واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: قدس آنلاین/ آمنه مستقیمی : تحول علوم انسانی، اسلامی سازی علوم و تولید علم دینی از پُر مناقشه ترین بحث ها در مجامع علمی است که حتی رهبر معظم انقلاب دغدغه خود را در این زمینه اعلام کرده اند؛ زیرا بی تردید پیشرفت انقلاب و تحقق افق کلان آن به نرم افزار متناسب با اهداف و چشم انداز بومی دینی آن نیاز دارد. از این رو با حجت الاسلام دکتر یحیی جهانگیری سهروردی، مبلغ بین المللی و استاد برجسته حوزه درباره چستی علم دینی و چگونگی تولید آن به گفت وگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد.حجت الاسلام جهانگیری سهروردی با اشاره به تفاوت هویتی اسلام با دیگر ادیان موجود می گوید: ادیان امروزی بدون تردید در فرایند تاریخی دچار تغییراتی شده اند. بنابراین، اگرچه ما معتقدیم آموزه های اصیل این ادیان همسو با اسلام بوده، اما میان ادیان موجود و آموزه های اسلامی تفاوت جدی وجود دارد؛ زیرا در اسلام حتی مناسک و اعمال دینی باید برخاسته از معرفت، آگاهی و دانش باشد، برخلاف دیگر ادیان که بعضاً دانش ستیز یا دانش گریزند، برای همین است که در مسیحیت دعوای کُپرنیک و گالیله با کلیسا؛ یعنی دعوای علم و دین را داریم. وی با بیان اینکه ردپای چنین نگاهی در اسلام یافت نمی شود، اظهار می دارد: اسلام به اندازه ای برای علم اهمیت قایل است که وقتی دختران زنده به گور می شدند، بر علم آموزی زن و مرد تأکید داشت و برای این علم آموزی مرز جغرافیایی قایل نبود تا جایی که توصیه شد، علم را بیاموزید حتی اگر در چین باشد. و این نیست جز آنکه در اسلام حتی آموزه های دینی، زمانی ارزشمندند که همراه با معرفت باشد و در روایت است که اگر اعمال مؤمن با علم و معرفت باشد، ثواب و پاداش چندین برابری دارد و نیز از عمل دینی بدون هسته علمی و معرفتی نکوهش شده است. حجت الاسلام جهانگیری سهروردی، این نکوهش ها و تشویق ها را بیانگر جایگاه رفیع علم در اسلام می داند و تصریح می کند: برای تعریف علم دینی باید میان سه مفهوم تفاوت قایل شویم: علم دین، علم دینی و دین علمی؛ این سه مفهوم نباید با هم خلط شود؛ زیرا دغدغه امروز رهبری و جامعه علمی ما ناظر به علم دینی است. استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم می افزاید: ابتدا دعوای علم و دین مطرح بود؛ زیرا از قرون وسطی نگاه های مسیحیت علیه علم بود و نگاه عالمان علیه دین؛ بنابراین بحثی با عنوان دینِ علمی مطرح شد، در ایران هم این بحث به طور جدی توسط کسانی مطرح شد و برخی با نظریه داروین کوشیدند، تفسیر علمی از آموزه های دینی داشته باشند و این سبب شد به دین نگاه علمی شود؛ یعنی به جای «علم دینی» از «دین علمی» سخن گفتند و سعی کردند دین را با یافته های روز حتی نوع غیرمتقن آن تطبیق دهند. حتی آنهایی که بعضا در حد فرضیه باقی مانده بود! نگاه ما به علم دینی ایدئولوژیک نیست بنابر گفته وی، نگاه دیگر بحث علم دین است، یعنی مطالعات علمی در حوزه دانش های دینی همچون فقه، تفسیر و اصول، اما وقتی سخن از علم دینی است؛ یعنی می خواهیم از یافته های دینی در پروراندن و بسط دانش کمک بگیریم. اگرچه برخی می گویند، منظور از علم دینی، ایدئولوژیک کردن علم است؛ یعنی هر گاه علمای دینی در تحقیقات به نتیجه ای رسیدند که خلاف آموزه های دینی بود، حق طرح آن را ندارند، بلکه یافته هایشان باید مطابق ایدئولوژی های دینی باشد! حجت الاسلام جهانگیری سهروردی تأکید می کند: نگاه ما هرگز به علم دینی چنین نیست، بلکه می گوییم علم می تواند و باید از داده های دینی که منظور اسلام است، بهره برداری کند. مقصود از علم دینی ایدئولوژیک نیست مؤلف «مسجد مجازی» ابراز می کند: منظور از علم دینی بسندگی به لابراتوارها و روش تجربی نیست، بلکه تأکید دارد عالمان از داده های دینی اسلامی بهره بگیرند وگرنه به نقطه مطلوب دیرتر خواهند رسید. بنابر گفته وی، در تبیین علم دینی نکته دیگر آن است که علم سکولار و دورشده از اخلاق، امروز بلای جان بشر شده، در حالی که علم آمده آسایش و آرامش را به بشر هدیه دهد، اما بر اثر ناهماهنگی با ارزش های دینی، به نابودی انسان و طبیعت می انجامد؛ چنانکه جنبش های ضدعلم نشان می دهد، علم پس از رُنسانس در کنار رشد و توسعه خود، محیط زیست، انسان و حیوان را فدای خود کرده است. امروزه علم، سلاح های اتمی تولید کرده و در عراق، سوریه و قبل تر ژاپن بلای جان بشر شده است، اما علم دینی می خواهد به جای ناکجاآباد، انسان را به مقصد تعالی و کمال برساند. طرح علم دینی در اروپای قرن بیستم ! استاد جامعه المصطفی(ص) العالمیه، علم دینی را بحثی پُردامنه می داند و می گوید: این بحث اواخر قرن بیستم در اروپا مطرح شد؛ یعنی وقتی دیدند که علم بدون دین و اخلاق چه مصایبی را به انسان تحمیل کرده و می تواند بلای جان او شود، جنبش های ضدعلم تشکیل شده و حتی خرده دین هایی با محوریت ضدیت با علم شکل گرفت! وی با معرفی اسلام به عنوان تنها پاسخگوی نیاز بشر به علم دینی بیان می کند: جالب آنکه در دانشگاه سوئد پایان نامه ای درباره اسلامی سازی علم نوشته شد و در دانشگاه فلوریدا نیز بحث اسلامی سازی علم مورد بحث قرار گرفت. حجت الاسلام جهانگیری سهروردی درباره چگونگی تولید علم دینی تأکید می کند: نگاه ما در این باره نه باید غرب گریزانه باشد، نه غرب گرایانه؛ یعنی همه علوم و دستاوردهای غرب طرد و نادیده گرفته نشود، چنانکه برخی تأکید دارند که علوم غربی را رها کرده و از ابتدا به قرآن و روایات رجوع کنیم که این امری محال است و ما را از یافته های علمی محروم می کند و نه چنان شیفته غرب باشیم که همه داده هایش را به عنوان باور مسلم بپذیریم، متأسفانه غرب گرایی در جامعه ما پُردامنه است و بعضاً تا جایی شدت گرفت که حتی آیات و روایات بر اساس احتمالات آن ها تفسیر می شد. وی ادامه می دهد: نگاه سوم و صحیح بدون گریز و گرایش به غرب است؛ یعنی برخورد گزینشی با داده های آن ها؛ زیرا غرب بی تردید داده های قابل تحسین و نیز یافته هایی را که از آن ها رنج می برد، توأمان دارد. مبلغ بین المللی با اشاره به حدیثی که می فرماید، «علم دو گونه است؛ علم ادیان و علم بدن و بر شما است علم دین» اظهار می دارد: زمانی که وارد حوزه می شدیم، با استناد به این حدیث گفته می شد که توصیه نبوی بر این است که به جای پزشکی، علوم فنی و فیزیک باید علم دینی بخوانید! این نگاه چندین سال بر جهان اسلام حکم راند و سبب شد تنها در فلسفه و فقه رشد کند و در پزشکی، فیزیک و نجوم و... عقب بماند و اینجا بود که غرب در علوم فنی و طبیعی رشد کرد، حال آنکه ما دوره ای سرآمد این علوم در جهان بودیم! چنانکه ابن سیناها و خوارزمی ها و شیخ بهایی را در پزشکی، نجوم و فنی داشتیم. وی تفسیر ناصحیح از دین را از بدبختی های بزرگ جهان اسلام می داند و می گوید: این نگاه هنوز هم در حوزه های علمیه بعضاً دیده می شود، اما می توان این حدیث را جور دیگر معنا کرد؛ زیرا این حدیث نمی خواهد علم را به دینی و غیردینی تقسیم کند و بگوید، شما علم دینی بخوانید و غیردینی را کنار بگذارید، بلکه می گوید دین را دو جور می توان فرا گرفت؛ یکی با روش دینی و دیگر روش غیردینی و مادی. حجت الاسلام جهانگیری سهروردی ادامه می دهد: پیامبر(ص) تأکید داشتند، هر علمی با روش الهی فرا گرفته ؛ یعنی ایشان برای علم تقسیم بندی «روشی» داشتند، نه «موضوعی» که در این صورت علم پزشکی هم باید با روش خدایی فرا گرفته شود و تعالی بخش باشد. وی درباره تأثیر انقلاب اسلامی بر طرح جدی علم دینی و اسلامی سازی علوم بیان می کند: انقلاب پای اسلامی سازی علم را به دانشگاه های اروپا و آمریکا باز کرد و الهام بخش بحث علم دینی یا اسلامی سازی علوم است، اما گاهی ما متأسفانه هنگام سخن از دستاوردهای انقلاب صرفاً به پل سازی و گازرسانی و برق رسانی توجه داریم که این شاید در هر رژیمی حتی پهلوی ممکن بود، اما اینکه سخن از علم دینی شود، ابتکار انقلاب با پرچمداری رهبر معظم انقلاب است. هرچند هنوز راه نارفته بسیار است و در چیستی و چرایی علم دینی تحلیل ها و نگاه های جدی نیاز است.
دوشنبه ، ۱۹بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]