واضح آرشیو وب فارسی:شفا آنلاین: شفا آنلاین>اجتماعی>جزیره آشوراده به عنوان تنها جزیره ایرانی دریای کاسپین، وضعیت ناگواری را تحمل می کند و آب ها و آبزیان این دریا نیز دیرزمانی است که هم از آلودگی و هم از تخریب منابع، آسیب های جبران ناپذیری را متحمل شده است.آخرین آمار گونه های در معرض خطر گیاهی و جانوری در فهرست سرخ سازمان جهانی حفاظت محیط زیست، نشان دهنده وضعیت نامناسب ایران است. طبق فهرست سرخ جهانی، گونه های در معرض خطر ایران عبارتند از، ١٥گونه گیاهی و جانوری به شدت در معرض خطر (CR)، ٢٠ گونه در معرض خطر (EN) و همچنین ٦٩ گونه جانوری و یک گونه گیاهی نیز در مرحله آسیب پذیری (V) قرار دارند که دراین میان فوک کاسپین به عنوان تنها پستاندار و ماهیان خاویاری دریای مازندران، در فهرست گونه های دریایی در معرض خطر ایران جای گرفته اند. ویژگی های زیستی فوک کاسپین فُوک کاسپین، با نام علمی Pusa caspica، یکی از پستانداران کمیاب آبزی دنیاست که فقط در دریای شمال ایران و رودخانه های منتهی به آن زندگی می کند. این گونه تنها پستاندار دریای کاسپین محسوب می شود که به دلیل صید بی رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیتی نیازمند توجه ملی ساحل نشینان و نهاد های مسئول ایرانی و نیز حمایت بین المللی است. فوک کاسپین به طور میانگین ۱٫۵ متر طول و ۶۸ کیلوگرم وزن دارد و یکی از کوچک ترین انواع فوک ها در دنیا به شمار می رود. ساحل نشینان شمال ایران به این جاندار زیبا سگ آبی می گویند. فوک ها در میان فون و فلور متنوع دریای مازندران تنها پستاندار این دریا محسوب می شوند. این جاندار باارزش، نقش ارزنده ای در اکوسیستم طبیعی دریایی و ساحلی ایفا می کند به شکلی که با خوردن آبزیان بیمار و ایجاد تعادل در جمعیت آنها، در اکوسیستم دریای مازندران نقش مؤثری دارد. این جاندار حتی با مدفوع خود برای سایر آبزیان، منبع غذایی به وجود می آورد. فوک ها در تابستان، بهار و پاییز بیشتر در آب های ایران زندگی می کنند و برای زایمان به مناطق یخی در شمال دریای مازندران مهاجرت می کنند. فوک پستانداری است که معمولا در آب زندگی می کند و تنها برای زادآوری و گاهی برای استراحت به ساحل می آید. فوک در خشکی بسیار کم تحرک ولی در آب بسیار فعال است و با کمک پاهای خود به سرعت شنا می کند و از دستانش برای حفظ تعادل استفاده می کند. فوک های دریای کاسپین مهاجرت سالانه منظمی دارند و به دمای آب نیز بسیار وابسته اند که با تغییر فصل و افزایش دمای آب به بخش های عمیق تر آب که سردتر است، مهاجرت می کنند. خطرات زیستی فوک ها براساس برآوردها شمار فوک های دریای مازندران در طول ٢٥ سال اخیر، از بیش از یک میلیون به کمتر از صد هزار قطعه کاهش یافته است. برخی فوک های کاسپین در فصول صیادی برای تغذیه از ماهی ها وارد تورهای ماهی گیران می شوند و گیر می افتند که با چوب دستی توسط صیادان مصدوم یا کشته می شوند. برخی ماهی گیران می پندارند که چون فوک ها از ماهیان تجاری تغذیه می کنند، پس شایسته نابودی هستند و ازاین رو به محض مشاهده این جانداران بی گناه، آنها را می کشند. در سال های گذشته، بسیاری از فوک ها برای استفاده از پوست و گوشتشان نیز شکار می شدند که برای نمونه می توان به مزارع پرورش روباه در کرانه های شمالی دریای کاسپین در قلمرو روسیه اشاره کرد که کشتار فوک های کاسپین برای تغذیه روباه ها صورت می گیرد. یکی دیگر از تنگناهای زیستی فوک ها در اثر گرم شدن زمین و ذوب شدن یخ های بخش شمالی دریای مازندران اتفاق افتاده که در نتیجه، نابودی زیستگاه های فوک ها را به دنبال داشته است. از عوامل دیگر کاهش شدید جمعیت فوک های دریای مازندران، آلودگی های محیطی و نوعی بیماری است که از سگ سانان به این گونه منتقل و در سال های گذشته موجب تلفات زیادی از این جاندار شده است. یکی از عوامل اصلی نابودی فوک ها تکثیر شانه دار دریایی یا ژله ای مهاجم به نام «نمیوپسیس» است که از طریق کانال ولگا- دن وارد دریای کاسپین شده و در سال های گذشته ضربه سنگینی بر اکوسیستم دریای شمال وارد کرده است. با توجه به اینکه شانه دارهای مهاجم نمیوپسیس از پلانکتون ها تغدیه می کنند، بر پایه برآوردهای کارشناسان، پلانکتون های موجود در دریای مازندران تا ۹۰ درصد کاهش یافته است و از آنجایی که پلانکتون ها غذای اصلی ماهی های کوچک کیلکا هستند، شمار کیلکاها نیز در این دریا کاهش چشمگیری داشته است و با توجه به اینکه ماهی کیلکا نیز به نوبه خود منبع تغذیه بسیاری از آبزیان ازجمله ماهیان خاویاری و فوک کاسپین است، تکثیر شانه دار مهاجم و به هم خوردن زنجیره غذایی سبب کاهش ۱۰برابری فوک های کاسپین شده است. نکته قابل توجه اینکه تنها ساحل طبیعی و دست نخورده از حدود ٩٠٠ کیلومتر کرانه های ایرانی دریای مازندران ذخیره گاه زیست کره میانکاله و آشوراده است. این اکوسیستم یگانه جهانی، تنها نقطه امن برای استراحت فوک ها در فصول گرم است که برنامه های توسعه ای و تغییر کاربری آشوراده، زیستگاه فوک دریای کاسپین را به شدت در معرض خطر تهدید قرار داده است. پروژه های در دست اجرای بسازوبفروشان در آشوراده نه تنها این جزیره و نقاط طبیعی پیرامونی آن را (که به عنوان زون ٢ حفاظتی از ممنوعیت هر فعالیت غیرحفاظتی برخوردار است)، در معرض تهدید شدید قرار می دهد، بلکه بر زادآوری ماهیان خاویاری دریای مازندران که مهم ترین زیستگاه طبیعی این ماهیان در جهان است نیز تأثیر انکارناپذیر تخریبی به دنبال خواهد داشت. کنوانسیون حفاظت محیط زیست دریای کاسپین چه می گوید؟ شوربختانه برای رفع خطرات اکولوژیکی، آلودگی ها و تخریب کرانه ها و منابع دریای مازندران به جز تدوین کنوانسیونی که قریب ١٠ سال از انعقاد آن می گذرد، هیچ اقدام عملی انجام نشده است. با اینکه در تاریخ ٢١ مرداد ١٣٨٥ کنوانسیون حفاظت محیط زیست دریای کاسپین لازم الاجرا شد و درحالی که آقای روحانی در ماه های اخیر، «قانون تصویب تشریفات (پروتکل) حفاظت از دریای مازندران در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیت های مستقر در خشکی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای مازندران» را برای اجرا ابلاغ کرده است، توجه کافی از سوی رسانه ها و مسئولان و ذی نفعان تغییر کاربری آشوراده به این ابلاغیه قانونی انجام نشده است. در این کنوانسیون بر این نکته تأکید شده است: «ویژگی منحصربه فرد زیست بوم شناسی و آب شناسی دریای مازندران به عنوان بزرگ ترین پیکره آبی درون سرزمینی در کره زمین... به عنوان جزئی یکپارچه از فرایند توسعه که پاسخ گوی نیازهای نسل های فعلی و آینده به شیوه ای منصفانه باشد، با آگاهی از خطرات جدی ای که از جانب آلودگی ناشی از منابع و فعالیت های مستقر در خشکی متوجه محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی، منابع زنده و سلامت انسانی می شود... در بند ١ ماده٤ تعهدات کلی این کنوانسیون آمده است: «طرف های متعاهد به طور انفرادی یا مشترک کلیه تدابیر لازم را به موجب مقررات کنوانسیون به منظور پیشگیری، مهار، کاهش و تا حد امکان ازبین بردن آلودگی و هر اثر مخرب دیگر بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر ناشی از فعالیت های مستقر در خشکی به عمل خواهند آورد». در بند ٢ نیز تأکید شده طرف های متعاهد، به ویژه اقدامات زیر را به عمل خواهند آورد: الف- اعمال اصل پیشگیری که به موجب آن هرگاه تهدید آسیب جدی یا غیرقابل جبران به محیط زیست دریایی یا سلامت عمومی وجود داشته باشد، فقدان قطعیت کامل علمی نمی تواند دلیلی بر به تعویق انداختن اقدامات مقرون به صرفه برای جلوگیری از چنین آسیبی محسوب شود. ب- اتخاد تدابیر حفاظتی خاص در برابر آلودگی از منابع مستقر در خشکی و فعالیت هایی که بالقوه به مناطق تخم ریزی طبیعی ماهی خاویار، ماهی آزاد دریای خزر و سایر گونه های ارزشمند لطمه می زند. همچنین در بند ٢ ماده١٠ کنوانسیون با عنوان رهیافت یکپارچه در قبال توسعه مناطق ساحلی نیز آمده است: «طرف های متعاهد کلیه تدابیر لازم را برای کاهش و معکوس کردن روند جنگل زدایی و تخریب اراضی مناطق ساحلی به عمل خواهند آورد و طرح ها و برنامه های ملی را با هدف احیای جنگل ها و مقابله با بیابان زایی تدوین و اجرا خواهند کرد. در نهایت در ماده ١٢ کنوانسیون محیط زیست دریای مازندران بر ارزیابی آثار محیط زیستی تأکید شده: «طرف های متعاهد به موجب ماده (١٧) کنوانسیون، دستورالعمل های منطقه ای و دستورالعمل های مرتبط ملی راجع به ارزیابی آثار بالقوه زیست محیطی پروژه ها و فعالیت های مستقر در خشکی، ازجمله آثار فرامرزی را تنظیم و تصویب خواهند کرد و این دستورالعمل ها را بازبینی و در صورت اقتضا، روزآمد خواهند کرد. ٢- هر طرف متعاهد رویه های ارزیابی آثار زیست محیطی فعالیت ها یا پروژه های طرح ریزی شده مستقر در خشکی واقع در قلمرو خود را که احتمال می رود موجب آثار مخرب چشمگیر بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر شود را تنظیم و اعمال کند. ٣- اجرای فعالیت ها و پروژه های مذکور در بند (٢) فوق منوط به مجوز کتبی قبلی از مقام های صلاحیت دار طرف متعاهد خواهد بود که یافته ها و توصیه های ارزیابی آثار زیست محیطی را به طور کامل مدنظر قرار خواهند داد». میرمهرداد میرسنجری . استادیار محیط زیست دانشگاه
چهارشنبه ، ۷بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: شفا آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]