واضح آرشیو وب فارسی:گیل نگاه:
گیل نگاه/سجاد حسینی: سابقه مدیریت شهری به پیدایش شهر و اجتماع بزرگ خانواده ها و انسان ها باز می گردد و سابقه سرمایه اجتماعی نیز به همان اجتماع های اولیه.در جوامع محلی و اولیه نیز اعتماد، انسجام اجتماعی، روابط متقابل… وجود داشت و قوام سرمایه اجتماعی کمک کرد تا اجتماعات بزرگتر شکل بگیرد و شاید بتوان حتی پیدایش شهرها را به وجود سرمایه اجتماعی نسبت داد.در دیدگاه سنتی مدیریت، توسعه سرمایه اقتصادی، فیزیکی و نیروی انسانی مهمترین نقش را ایفا میکردند اما در دوره کنونی برای توسعه، بیش از آنچه که به سرمایه اقتصادی، فیزیکی و انسانی تکیه کنیم به سرمایه اجتماعی نیازمندیم، زیرا بدون این سرمایه استفاده از دیگر سرمایه ها به طور بهینه انجام نخواهد شد. گسترش شهرنشینی به همراه مسائل و مشکلات خاص زندگی شهری، ضرورت توجه همه جانبه به راهبردهای سودمند برای بهینه سازی زندگی ساکنان شهرها را بیش از پیش لازم ساخت.انسانها بدلیل طی کردن مسیری برای توسعه پس از تشکیل اجتماع بزرگ و کسب قدرت و ثروت و رفع نیازهایی که بواسطه اجتماع بزرگ ایجاد شده بود، از اصل اول و محوری که شاکله ایجاد و پیدایش اجتماعات بزرگ بود یعنی سرمایه اجتماعی دور شده بودند.از دهه ۱۹۸۰ به بعد مفهوم سرمایه اجتماعی به طور فزایندهای مورد توجه دانشمندان و دست اندر کاران علوم مختلف قرار گرفته است. (نخستین بار در سال ۱۹۱۶ توسط هانی فان سرمایه اجتماعی مطرح شد) به طوری که امروزه سرمایه اجتماعی بعنوان کلید موفقیت و شکست در مدیریت منابع طبیعی، به رسمیت شناخته شده است. در جوامعی که میزان سرمایه اجتماعی بالاست، ساکنان آن تمایل بیشتری به زندگی سالم تر و شـادتر دارند و در بـرابـر تنـش های روانـی، صبر و پایداری بهتری از خود نشان می دهند.سرمایه اجتماعی یکی از عوامل محیطی تعیین کننده سطح سازگاری و سلامت جامعه محسوب می شود و در غیاب آن، اثربخشی سایر سرمایه ها کاهش می یابد و پیمودن راه های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی، ناهموار و دشوار می شود.مدیریت شهری در ایران با چالش های فراوانی روبروست که یکی از دلایل آن ضعیف بودن بعد مشارکتی مردم در زمینه مدیریت شهری می باشد، مدیریت شهری بعنوان مهمترین نهاد اداره کننده شهر که بطور مستقیم با شهروندان در ارتباط است، باید نقش خود را در بازسازی و افزایش میزان سرمایه اجتماعی شهروندان ایفا نماید.مدیریت از لحاظ تئوری، فرآیند طراحی و نگهداری محیطی تلقی شده که در آن افراد در قالب گروه هایی با هم کار میکنند، تا به صورت کارآمد به اهداف تعیین شده دست یابند و عموما این دانش حول پنج کارکرد برنامه ریزی،ساماندهی، نیروی انسانی، هدایت و کنترل سازمان می یابد.مدیریت فرایند به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع، امکانات، هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت میگیرد.در نگاه دیگر مدیریت شهری تلاشی است برای هماهنگ کردن و یکپارچه کردن اقدامات دولتی و خصوصی برای چیره شدن برای مسائلی که ساکنان شهرها با آن مواجه اند که در رأس آن عنصری برای برنامه ریزی اداره امور کنونی و آینده قرار میگیرد.ابعاد مهم سرمایه اجتماعی؛ آگاهی، اعتماد و مشارکت است.پیش شرط اولیه برای مشارکت اجتماعی «آگاهی» است. آگاهی یک متغییر معرفتی متعلق به افراد است. جایی که افراد از ماهیت مسائل اجتماعی آگاه نمی شوند یا ابزارهای موجود برای جوابگویی به این مشکلات بی خبرند، فرصت های مشارکت اجتماعی پایین تر خواهد بود.در واقع سرمایه اجتماعی از طریق کنش مبتنی بر آگاهی و شناخت متقابل حاصل می شود و محصول تلاش پایان ناپذیری است که برای نهادینه کردن ارزش هایی که در تولید و بازتولید روابط پایدار و سودمند منافع مادی یا معنوی گروه را تأمین میکند، صورت میگیرد و حاصل اعتماد و تعامل متقابل، احساس هویت جمعی و گروهی و وجود تصویری مشترك از آینده است.اعتماد همکاری میان افراد را تسهیل می کند و همکاری نیز اعتماد ایجاد می کند. اعتماد مستلزم پیشبینی رفتارهای طرف مقابل است. در جوامع کوچک و به هم پیوسته این پیشبینی بر اساس اعتماد صمیمانه صورت میگیرد؛ یعنی اعتماد به آشنایی های نزدیک افراد بستگی دارد اما در جوامع بزرگتر اعتماد غیرشخصی ضرورت دارد. متاسفانه تعریفی دقیقی از معنای واژه اعتماد وجود ندارد و با توجه به موضوع ما داشتن انتظارات مطمئن نسبت به فرد یا سازمان (فرهنگ انگلیسی آکسفورد) بهترین تعریف باشد.واژه مشارکت به معنای درگیری و تجمع برای منظوری خاص می باشد. در مورد معنی لغوی آن بحث های فراوانی وجود دارد ولی در مجموع می توان جوهره اصلی آن را درگیری، فعالیت و تأثیرپذیری دانست.مشارکت اجتماعی را می توان فرآیند سازمان یافت های دانست که از سوی افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلالبانه و جمعی با در نظر داشتن هدف های مشخص برای سهیم شدن در منابع قدرت انجام می گیرد. شهود چنین مشارکتی، وجود نهادهای مشارکتی، انجمنها، گروه ها، سازمان های محلی و غیردولتی است.از دیدگاه جامعه شناختی بین مشارکت به معنی حالت یا وضع مشارکت به عنوان عمل و تعهد (عمل مشارکت) تفاوت وجود دارد.مشارکت در معنای دوم از تعلق به گروه خاصی داشتن و سهم داشتن در هستی آن خبر می دهد و معنای شرکت فعالانه در گروه را میرساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده، نظر دارد مشارکت در عرصه مدیریت شهری به هر دو معنی به کار میرود؛ مفهوم اول مشارکت کردن را می توان مختص به همکاری بخش خصوصی با شهرداری دانست و در مفهوم دوم یعنی مشارکت فعال در همکاری بخش مردمی با شهرداری تعریف نمود.افزایش سرمایه اجتماعی سبب پایین آمدن جدی سطح هزینه های عملیاتی سازمان ها برای اداره جامعه می شود زیرا که با جلب مشاركت و همیاری های مردمی، هزینه های ارایه خدمات، تبادلات و تعاملات سازمان های شهری گوناگون مانند بازسازی بافتهای فرسوده، حفظ و مراقبت از امكانات و تجهیزات شهری، پاكیزگی و زیباسازی محلات، تفکیک پسماند از مبدا، توسعه فضای سبز، كنترل و نظارت از راه سلسله مراتب و مقررات بوروكراتیك را در حد قابل توجهی کاهش میدهد و این نشانگر نقش بسیار مهمتر سرمایه اجتماعی از سرمایه فیزیکی و انسانی در جوامع شهری است (یعنی سطح اعتماد از حد فردی به سطح اجتماعی انتقال یافته و شهروندان و مدیران شهری به یکدیگر اعتماد دارند)عضویت در نهادهای مدنی نظیر انجمن های صنفی، حرفهای، شوراهای شهری و محلی، كتابخانه ها، انجمن های علمی، ورزشی، هنری، اجتماعی و گروه های حامی محیط زیست، انجمن های تجاری و … را می توان یكی از ابعاد سرمایه اجتماعی دانست.حضور افراد در نهادهای اجتماعی سبب پرورش و توسـعه فرهنگ های صنفی و حرفه ای شده و ضمن ایجاد سطح بالاتری از مشاركت و تعلق اجتماعی، موجب تسریع و كاهش بسـیاری از هزینههای توسعه شهری می شود.مدیران شهری می توانند با حمایت موثر از سازمان های غیردولتی در افزایش تعلق خاطر شهروندان به هنجارهای زندگی شهری، ارتقای سطح اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی گام های موثرتری بردارد.شهرهای دارای سرمایه اجتماعی مناسب با ویژگی های زیر شناخته میشوند:رشد و توسعه متوازنجریان آزاد اطلاعاتتراکم تعاملات اجتماعی، فرهنگی و نظم اجتماعی پویااعتماد عمومی، نهادی، بین بخشی و تعمیم یافته با درصد بالاهنجارهای مناسب و تسهیل کننده فعالیت های جمعی، مدنی، همیاری اجتماعی مادی و فرامادیتعامل و همکاری متقابل بین بخشهای عمومی، دولتی و خصوصیپایبندی مسئوولین شهری به ارزش های اخلاقی مثبت چون پاسخگویی، تعهد، صداقت، تلاش، آینده گرایی و عام گراییشهروندی فعال که مستلزم دو عنصر اخلاق، مسئوولیت و تعهد نظری و عملی بین شهروندان و آگاهی از حقوق خویش و دیگران (آشنایی با حقوق شهروندی)کیفیت محیطی بالا و به تبع آن رضایت محیطی و تعلق و تعهد مکانی و اجتماعی در شهروندان که سبب تعریف هویت فراجمعی به واسطه محیط زندگی شودتعاملات بین نسلی، قومیتی و مذهبیمدارای اجتماعی و به رسمیت شناختن تنوع فرهنگیمدیریت شهری مشارکتی و پرهیز از مدیریت متمرکزبا توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی در برنامه ریزی های شهری، توجه به این موضوع در توسعه پایدار شهری بسیار موثر است.راهکارهایی برای تعالی مدیریت شهری با استفاده از افزایش سرمایه اجتماعی وجود دارد که در مقالات بعدی به آن پرداخته خواهد شد.منابعحسین کماسی ،سیدعلی حسینی (۱۳۹۳) تبیین رابطه عملکرد مدیریت شهری و سرمایه اجتماعی شهروندان مجله علمی- پژوهشی برنامه ریزی فضایی (جغرافیا) سال چهارم، شماره سوم پاییز۹۳امیرحسین فرزبد – سرمایه اجتماعی و کارکرد آن در توسعه و مدیریت شهری ارائه شده در روزنامه شهرآرافرهاد فرهنگ فر- اهمیت توسعه سرمایه اجتماعی در مدیریت نوین شهری وبلاگ شخصی
۱۰ بهمن ۱۳۹۴
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: گیل نگاه]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 13]