واضح آرشیو وب فارسی:سلامانه: سلامانه : در پنجمین روز از اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس، گزارش «شاخص عملکرد محیط زیستی» کشورهای جهان رونمایی شد تا دستاوردهای زیست محیطی کشورهای جهان در بخش اجرا به بحث گذاشته شود. روزنامه ایران نوشت: این گزارش که توسط دانشگاه ییل امریکا تهیه شده، دهمین گزارش ارائه شده در مجمع جهانی اقتصاد تاکنون است که در سومین نشست داووس ارائه شد. هدف از تهیه گزارش EPI، ارزیابی عملکرد جامعه جهانی به منظور دستیابی به اهداف سیاست های محیط زیستی است. این سیاست ها از 19 شاخص اصلی که در 9 دسته تقسیم بندی می شود به دست می آید که عبارتند از اثر محیط زیست بر بهداشت و بیماری ها، آّب و فاضلاب، آلودگی هوا، انرژی و اقلیم، منابع آب و تأثیر آن بر اکوسیستم، تنوع زیستی، شیلات و آبزیان، کشاورزی و جنگل. عملکرد این سیاست ها در نهایت دو هدف عمده را باید دنبال کند، نخست بهداشت محیط زیست و دوم حفظ و احیای اکوسیستم ها. این سیاست ها در نهایت با معیارهایی همچون تولید ناخالص ملی، جمعیت و مساحت هر کشور نیز مقایسه می شود تا عملکرد اجرایی سیستم های سیاسی در جهت کاهش فشارهای محیط زیستی در حوزه سلامت انسان و ارتقا پویای محیط زیست و مدیریت کم خطر منابع طبیعی مشخص شود. به عبارت دیگر EPI نحوه مدیریت هر کشور را بر روی مسائل زیست محیطی اش رتبه بندی می کند و ابزار قدرتمندی را برای بهبود مدیریت، سیاستگذاری، تصمیم گیری و تعیین راهبردهای محیط زیستی تر فراهم می کند. گزارش شاخص عملکرد محیط زیستی جهان در سال 2016 حاوی نکات قابل توجهی است که می تواند به مثابه زنگ خطر برای تشدید بحران های زیست محیطی در آینده نزدیک و پیش رو باشد. بر اساس گزارش منتشر شده در این اجلاس، شمار مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا در جهان از سال 2013 تاکنون، از تلفات انسانی ناشی از آلودگی آب پیشی گرفته است. بر اساس آمارهای ارائه شده در سال 2013، حدود دو درصد مرگ و میرهای جهان به دلیل آلودگی آب بوده اما 10 درصد مرگ و میرها به دلیل آلودگی هوا است. یعنی در این سال حدود 5 میلیون و 520 هزار نفر در اثر آلودگی هوا جان باخته اند. اگرچه توسعه اقتصادی در برخی کشورها منجر به بهبود برخی مؤلفه های زیست محیطی شده اما در عین حال میزان عوامل اثرگذار بر سلامت انسان ها ناشی از این نوع توسعه نیز، افزایش داشته است. به عنوان مثال در حالی که کشورهای ثروتمند در بخش سیستم های تخلیه و تصفیه فاضلاب سرمایه گذاری های بزرگی کرده اندتا تعداد کمتری از جمعیت کشورشان در معرض آسیب های ناشی از آب آلوده قرار گیرند و نرخ رشد بیماری ها و تلفات انسانی نیز کاهش یابد اما در کشورهای در حال توسعه به موازات رشد شهرنشینی، و افزایش تولیدات صنعتی و توسعه حمل و نقل موتوری، به دلیل بی توجهی دولتها و ناکارآمدی تکنولوژی مصرفی، جمعیت های بیشتری در معرض انواع آلودگی ها قرار گرفته اند. به همین دلیل مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا و آب در یک دهه اخیر عموماً دراین کشورها افزایش یافته است. در حال حاضر بیش از 5/3 میلیارد نفر از جمعیت جهان - نیمی از جمعیت جهان - در کشورهایی زندگی می کنند که در وضعیت نامطلوبی از نظر هوا به سر می برند. سازمان بهداشت جهانی که وضعیت ذرات معلق کوچکتر از 5/2 میکرون در هوای کشورهای جهان را بررسی کرده، اعلام کرده که حدود یک سوم از این جمعیت در معرض آلاینده ها در شرق آسیا و مناطق نزدیک به اقیانوس آرام زندگی می کنند. در چین و کره جنوبی نیز حدود 50 درصد جمعیت شان در معرض این آلاینده خطرناک قرار دارند. در هند و نپال هم 75 درصد مردم در معرض آلودگی با ذرات معلق کوچکتر از 5/2 میکرون قرار دارند. این معضل تنها محدود به یک گروه خاص از کشورها نمی شود بلکه یک چالش بزرگ جهانی است. بر اساس این گزارش از 960 میلیون نفری که در سال 2000 میلادی به آب پاک دسترسی نداشتند هم اکنون 550 میلیون نفر- معادل 8 درصد جمعیت جهان - همچنان در این وضعیت به سر می برند. در همین حال 4/2 میلیارد نفر از ساکنان زمین نیز به سیستم فاضلاب بهداشتی دسترسی ندارند. وضعیت محیط طبیعی سیاره اما حال و روز محیط های طبیعی زمین نیز حال و روز خوبی نیست. چرا که گزارش EPI تأکید می کند حدود 34 درصد از ذخایر ماهی جهان به دلیل برداشت های بی رویه و آلودگی های انسانی نابود شده است. این میزان کاهش ذخایر آبزیان بیش از هر چیزی ناشی از ضعف مدیریتی مرتبط با محیط زیست و شیلات است با این حال هنوز هم نظارت مؤثری بر روند صید آبزیان در دریاها صورت نمی گیرد و استراتژی های بین المللی برای حفط این منابع، کارآمد توصیف نشده است. بررسی شاخص منابع آب نیز نشان می دهد حدود 80 درصد فاضلاب هایی که در رودخانه ها و دریاها تخلیه می شود تصفیه نمی شود که این امر منجر به آلودگی شدید دریاها و رودخانه های جهان و تلفات بیشتر آبزیان شده است با این حال در حدود 23درصد کشورهای جهان هنوز هم هیچگونه سیستم تصفیه فاضلابی وجود ندارد. اما وضعیت جنگلهای جهان نیز چندان خوب نیست. بر اساس آخرین تصاویر ماهواره ای از سطح جنگلهای جهان، حدود 5/2 میلیون کیلومتر مربع از جنگلهای جهان در سال 2014 – معادل دو برابر کشور پرو - از بین رفته است. 40 درصد از این جنگل تراشی ها به دلیل توسعه اراضی کشاورزی بوده و بیشترین تغییر کاربری ها در برزیل و کشورهای آفریقایی اتفاق افتاده است. این در حالیست که کاهش پوشش درختان جنگلی یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر روی سلامت اکوسیستم، تخریب زیستگاه و تشدید پیامدهای تغییر اقلیم است. از سوی دیگر با اینکه هدف جامعه جهانی دستیابی به سطح 17 درصدی مناطق حفاظت شده در داخل کشورهاست اما بررسی ها نشان می دهد هنوز هم میانگین مناطق حفاظت شده جهان از 4/15 درصد زیستگاه های خشکی و 4/8 درصد زیستگاههای دریایی در سال 2014 بالاتر نرفته است این در حالی است که هدفگذاری شده تا سطح مناطق حفاظت شده خشکی 17 درصد و سطح مناطق حفاظت شده دریایی حداکثر تا سال 2020 میلادی به 10 درصد افزایش یابد و با اینکه در بسیاری از کشورها گاه تا 30 تا 40 درصد خاک کشورها به جرگه مناطق حفاظت شده پیوسته اند اما همچنان در بسیاری از کشورها و مناطق، زیستگاه های ارزشمند تخریب می شوند و سطح مناطق حفاظت شده کمتر از 10 درصد است. در ایران نیز سطح مناطق حفاظت شده کمی بیش از 10 درصد خاک کشور است که البته بسیاری از مناطق تنها روی کاغذ عنوان حفاظت شده را با خود یدک می کشند و جولانگاه بسیاری از طرح های عمرانی و صنعتی و کشاورزی در چند دهه اخیر بوده اند. تعداد مناطق حفاظت شده جهان در 20 سال گذشته حدود دو برابر افزایش یافته است. بر اساس آخرین فهرست سازمان ملل متحد حدود 209 هزار و 429 منطقه حفاظت شده هم اکنون در سراسر جهان به ثبت رسیده که سطحی معادل 30 میلیون کیلومتر مربع را به خود اختصاص داده که از مجموع قاره آفریقا این میزان فراتر رفته است. همچنین بررسی نقشه پراکنش مناطق حفاظت شده جهان نشان می دهد که اروپا با 6/65 درصد از کل وسعت مناطق حفاظت شده جهان صدرنشین و خاورمیانه برخلاف گستردگی فراوانش در غرب آسیا و شمال آفریقا تنها 3/0 درصد از مناطق حفاظت شده جهان را به خود اختصاص داده است که کمترین میزان در بین مناطق جهان است. در همین حال مطالعات اخیر نشان می دهد کاهش خدمات اکوسیستم ها به دلیل تغییر کاربری مناطق حفاظت شده و تخریب این زیستگاه ها هر ساله تا 20 میلیارد دلار از ارزش این اکوسیستم ها می کاهد. ولی با اینکه بسیاری از تصمیم گیران سیاسی در جهان اکنون پذیرفته اند که افت کیفیت و کمیت تنوع زیستی منجر به کاهش رشد اقتصادی در سالهای آتی می شود اما هنوز اقدامی صورت نداده اند. بخش آخر این گزارش به ارتباط بین تولید ناخالص داخلی(GDP) و شاخص عملکرد زیست محیطی(EPI) می پردازد. بر اساس ارزیابی به عمل آمده لزوماً توسعه اقتصادی منجر به حفظ محیط زیست نمی شود. برای مثال ارمنستان که از توسعه اقتصادی پایینی برخوردار است اما با کسب نمره 5/81 و رتبه 37 از عملکرد زیست محیطی بهتری برخوردار بوده و درنقطه مقابل دو کشور چین و هند که از رشد بالای اقتصادی برخوردارند در EPI با ناکامی مواجه شده و به ترتیب رتبه 109 و 145 جهان را کسب کردند. سقوط 22 پله ای ایران دانشگاه ییل امریکا در گزارش سال 2016 خود با در نظر گرفتن تمامی این شاخص ها ایران را به لحاظ عملکرد زیست محیطی در رتبه 105 از مجموع 180 کشور جهان قرار داده؛ این در حالی است که پیش از این ایران در سال 2014 موفق به کسب رتبه 83 در بین 178 کشور شده بود. در همین حال کشورهای فنلاند، ایسلند، سوئد، دانمارک و اسلوونی به ترتیب رتبه های اول تا پنجم جهان را از آن خود کرده اند و افغانستان، نیجر، ماداگاسکار، اریتره و سومالی در قعر جدول قرار گرفته اند. ایران همچنین در بین 19 کشور خاورمیانه نیز رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داده است. گفتنی است ایران در سال 2012 رتبه 114، در سال 2010 رتبه 78، در سال 2008 رتبه 67 و در سال 2006 در رتبه 53 جهان قرار گرفته بود. اما قرار گرفتن فنلاند در صدر جدول شاخص عملکرد محیط زیستی جهان، به باور محققان دانشگاه ییل و داده های آماری مربوط به این کشور، ناشی از تعهد بالای اجتماعی فنلاند در تحقق یک جامعه عاری از کربن است. به طوری که این کشور هم اکنون در صدر کشورهای تولید کننده انرژی های پاک قرار دارد و قرار است تا سال 2020 حدود 38 درصد از انرژی مصرفی اش را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند.
جمعه ، ۹بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سلامانه]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]