایی از خشونت ساختاری با منشأ درون حاکمیتی ناشی از مدل توتالیتاریسم حکومت پهلوی بـود. در این راستا امام خمینی (ره) آزادی را حق اولــیه و طبیعی بـشر دانسته و بر این اعتقاد بودند که حیات و ارزش زندگی به آزادی انسان ها مربوط است و آزادی را حق طبیعی انسان ها دانسته و در تفکر ایشان اعطا نمودن آزادی، به مردم معنا نداشت و حتی بیان آن را جرم می دانستند. ایشان در این مــورد می فرمود: «کلمۀ این که اعطاء کردیم آزادی را، این جرم است. آزادی مال مردم هست. قانون آزادی داده، خدا آزادی داده به مردم، اسلام آزادی داده، قانون اساسی آزادی داده به مردم» (پهلوان ، 1386 : 15) و لذا به هیچ عنوان پذیرش سلطنت و حکومت سلطنتی را بر نتافته و آن را خلاف آزادی انسان و حق حاکمیت بر تعیین سرنوشت خویش می دانستند و می فرمودند: « قانون این است. عقل این است. حقوق بشر این است که سرنوشت هر آدمی به دست خودش باشد، هر ملتی سرنوشتش به دست خودش باشد.» البته این نه به مفهوم مطلق آزادی که «امام خمینی (ره) علاوه بر آن جهت مطلوب آزادی عمل یا آزادی سیاسی در اندیشۀ امام را، خدا می توان دانست، ایشان در سخنان دیگر و به صورت تلویحی به نفی میل گرایی لیبرالیسم غربی
می پردازند. از جمله، « این آزادی غربی که هر کس هرکاری دلش می خواهد بکند ولو این که فحشا باشد، و لو این که یک کارهایی باشد ناشایسته، این طور آزادی درایران نمی تواند باشد.» و لذا امام مرزهای آزادی را در آنچه در کمال انسانی و جوامع انسانی است ترسیم می نمایند و پذیرش هرگونه سلطۀ فردی برخلاف آزادی های طبیعی را مردود می دانند و این را عین دموکراسی دانسته و بر این اعتقاد هستند که« در اسلام دموکراسی مندرج است و مردم در بیان عقاید آزادند») به بیان دیگر امام خمینی (ره) دو عرصۀ مهم آزادی را مساله آزادی انسان ها در انتخاب مسیر سرنوشت خویش و آزادی در بیان و اظهار عقاید خویش و البته با رعایت حدود و مرزهای آن می دانند. عرصه دوم: سطح منطقه ای این جنبه از نوع نگاه و گفتمان امام خمینی (ره) در انقلاب اسلامی به رابطه ايران با بلوك غرب مشاهده مي شود. از آن جا كه ايران به دلیل دارا بودن موقعيت ژئو استراتژيك [1]، ژئواکونومیک [2] و ژئوکالچر[3] در محاسبات هر دو بلوك قدرت جهانی از جایگاه ویژه ای بــرخوردار بود و با توجه به این كه رژيم پهلوي در مناسبات
منطقه ای فاقد پايگاه اجتماعي در ميان توده هاي مردم و سایر ملت های منطقه بود، لذا مشروعيت خود را در همراهي با يكي از دو بلوك قدرت، يعني بلوك غرب كسب مي كرد. ادامه این روند موجب شكـل گيري نوعي رابطه سلطه گونه میان ايران و نظام بين الملل گردید، بدين معـني كه بلوك غرب خواست ها و مطالبات خود را به ویژه در ابعاد منطقه ای و در جهـــت ژانـــدارمی منطقه خلیج فارس بر رژيم پهلوي تحميل مي نمود و اين رژيـم نيز براي حفظ بقاي خود چاره اي جز اطاعت نداشت. لذا صرف نظر از تعدد و تنوع بیان معظم له در راستای موضوع استقلال کشور و خروج از نوع و سیطرۀ روابط سلطه درعرصۀ روابط بین الملل، اصل «نه شرقی و نه غربی» را به عنوان محور کلان جهت گیری های نظری و عملی سیاست خاص جمهوری اسلامی ایــران مطرح ساختند لذا نفی رابطۀ سلطه در ابعاد مختلف آن را به عنوان یکی از انگیزه های حرکت ملی در نهضت اسلامی معرفی نموده و
می فرمایند: « درعصر ما، ملت ما یافت که شاه به واسطۀ پیوندی که با غرب، مخصوصاً با امریکا دارد و همین طور با شرق، تمام مخازن ما را به باد داده است، بلکه نیروهای انسانی ما را نیز به هدر داده است، و فهمیدند جنایات فوق العاده ای که مرتکب می شود، به واسطۀ پیوندی است که شاه با ابرقدرت ها دارد. از این جهت، ملت ما به پا خاست و سایر ممالک، از جمله ممالک اسلامی نیز به این حقیقت تلخ توجه پیدا کردند. در این فرآیند تغییر و تحولات بنیادین صورت گرفته در سرزمین ایران ابتدا در سطح منطقه ای، جغرافیای خاورمیانه را تحت تأثیر مستقیم و عمیق خویش قرار داد. و لذا گفتمان انقلاب اسلامی در ابعاد رفتار خارجی آن در قالب شعار محوری نه شرقی، نه غربی در دهۀ اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در جغرافیای خاورمیانه طی سه دهۀ گذشته و در چهار مقطع زمانی خاص دارای چهار سمت گیری تقابل گرایی، تعامل گرایی، مطلوبیت محوری و محدودیت محوری بوده و بویژه در مقطع زمانی نخست یعنی از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا شروع جنگ تحمیلی بر مبنای سمت گیری تقابل گرایی و مطلوبیت محوری قرار داشت. در این دوره جهت گیری گفتمان اسلامی بر مبنای سیاست صدور انقلاب بویژه مخالفت با موجودیت اسرائیل و حمایت از قضیه فلسطین بود که این خود باعث شکل گیری خیزش های مردمی در قالب نهضت های اسلامی در کشورهای خاورمیانه بزرگ از جمله لبنان، سوریه ، کویت، بحرین، عربستان، عراق، ترکیه، پاکستان،افغانستان و .. گردید و گفتمان انقلاب اسلامی ایران توانست جایگاه خویش را در اذهان و چارچوب فکری و تحلیلی ملت ها و منطقه بازنماید. عرصۀ سوم : سطح بین المللی سومین جنبه از اين خشونت ساختاري معطوف به كل نظام بين الملل بود. از اين منظر، اگر كل نظام بين الملل به دو بلوك تقسيم شود ، هر یک از اين دو بلوك از سه جزء تشكيل می شود : 1- ابرقدرت ها 2- قدرت هاي شبه پيراموني (اروپا) 3- كشورهاي پيراموني كه عمدتاً كشورهاي جهان سوم را شامل مي شد. در اين تقسيم بندي اساساً قدرت از بالا توزيع مي شد و تصميم گيري نهايي توسط ابرقدرت ها اتخاذ مي گرديد. در حقيقت هرچه از كانون اصلي تصميم گيري يعني ابرقدرت ها به مناطق حاشيه اي نگریسته شود ، ميزان مشاركت در تصميم گيري های مربوط به سیاست و امنیت بین الملل كاهش مي يابد. اين در حالي است كه اساساً قاعده بازي ميان بلوك شرق و غرب آن بود كه تسويه حساب ها عليه يكديگر در كشــورهاي پيرامونی صورت گيرد. در نتیجه كشورهاي پيراموني قرباني تضاد منافع قدرت های بزرگ بودند. بدون آن كه از اين مسأله، منــافع چنداني عايد آنها گردد. فقط چنين القاء شده بود كه امنيت واحدهاي سياسي در جهان دو قطبي، در گرو پيوستن به يكي از دو بلوك است و همين معنا از امنيت باعث می گردید تا دولتمردان کشورها و مسئولان هر كشوري را وادار مي كرد تا خشونت ساختاري موجود را تحمل كند و به شکل عملی خواسته یا ناخواسته روابط سلطه را بپذیرند بدون آن که حق هرگونه نقد و مخالفتی با آن داشته باشند. عرصۀ چهارم: روابط بلوک دو قدرت این موضوع معطوف به رابطه شمال و جنوب است. اين وجه از خشونت ساختاري بيشتر ماهیت اقتصادي دارد. در اين رابطه عده معدودي (شمال) به استثمار و استضعاف بسیاری از كشورها مي پردازند. ماهيت رابطه شمال و جنوب به گونه اي است كه سبب عقب افتادگي جنوب و در مقابل موجب پـيشرفت شتابان شمال مي گردد. به هر روی، انقلاب اسلامي ايران با توجه به چنين شرايط محيطي (داخلي و خارجي) رخ نمود. یکی از اهداف انقلاب اسلامي آن بود كه اين محيط ها را كه از خشونت ساختاري رنج مي بردند، متحول سازد. به عبارت ديگر هدف انقلاب بر مبنای کمال مندی انسانی و بر پایۀ باورهای دینی- مذهبی نوعی انقلاب فرهنگی بود تا با ایجاد تغییر در نگرش ها و باورها، در قبال بیگانگان، وابستگی ها را پایان بخشد، انسان به عنوان خلیفه الله در مسیر کمال انسانی که راه سعادت او تعریف شده است با الهام از اسلام ناب که از گفتمان احیاگر امام خمینی (ره) نشأت می گرفت، قرار گیرد و به خودباوری و استقلال رسیده و خود را از چنگال روابط سلطه رها سازد؛ هر چند این رابطۀ سلطه در سطح فرو ملی ، ملی و یا فرا ملی باشد و این از درون نظریۀ اسلام انقلابی با معماری امام خمینی (ره) متولد و گسترانیده و در تئوری ولایت فقیه تجلی یافت. در این راستا و در مسائل معطوف به روابط قدرت، مبنای گفتمان امام خمینی (ره) را در نفی روابط سلطه و رهایی انسان باید جستجو نمود، چه رهایی از خویش و یا رهایی از سلطۀ افراد بر دیگران و قدرت های فاقد مشروعیت در سطح ملی یا فرا ملی و یا روابط حاکم بر نظام بین الملل و صرفاً پذیرش قدرت مشروع که بر گرفته از مشروعیت دینی در قالب مردم سالاری دینی است. و در گفتمان انقلاب اسلامی و در وجه ادارکی آن امام خمینی (ره) کوشیدند تا اولاً امر سیاسی را یک امر مقدس معرفی کند و برخلاف تصور رایج در دهه های 1340 و1350 که سیاست را عبارت از بد جنسی، تقــلب و تشنگی قدرت قلمداد می نمود، آن را یک پدیده اسلامی معرفی کرده و از این رو عترت (ع) را به عنوان الگوهای سیاسی معرفی می نمایند. وجه تحریکی این گفتمان را باید در تأکید امام خمینی (ره) بر خودباوری و خوداتکایی جستجو نمود. ایشان با نفی نگرش های بلوکی غرب گرایانه یا نگاه و اتکاء افراطی به شرق و در قالب برنامۀ محوری نه شرقی و نه غربی به عنوان مبنای تصمیم گیری و رفتار سیاست خارجی ایران و باور به توانمندی های درونی افراد، استقلال در اندیشه و عمل و نفی در نگاه به برون مرزها در وجود نوعی باور به خود اتکایی و نفی وابستگی ها را توصیه نموده و بر این مساله تاکید داشتند. نگاه امام خمینی (ره) به داشته های خویش و فرهنگ غنی اسلام و ایران در سده های گذشته نشان از عمق تفکر ایشان نسبت به شرایط ذهنی و عینی در خودباوری و نفی خود باختگی هاست. و این نبود مگر نوع شناخت شناسی امام خمینی (ره) از انسان، جامعه و نظام بین الملل که با انقلاب فرهنگی خویش این نگاه و برداشت را تغییر داد و انسان ایرانی مسلمان را به خود باوری رسانید تا خود را از رابطۀ سلطه رها سازد و این نیاز انسان قرن حاضر بود که تأثیرات انقلاب اسلامی ایران را در جامعۀ خویش جستجو نمود. لذا از جمله تأثیراتی كه انقلاب اسلامي بر اذهان و افكار عمومي مردم جهان گذاشت آن بود كه از خشونت ساختاري در داخل كشورها و در رابطه كشورها با قدرت هاي خارجي آگاهي يابند و تلاش نمایند تا خود را از آن رها سازند. البته در برخی از كشورهاي منطقه، اين آگاهي از قوه به فعل درآمد. چرا که انقلاب اسلامی ایران از لحاظ انگیــزه های اصلی ایجاد آن منحصر به فرد بوده و کاملاً از سایر انقلاب ها متمایز است. زیرا انقلابی که در ایران رخ داد خارج از قواعد انقلاب های دیگر بود و اكنون، اتهام اصلي نظام بین الملل به این گفتمان برخاسته از انقلاب اسلامي ايران، آن است كه منافع قدرت هاي بزرگ در عرصۀ منطقه ای و جهانی را از طريق تحولات فكري كه ايجاد كرده به چالش کشیده است. تلاش قدرت هاي بزرگ، در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامي ایران همواره اين بوده است كه با در تنگنا قرار دادن ايران، مانع از نفوذ اندیشه های رهايي بخش به خارج از ايران گردند. و از این طریق مانع نفوذ و گسترش ادبیات انقلاب اسلامی در جوامع امروزی شوند. که البته نفوذ کلام، آراء و اندیشه های حضرت امام خمینی (ره) در قالب گفتمان انقلاب اسلامی توانسته است جایگاه خویش را در میان افکار عمومی جهانی و اذهان ملل آزادیخواه و استقلال طلب بیابد. نتیجه گیری: بر اساس آنچه ارائه شد جوهرۀ اصلی گفتمان انقلاب اسلامی را باید در نوع نگاه و برداشت امام خمینی (ره) از روابط حاکم بر تعاملات انسانی در قالب روابط فرد با سایر افراد، فرد با جامعه و افراد و کشورها در عرصۀ جامعۀ بین الملل جستجو نمود که نفی هرگونه سلطه گری و سلطه پذیری و توجه به خودباوری مفهوم محوری این گفتمان را تشکیل می دهند. لذا از آغاز نهضت 15 خرداد 1342تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران و حتی در بدترین شرایط سیاسی- امنیتی در اوج جنگ هشت سالۀ عراق علیه ایران که از حاکمیت عراق از حمایت کامل نظام سلطه برخوردار بود، امام خمینی (ره) چه از لحاظ باورهای ذهنی و چه از نظر رفتار عینی همچنان با تأکید بر این گفتمان، آرمان های انقلاب اسلامی ایران را دنبال و به شکل بالنده به پیش بردند. پی نوشت:
[1]- Geostrategic [2] - Geoeconomic [3] - Geocultre داود احمدزاده معاون پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب
چهارشنبه 5 اسفند 1394 - 09:19:37
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]
-
گوناگون
پربازدیدترینها