واضح آرشیو وب فارسی:هم نوا: سد مراش در استان زنجان، داخل منطقه حفاظت شده احداث می شود و ساختگاه آن حاوی گچ و نمک است، با این حال سدسازان موفق شده اند از سازمان محیط زیست تاییدیه ارزیابی زیست محیطی دریافت کنند.پیچ وتاب های جاده دندی در استان زنجان را اغلب گردشگران به عنوان راه رسیدن به مجموعه جهانی تخت سلیمان می شناسند که از میان کوه ها و دشتهایی زیبا عبور می کند و از کنار چندین معدن گوناگون می گذرد. حالا قرار است آبی که از نزدیکی همین معادن عبور می کند، پشت سد مراش جمع شود تا برای ساکنان منطقه آب شرب تامین کند. گزارش ارزیابی سد مراش را شرکت ارکان رهاب که خود مشاور مادر طرح بوده است تهیه کرده و جدای از این که یکی بودن شرکت طراح و ارزیاب زیر سوال است، این شرکت از اساس اجازه تهیه گزارش ارزیابی را نداشته چرا که فاقد رتبه محیط زیستی است و تایید این گزارش در سال ۱۳۸۹ را هم می توان به لحاظ شکلی و هم محتوایی یکی از تخلفات بزرگ و مشهود سازمان حفاظت از محیط زیست دانست هرچند که ساخت سد حتی پیش از تایید همین گزارش نیز آغاز شده بود. آن گونه که در این گزارش ارزیابی سد آمده محل احداث سد مراش در ۷ کیلومتری شهر دندی و ۱۲۵ کیلومتری زنجان است. ارتفاع سد از کف رودخانه ۵۳ متر خواهد بود و با احداث آن، روستای مراش با ۲۷۳ سکنه زیر آب خواهد رفت. هدف از ساخت این سد تامین آب شرب، کشاورزی و صنعتی عنوان شده است. با این حال گزارش ۳۳۸ صفحه ای که شرکت «ارکان رهاب» آن را تهیه کرده سرشار از اطلاعات متناقض است. حجم مخزن سد در آن حتی در دو صفحه پشت سر هم اعداد متفاوتی اعلام شده است. سطح حوزه آبریز سد نیز یک بار ۳۹۷ هکتار و بار دیگر ۳۹۷ کیلومتر مربع یاد شده است. آب این سد به هیچ عنوان قابلیت شرب ندارد سروش مدبری که سابقه ای ۱۰ ساله در دفتر فنی آب وزارت نیرو دارد و با طرحهای مدیریت منابع آب کاملا آشناست درباره اطلاعات متناقض این گزارش می گوید: در یکی از جدول های این گزارش عنوان شده که شبکه آبیاری این سد ۸ هزار و ۱۴۰ هکتار است. چگونه می توان با ۲۹ میلیون مترمکعب آب، ۸ هزار هکتار زمین را آبیاری کرد؟ این یک دروغ محض است که شاید در این گزارش عددسازی شده تا بتوانند ساخت سد را توجیه کند. عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران درباره تامین آب شرب توسط این سد نیز می گوید: اگر داده های کیفیت آب را نگاه کنید TDS آب ۱۱۱۰ و EC آن ۱۰۵۴ است. چنین آبی را شاید بتوان برای کشاورزی و صنعت استفاده کرد ولی به هیچ عنوان قابلیت تامین آب شرب را نخواهد داشت. با این حال از ظرفیت حدودا ۳۰ میلیون مترمکعبی این سد، حدود ۴ میلیون مترمکعب به آب شرب اختصاص یافته است و سازندگان سد بر کارکرد تامین آب شرب توسط این سد تاکید دارند و همواره کمبود منابع آب زیرزمینی در منطقه را به عنوان دلیل این کار مطرح می کنند. شرکت آب منطقه ای زنجان می گوید منطقه ماه نشان سفره آب زیرزمینی ندارد و با توجه به فصلی بودن رودخانه ها تامین آب منطقه در ۵ ماه از سال با مشکلات جدی روبه رو است. این در حالی است که در شهرستان ماه نشان بیش از ۴۰۰ استخر پرورش ماهی وجود دارد که همه آن ها آبشان را از چاه ها و منابع زیرزمینی تامین می کنند و اصولا تامین ۲ میلیون مترمکعب آب نیز نیازی به احداث سد ندارد. به این ترتیب به نظر می رسد نیاز شرب اساسا از آن رو مطرح شده که صرفا طرح را موجه جلوه دهد. با این همه مشکل اصلی در ساخت سد مراش، بستر زمین شناختی محل احداث سد است. مشاور محوری را برای احداث سد در نظر گرفته است که پنج متر لایه گچی زیر آن وجود دارد و سلامتی و ایمنی سد را کاملا زیر سوال می برد. گچ، نمک و فلزات سنگین در آب سد رئیس انجمن زمین شناسی ایران، بستر زمین شناسی منطقه را عمدتا با سازند قرمز بالایی (دارای سری گچ دار) می داند و می گوید: سازند قرمز بالایی به دلیل دارا بودن گچ و نمک، زمین های خوبی برای کشاورزی نیست و محدودیت کشاورزی دارد. به این ترتیب ۲۷۰ نفر ساکن روستای مراش در حالی باید خانه و کاشانه خود را برای ساخت سدی به قصد تامین آب کشاورزی ترک کنند که اراضی تحت پوشش سد هم از نظر کیفیت اراضی و هم به علت عدم یکپارچگی به هیچ روی برای توسعه کشاورزی مناسب نیست. تمام زمین های کشاورزی در سیمای طرح در حاشیه رودخانه هستند و این به معنای انتقال گران با کانال یا لوله است. از سوی دیگر در بالادست سد، بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه قرار دارد که یکی از سه سرشاخه تامین کننده آب سد را مشروب می کند و احتمال آلودگی آب به فلزات سنگین را در پی دارد. موضوعی که در گزارش ارزیابی سد اصولا به آن پرداخته نشده است. افزون بر این حوزه تبخیری است و این عامل نه تنها بحث انحلال مجدد رسوبات را باعث می شود که می تواند هدررفت تبخیری آب را نیز چشمگیر کند. سروش مدبری معتقد است اگرچه منطقه در اقلیم سرد قرار دارد و تبخیر خیلی بالا نیست اما مسلما بیش از چیزی است که در گزارش آمده است. بحث تبخیر از این دیدگاه مهم است که آب نسبتا شور و بی کیفیت سد را بدتر نیز می کند. شگفت آور است که تبخیر را ۱۰۰۰ اعلام کرده اند و هیچ کارشناسی در سازمان به آن ایراد نگرفته است. می خواهند محیط زیست را در کار انجام شده بگذارند شاهکار تخلفات زیست محیطی سد مراش، سد دیگری به نام ایالو است که با توجیه این که سد تنظیمی است آن را طراحی کرده اند و بدون این که مجوزی برای آن صادر شود ساخت آن را آغاز کرده اند با این حال اکنون مشخص شده است که هدف از ساخت این سد نیز صرفا تنظیمی نیست و کارکرد مخزنی هم دارد. یعنی سازمان محیط زیست و دفتر ارزیابی اساسا از سد ایالو که اصلا در گزارش ارزیابی زیست محیطی وجود نداشته است بی خبر بوده اند و باید پرسید آیا اداره محیط زیست استان از ساخت سد در قلمرو خود خبر نداشته اند یا به هر دلیل ترجیح داده اند ساکت بمانند؟ محمد درویش، فعال محیط زیست و مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان محیط زیست در این باره می گوید: سد تنظیمی را در همان سرشاخه ای می سازند که سد اصلی یعنی مراش ساخته می شود، در صورتی که این سد روی سرشاخه دیگری در حال ساخت است. مجریان که نگران مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست با این سد بوده اند، بلافاصله تمام نیروهای خود را بسیج کرده اند که ٢٤ساعته، طی سه شیفت کار را تا جایی پیش ببرند که بگویند روی این سد کار شده ، هزینه و بیت المال صرف شده و باید اجازه تمام کردن ساخت سد را بدهید. در واقع می توان گفت سازندگان سد ایالو به بهانه این که سد ایالو تنها سدی تنظیمی در بالادست سد مراش است در مورد ساخت این سد به سازمان حفاظت محیط زیست هیچ اطلاعی نداده اند تا این سازمان را در عمل انجام شده قرار دهند. این در حالی است که مجوز ساخت خود سد مراش نیز زیر سئوال است. به این ترتیب سد مراش، که اصل تایید گزارش ارزیابی زیست محیطی آن نیز زیر سوال است با هدف تامین آب شرب و کشاورزی و صنعت داخل یک منطقه حفاظت شده زیست محیطی به سرعت ساخته می شود و گویا کسی را یارای جلوگیری از احداث این سد غیرقانونی نیست. حتی دپوی مواد باطله سد را در داخل منطقه امن انجام داده اند که تخریب گسترده ای را سبب شده است. نگاهی به فهرست سدهای کشور در سایت رسمی وزارت نیرو نشان می دهد این فهرست از عدد ۵۵۸ در سال های گذشته اکنون به بیش از ۱۰۴۱ سد رسیده است و این افزایش در دولتی رخ داده است که همواره در رسانه ها با ساخت سد اعلام مخالفت کرده و شعار حمایت از محیط زیست سر داده است. اکنون باید دید از میان این ۱۰۴۱ سد اعلامی وزارت نیرو، آیا سازمان محیط زیست توان مخالفت با تنها یک سد غیرقانونی که بدون مجوز و به سرعت ساخته می شود را دارد یا همچنان باید به تماشای زیرآب رفتن سرزمینی ارزشمند و به آسمان رفتن معدود قطرات باقی مانده آب کشور نشست. گزارش: مسعود بُربُر منبع: مهر
دوشنبه ، ۲۸دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: هم نوا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 6]