دستيابي محققان پژوهشگاه صنعت نفت به دانش فني بازيافت فلزات گرانبها استخراج طلاي سفيد از ضايعات‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: دستيابي محققان پژوهشگاه صنعت نفت به دانش فني بازيافت فلزات گرانبها استخراج طلاي سفيد از ضايعات‌
جام جم آنلاين: محققان كشورمان با دستيابي به دانش فني استحصال فلزات گرانبها موفق شدند فلزاتي مانند رنيم و پلاتين را بازيافت كنند. بازيافت فلزات گرانبها از مواد مستعمل فرآيند مهمي است؛ زيرا كاتاليست‌هاي زيادي در صنعت نفت مورد استفاده قرار مي‌گيرند كه حاوي فلزات گرانبها هستند اما تاكنون به دليل دسترسي نداشتن به دانش فني، براي استحصال اين فلزات از كشورهاي خارجي كمك گرفته مي‌شد.

اهميت اين طرح زماني بيشتر مشخص مي‌شود كه بدانيم نه تنها درصد خلوص اين مواد با خروجي معتبرترين شركت بازيافت‌كننده جهان برابري مي‌كند، بلكه مزاياي ديگري هم اين كار را از نمونه‌هاي مشابه آن متمايز مي‌كند.

چنانچه اين طرح در ايران صنعتي شود گامي بزرگ در جهت صرفه‌جويي اقتصادي و نيل به خودكفايي خواهد بود. با دكتر مهدي رشيدزاده، مجري طرح و رئيس مركز تحقيقات كاتاليست پژوهشگاه صنعت نفت، درباره اين طرح و مراحل آن صحبت كرديم.

بازيافت فلزات بخصوص فلزات گرانبها از چه زمان و در چه كشورهايي مطرح بوده است؟

اين فرآيند كه به ريفورمينگ كاتاليستي معروف است فرآيند كاملا شناخته شده‌اي است كه در صنعت پالايش نفت براي بهبود كيفيت اكتان بنزين، تهيه آروماتيك‌ها براي صنايع پتروشيمي و توليد هيدروژن (به عنوان محصول جانبي) براي مصارف صنعتي به كار مي‌رود.

شركت W.C.Heraeus يكي از معتبرترين شركت‌هاي بازيافت‌كننده فلزات گرانبها از كاتاليست‌ها و ساير مواد مستعمل است كه بيش از 50 سال در 2 مركز خود در آلمان و كاليفرنياي آمريكا طيف وسيعي از فلزات با ارزش نظير طلا، نقره، پلاتين، پالاديوم، رنيم، روتنيوم و روديم را بازيافت مي‌كند.

با توجه به اين‌كه اين روش‌ها از مدت‌ها پيش در دنيا استفاده مي‌شدند، چه ويژگي‌هايي كار شما را از بقيه متمايز مي‌كند؟

بازيافت پلاتين و رنيم از كاتاليست مستعمل ريفورمينگ توسط مركز تحقيقات كاتاليست پژوهشگاه صنعت نفت با راندمان و درجه خلوص بالاي 99 درصد و در محدوده ارقام گزارش شده صنعتي معتبرترين شركت بازيافت‌كننده جهان است. البته هزينه بازيافت داخلي هر كيلوگرم كاتاليست در مقايسه با قيمت بازيافت خارجي كمتر است.

به اضافه اين‌كه با اين روش، سالانه فروش مقادير قابل توجهي سديم آلومينات تحت عنوان محصول جانبي آن امكان‌پذير مي‌شود، كه درواقع از مزاياي طرح محسوب مي‌شود.

چه سازمان‌ها يا مراكزي اين طرح را حمايت كرده‌اند؟

بخشي از اين طرح با حمايت معاونت بازرگاني شركت ملي پالايش و پخش انجام شده است.

اهميت اجراي اين طرح از لحاظ علمي، اقتصادي و... چيست؟

پس از سپري شدن عمر مفيد كاتاليست‌هاي حاوي فلزات گرانبها از رآكتور پالايشگاه‌ها تخليه مي‌شوند. به دليل قيمت قابل توجه پلاتين در تمام دنيا بازيافت اين فلز از كاتاليست‌هاي مستعمل يك ضرورت اقتصادي است و از آنجا كه فرآيند بازيافت اين فلز از كاتاليست مستعمل در ايران صنعتي نشده، سالانه مقادير قابل توجهي از اين كاتاليست‌ها به منظور بازيافت فلزات با ارزش آن به خارج از كشور فرستاده مي‌شود.

با توجه به ميزان مصرف بالاي اين كاتاليست‌ها كه بالغ بر 100 تن در سال است، چنانچه اين طرح در ايران صنعتي شود گامي بزرگ در جهت صرفه جويي اقتصادي و نيل به خودكفايي خواهد بود.

كار روي اين پروژه از چه زماني شروع شده و در حال حاضر اين طرح در چه مرحله‌اي است؟

كار روي اين پروژه از سال 1375 در مركز تحقيقات كاتاليست پژوهشگاه شروع شده است. پس از انجام پروژه‌هاي آزمايشگاهي و نيمه صنعتي طراحي مفهومي، بازيافت فلزات پلاتين رنيم از كاتاليست مستعمل ريفورمينگ در مقياس 400 كيلوگرم در روز انجام شده است هم اكنون پژوهشگاه آمادگي واگذاري بسته طراحي مفهومي بازيافت فلزات پلاتين رنيم از كاتاليست مستعمل ريفورمينگ در مقياس 400 كيلوگرم به همراه بررسي فني اقتصادي طرح بازيافت و دستورالعمل نحوه محاسبات ارزش فلزات پلاتين رنيم در كاتاليست مستعمل را به شركت‌هاي بازيافت‌كننده داخلي و خارجي دارد.

در طرح شما فلزات در چه مراحلي بازيافت مي‌شود؟

در بازيافت فلزات پلاتين رنيم از كاتاليست مستعمل در مرحله نخست، رنيم طي عمليات شيميايي از كاتاليست جدا، سپس پلاتين از پايه طي يك مرحله انحلال شيميايي تفكيك مي‌شود. ناخالصي‌هاي محلول‌هاي پلاتين و رنيم با استفاده از روش تبادل يوني حذف و نمك رنيم از محلول خالص آن تهيه مي‌شود. پلاتين اسفنجي با استفاده از روش الكتروليز از محلول خالص آن استخراج و سرانجام در كوره‌هاي الكتريكي به شمش پلاتين خالص تبديل مي‌شود.

در اين روش بازيافتي از چه فناوري و تجهيزاتي استفاده شده است؟

در اين طرح از يك رآكتور تحت فشار آزمايشگاهي، رآكتور نيمه‌صنعتي، كوره، آون و ستون‌هاي تبادل يوني به همراه سيستم الكتروليز استفاده شده است.

امكان صادرات اين محصول هم وجود دارد؟

با توجه به اين‌ كه پلاتين رنيم بازيافتي، مجددا در ساخت كاتاليست ريفورمينگ مورد استفاده قرار مي‌گيرد، امكان صادرات آن براي ساخت كاتاليست يا استفاده از آن در فرآيندهاي ديگر وجود دارد.

آينده اين طرح را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

با توجه به استراتژيك بودن تامين كاتاليست در كشور و حمايت‌هايي كه بتازگي از طرف مسوولان به منظور ساخت كاتاليست در داخل كشور انجام مي‌گيرد، اين موضوع اهميت خاصي دارد. اگر موضوع طرح‌هاي توسعه‌اي پالايشگاه‌ها و ايجاد پالايشگاه‌هاي جديد و مجتمع‌هاي پتروشيمي را كه در دستور كار است نيز لحاظ كنيم، اهميت مساله دوچندان مي‌شود.

لذا با توجه به راندمان بالاي بازيافت فلزات پلاتين و رنيم با راندمان و خلوص بالاي 99 درصد كه در محدوده ارقام بازيافتي شركت بازيافت‌كننده خارجي است؛ اگر اين طرح در ايران صنعتي شود، علاوه بر سودآوري زياد، به ايجاد اشتغال نيز كمك خواهد كرد.

عنصري باارزش‌تر از طلا

پلاتين كه به صورت گسترده‌اي به عنوان كاتاليزور همگن و ناهمگن به كار مي‌رود، فلزي است بسيار گرانقيمت. در واقع پلاتين اگرچه مانند طلا براي ساخت جواهرات قيمتي استفاده مي‌شود و به دليل رنگ، زيبايي و ارزش آن تحت عنوان «طلاي سفيد» شناخته شده، اما كاربردهاي عملي پلاتين بسيار بيشتر از طلاست.

از نظر ميزان فراواني، پلاتين در قشر زمين مانند طلاست و معمولا با فلزات ديگري از گروه پلاتين نام يعني «روتنيم، اسميم، روديم، ايريديم، پالاديم و پلاتين» يافت مي‌شود. البته همه اين فلزات از نظر اقتصادي بااهميت هستند، اما اهميت آنها به اندازه پلاتين نيست.

پلاتين اگرچه به عنوان عنصري طبيعي از مدت زمان طولاني شناخته شده است، اما امروزه پلاتين قيمتي‌تر از طلاست و علاوه بر جواهرسازي در تجهيزات آزمايشگاهي، دندانپزشكي، صنايع الكتريكي و الكترونيكي، صنايع اتومبيل‌سازي، صنايع شيميايي و حتي در درمان سرطان به عنوان دارو به كار مي‌رود.

در ضمن خواص كاتاليزوري پلاتين بسيار مهم، شاخص و برجسته است. در واقع پلاتين يكي از اجزاي اصلي بسياري از محصولات فلزي مانند الكترود است و در بعضي واكنش‌هاي شيمايي به عنوان كاتاليزور به كار مي‌رود.

دراين ميان به دليل قيمت قابل توجه پلاتين در تمام دنيا بازيافت اين فلز از كاتاليست‌هاي مستعمل يك ضرورت اقتصادي است و از آنجا كه فرآيند بازيافت اين فلز از كاتاليست مستعمل در ايران صنعتي نشده است، سالانه مقادير قابل توجهي از اين كاتاليست‌ها به منظور بازيافت فلزات با ارزش آن به خارج از كشور فرستاده مي‌شود.

با توجه به ميزان مصرف بالاي اين كاتاليست‌ها كه بالغ بر 100 تن در سال است، اگر اين طرح در ايران صنعتي شود گامي بزرگ در جهت صرفه‌جويي اقتصادي و نيل به خودكفايي خواهد بود.

بهاره صفوي‌
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 595]