محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831029454
فتح خیبر
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: فتح خیبر
روزی كه ستاره فروزان اسلام در سرزمین " مدینه" درخشید، ملت یهود بیش از قریش، عداوت پیامبر و مسلمانان را به دل گرفتند، و با تمام دسیسه ها و قوای خود، بر كوبیدن آن كمر بستند.یهودیانی كه در مدینه و اطراف آن سكونت داشتند، به سرنوشت شومی كه نتیجه مستقیم اعمال و حركات ناشایست خود آنها بود، دچار شدند. گروهی از آنها اعدام و برخی مانند قبیله های " بنی قین قاع" و " بنی النضیر" ، از سرزمین مدینه رانده شدند و در " خیبر" و " وادی القری" یا " اذرعات شام" ، سكونت گزیدند.جلگه وسیع حاصلخیزی را كه در شمال مدینه، به فاصله سیو دو فرسنگی آن قرار دارد؛ " وادی خیبر" می نامند كه پیش از بعثت پیامبر، ملت یهود برای سكونت و حفاظت خویش در آن نقطه، دژهای هفتگانه محكمی ساخته بودند. از آنجا كه آب و خاك این منطقه برای كشاورزی آمادگی كاملی داشت؛ ساكنان آنجا در امور زراعت و جمع ثروت و تهیه سلاح و طرز دفاع،مهارت كاملی پیدا كرده بودند، و آمار جمعیت آنها بالغ بر بیست هزار بود، و در میان آنها مردان جنگاور و دلیر فراوان به چشم می خورد.(1)جرم بزرگی كه یهودیان خیبر داشتند، این بود كه تمام قبائل عرب را برای كوبیدن حكومت اسلام تشویق كردند، و سپاه شرك با كمك مالی یهودان خیبر، در یك روز از نقاط مختلف عربستان حركت كرده خود را به پشت مدینه رسانیدند. در نتیجه، جنگ احزاب رخ داد؛ و سپاه مهاجم با تدابیر پیامبر و جانفشانی یاران او، پس از یك ماه توقف در پشت خندق، متفرق شدند و به وطن خود- از آن جمله یهودان خیبر به خیبر – بازگشتند و مركز اسلام آرامش خود را باز یافت.ناجوانمردی یهود خیبر، پیامبر را بر آن داشت كه این كانون خطر را برچیند و همه آنها را خلع سلاح كند ؛ زیرا بیم آن می رفت كه این ملت لجوج و ماجراجو، بار دیگر با صرف هزینه های سنگین، بت پرستان عرب را بر ضد مسلمانان برانگیزند و صحنه نبرد احزاب بار دیگر تكرار شود. بخصوص كه تعصب یهود نسبت به آئین خود، بیش از علاقه مردم قریش به بت پرستی بود، و برای همین تعصب كور بود كه هزار مشرك اسلام می آورد، ولی یك یهودی حاضر نبود دست از كیش خود بردارد!عامل دیگری كه پیامبر را مصمم ساخت قدرت خیبریان را در هم شكند ، و همه آنها را خلع نماید و حركات آنان را زیر نظر افسران خویش قرار دهد؛ این بود كه او با ملوك و سلاطین جهان مكاتبه نموده و همه آنها را با لحن قاطع به اسلام دعوت كرده بود. در این صورت هیچ بعید نبود كه ملت یهود ، آلت دست كسری و قیصر شوند و با كمك این دو امپراتور، برای گرفتن انتقام، كمر ببندند، و نهضت اسلامی را در نطفه خفه سازند و یا خود امپراتوران را بر ضد اسلام بشورانند، چنانكه مشركان را بر ضد اسلام جوان شورانیدند.بنابراین دلائل ، پیامبر گرامی فرمان داد كه مسلمانان برای تسخیر آخرین مراكز یهود در سرزمین عربستان، آماده شوند و فرمود: فقط كسانی می توانند افتخار شركت در این نبرد را به دست آورند كه در صلح " حدیبیه" حضور داشته اند، و غیر آنان می توانند به عنوان داوطلب شركت كنند، ولی از غنائم سهمی نخواهند داشت. پیامبر" غیله لیثی" را جانشین خود در مدینه قرار داد، پرچم های سفیدی به دست علی"ع" داد و فرمان حركت را صادر نمود.تاكتیك پیامبر اكرم(ص) در هنگام حركتپیامبر به هنگام حركت دادن سپاه اسلام، توجه خاصی به شیوه استتار نظامی داشت. او علاقمند بود كه كسی از مقصد وی آگاه نشود تا دشمن را غافلگیر نموده و قبل از هر گونه اقدامی، محوطه آنها را محاصره نماید. علاوه بر این، متحدان دشمن تصور كنند ، كه مقصد پیامبر به سوی آنها است ، و برای احتیاط در خانه های خود بمانند، و به یكدیگر نپیوندند.قصد پیامبر (ص) كشورگشایی نبودرهبر بزرگ اسلام با هزار و ششصد سرباز – كه دویست سوار نظام در میان آنها بود - به سوی خیبر پیشروی كرد.(2)هنگامی كه به سرزمین خیبر نزدیك شد، دعای زیر را كه حاكی از نیت پاك او است خواند: بارالها! توئی خدای آسمانها و آنچه زیر آنها قرار گرفته، و خدای زمین و آنچه بر آن سنگینی افكنده. من از تو خوبی این آبادی و خوبی اهل آن و آنچه در آن هست را می خواهم و از بدیهای آن و بدی آنچه در آن قرار گرفته ، به تو پناه می برم.این دعا در حال تضرع، آن هم در برابر هزار و ششصد سرباز دلیر كه هر كدام كانون سوزانی از عشق و شور به جنگ و نبرد بودند؛ حاكیست كه پیامبر به منظور كشورگشائی، توسعه طلبی و انتقام جوئی پا به این سرزمین نگذاشته است ؛ او برای این آمده است كه این كانون خطر را كه هر لحظه ممكن است پایگاهی برای مشركان بت پرست، قرار بگیرد، درهم بكوبد تا نهضت اسلامی از این ناحیه تهدید نشود. پیامبر پس از فتح دژها و خلع سلاح، اراضی و مزارع آنها را به خود آنها واگذار نمود، و تنها با اخذ " جزیه" در برابر حفظ جان و مال آنها، اكتفاء كرد.موقعیت استراتژیكی دژهای خیبردژهای هفتگانه " خیبر"، هر كدام نام مخصوصی داشتند و نام های آنها به قرار زیر بود: ناعم؛ قموص، كتیبه، نساة، شق؛ وطیح و سلالم . برخی از این دژها گاهی به یكی از سران آن دژ منسوب می شُد؛ مثلا می گفتند: دژ "مرحب" و...همچنین، برای حفاظت و كنترل اخبار خارج دژ، در كنار هر دژی، برج مراقبت ساخته شده بود تا نگهبانان برج ها، جریان خارج قلعه را به داخل گزارش دهند، و طرز ساختمان برج و دژ طوری بود، كه ساكنان آنها بر بیرون قلعه كاملاً مسلط بودند و با منجنیق و غیره می توانستند دشمن را سنگباران كنند.(3) در میان این جمعیت بیست هزاری، دو هزار مرد جنگی و دلاور بود كه فكر آنها از نظر آب و ذخائر غذائی كاملاً آسوده بود ، و در انبارها، ذخایر زیادی داشتند. این دژها آنچنان محكم و آهنین بودند كه سوراخ كردن آنها امكان نداشت، و كسانی كه می خواستند خود را به نزدیكی دژ برسانند، با پرتاب سنگ ، مجروح و یا كشته می شدند. این دژها ، سنگرهای محكمی برای جنگاوران یهود به شمار می رفت.مسلمانان كه در برابر چنین دشمن مجهز و نیرومندی قرار گرفته بودند؛ باید در تسخیر این دژها از هنرنمائی نظامی و تاكتیك های جنگی حداكثر استفاده را می نمودند . نخستین كاری كه انجام گرفت، این بود كه شبانه تمام نقاط حساس و راهها، به وسیله سربازان اسلام اشغال گردید. این كار به قدری مخفیانه و در عین حال سریع انجام گرفت، كه نگهبانان برجها نیز از این كار آگاهی نیافتند. صبحگاهان كه كشاورزان " خیبر" ، با لوازم كشاورزی از قلعه ها بیرون آمدند؛ چشمانشان به سربازان دلیر و مجاهد اسلام افتاد، كه در پرتو قدرت ایمان و بازوان نیرومند و سلاح های برنده، تمام راهها را به روی آنها بسته اند و اگر قدمی فراتر بگذارند ، فوراً دستگیر خواهند شد. این منظره آنچنان آنها را خائف و مرعوب ساخت، كه بی اختیار پا به فرار گذاردند، و همگی گفتند : محمد با سربازانش اینجاست و فوراً درهای دژها را سخت بسته و در داخل دژها شورای جنگی تشكیل گردید.نتیجه شورا این بود كه زنان و كودكان را در یكی از دژها، و ذخائر غذائی را در دژ دیگر جای دهند و دلیران و جنگاوران هر قلعه با سنگ و تیر از بالا دفاع كنند و قهرمانان هر دژ در مواقع خاصی از دژ بیرون آیند و بیرون دژ با دلیران اسلام بجنگند. جنگاوران از این نقشه تا آخر نبرد دست بر نداشته ، از این جهت، توانستند مدت یك ماه در برابر ارتش نیرومند اسلام مقاومت كنند، به طوریكه گاهی برای تسخیر یك دژ ، ده روز تلاش انجام می گرفت و نتیجه ای به دست نمی آمد.سنگرهای یهود فرو می ریزداز مجموع كتاب های تاریخ و سیره چنین استفاده می شود كه سربازان اسلام، دژها را یك یك محاصره می كردند؛ و كوشش می نمودند كه ارتباط دژ محاصره شده را از دژهای دیگر قطع نمایند، و پس از گشودن آن دژ، به محاصره دژ دیگر می پرداختند.دژهائی كه با یكدیگر ارتباط زیرزمینی داشتند و یا رزمندگان آنها به دفاع سرسختانه بر می خاستند، گشودن آنها به كندی صورت می گرفت، ولی دژهائی كه رعب و ترس برفرماندهان آنها مستولی گشته، و یا روابط آنها با خارج به كلی بریده شده بود، به آسانی تحت تسلط در می آمدند و قتل و خونریزی كمتر اتفاق می افتاد و كار به سرعت زیاد پیش می رفت.امانتداری در عین نیازدر حالتی كه گرسنگی شدید، بر مسلمانان مستولی گردیده بود و آنان با خوردن گوشت حیواناتی كه خوردن آنها مكروه است، گرسنگی را برطرف می كردند؛ چوپان سیاه چهره ای كه برای یهودیان گله داری می كرد، حضور پیامبر شرفیاب گردید و درخواست نمود كه حقیقت اسلام را بر او عرضه بدارد. او در همان جلسه بر اثر سخنان نافذ پیامبر ایمان آورد، و گفت: این گوسفندان همگی در دست من امانت است، و اكنون كه رابطه من با صاحبان گوسفندان بریده شده ، تكلیف من چیست؟!پیامبر در برابر دیدگان سربازان گرسنه ، با كمال صراحت فرمود:" در آئین ما خیانت به امانت یكی از بزرگترین جرم ها است. برتو لازم است همه گوسفندان را تا در قلعه ببری و همه را به دست صاحبانشان برسانی." او دستور پیامبر را اطاعت نمود و بلافاصله در جنگ شركت كرد و در راه اسلام جام شهادت نوشید.(4)آری، پیامبر نه تنها دردوران جوانی، لقب "امین" گرفته بود؛ بلكه در تمام حالات امین و درستكار بود. در تمام دوران محاصره، رفت و آمد گله های قلعه، در صبح و عصر، كاملاً آزاد بود و یك نفر از مسلمانان در فكر ربودن گوسفندان دشمن نبود ؛ زیرا آنان در پرتو تعالیم عالی رهبر خود، امین و درستكار بار آمده بودند.سردار بزرگ خیبرپیامبر اكرم صلی الله علیه وآله برای تصرف دژهای خیبر، فرماندهی لشكر را به عهده دو نفر قرار داد اما آنها نتوانستند پیروز شوند و با ترس از دشمن از میدان باز گشتند. بنا به نقل طبری، پس از بازگشت آخرین فرد از صحنه نبرد، پیامبر و سرداران اسلام سخت ناراحت شدند.در این لحظات ، پیامبر، افسران و دلاوران ارتش را گرد آورد، و جمله ارزنده زیر را كه در صفحات تاریخ ضبط است، فرمود:" لأعطینَّ الرایة َ غداً رجلا یُحبُ الله َ و رسوله و یُحبه الله و رسولُه یفتح الله علی یدیه لیس بفرار."(5)" این پرچم را فردا به دست كسی می دهم كه خدا و پیامبر را دوست دارد و خدا و پیامبر او را دوست می دارند و خداوند این دژ را به دست او می گشاید. او مردی است كه هرگز پشت به دشمن نكرده و از صحنه نبرد فرار نمی كند و بنا به نقل طبرسی و حلبی چنین فرمود: كرّارا غیر فرّار، یعنی به سوی دشمن حمله كرده، و هرگز فرار نمی كند.این جمله كه حاكی از فضلیت و برتری معنوی و شهامت آن سرداری است كه مقدر بود فتح و پیروزی به دست او صورت بگیرد؛ غریوی از شادی توأم با اضطراب ودلهره در میان ارتش و سرداران سپاه برانگیخت. هر فردی آرزو می كرد كه این مدال بزرگ نظامی ، نصیب وی گردد و این قرعه به او افتد.بالاخره آفتاب با طلوع خود، سینه افق را شكافت، خورشید با اشعه طلائی خود دشت و دمن را روشن ساخت. سرداران گرد پیامبر آمده و دو سردار شكست خورده، با گردن های كشیده متوجه دستور پیامبر شده و می خواستند هر چه زودتر بفهمند كه این پرچم پر افتخار به دست چه كسی داده خواهد شد.سكوت پر انتظار مردم، با جمله پیامبر كه فرمود: "علی (ع)كجا است؟" در هم شكست . در پاسخ او گفته شد كه او دچار درد چشم است، و در گوشه ای استراحت می كند . پیامبر فرمود او را بیاورید. طبری می گوید: علی (ع)را بر شتر سوار نموده و در برابر خیمه پیامبر فرود آوردند. این جمله حاكی است كه عارضه چشم به قدری سخت بوده كه سردار را از پای در آورده بود. پیامبر دستی بر دیدگان او كشید، و درحق او دعا نمود. این عمل و آن دعا، مانند دم مسیحائی ، آنچنان اثر نیك در دیدگان او گذارد كه سردار نامی اسلام تا پایان عمر به درد چشم مبتلا نگردید.پیامبر به علی (ع)علیه السلام دستور پیشروی داد. همچنین، یاد آور شد كه قبل از جنگ نمایندگانی را به سوی سران دژ اعزام بدارد و آنها را به آئین اسلام دعوت نماید ؛ اگر آن را نپذیرفتند، آنها را به وظایف خویش تحت لوای حكومت اسلام آشنا سازد كه باید خلع سلاح شوند و با پرداخت جزیه در سایه حكومت اسلامی آزادانه زندگی كنند. اگر به هیچ كدام گردن ننهادند، با آنان بجنگد. جمله زیر، آخرین جمله ای بود كه مقام فرماندهی ، بدرقه راه علی (ع) علیه السلام ساخت و گفت:" لئن یهدی الله بك رجلاً واحداً خیر من ان یكون لك حمرالنعم": هر گاه خداوند یك فرد را به وسیله تو هدایت كند، بهتر از این است كه شتران سرخ موی مال تو باشد و آنها را در راه خدا صرف كنی.(6)گشودن در خیبرهنگامی كه امیرمؤمنان"ع" ، از ناحیه پیامبر مأمور شد كه دژهای " وطیح" و " سلالم" را بگشاید. زره محكمی بر تن كرد و شمشیر مخصوص خود،" ذوالفقار" را حمایل نموده؛" هروله" كنان و با شهامت خاصی كه شایسته قهرمانان ویژه میدان های جنگی است، به سوی دژ حركت كرد و پرچم اسلام را كه پیامبر به دست او داده بود، در نزدیكی خیبر بر زمین نصب نمود. در این لحظه ، در خیبر باز گردید، و جنگاوران از آن بیرون ریختند . و دو تن از جنگاوران معروف یهود به نام " مرحب" و " حارث" به دست امام كشته شدند.پس از مرگ حارث، برادرش مرحب برای انتقام وارد میدان شد . امام و مرحب شروع به رجز خوانی كردند.رجزهای دو قهرمان پایان یافت. صدای ضربات شمشیر و نیزه های دو قهرمان اسلام و یهود، وحشت عجیبی در دل ناظران پدید آورد. ناگهان شمشیر برنده و كوبنده قهرمان اسلام، بر فرق مرحب فرود آمد و سپر و كلاه خود و سنگ و سر را تا دندان ، دو نیم ساخت. این ضربه آنچنان سهمگین بود كه برخی از دلاوران یهود كه پشت سر مرحب ایستاده بودند، پا به فرار گذارده و به دژ پناهنده شدند. و عده ای كه فرار نكردند، با علی (ع) تن به تن جنگیده و كشته شدند ، علی (ع) یهودیان فراری را تا در حصار تعقیب نمود. دراین كشمكش، یك نفراز جنگجویان یهود با شمشیر بر سپر علی (ع) زد و سپر از دست وی افتاد . علی (ع) فوراً متوجه در دژ گردید، و آن را از جای خود كند، و تا پایان كارزار به جای سپر به كار برد. پس از آنكه آن را بر روی زمین افكند، هشت نفر از نیرومندترین سربازان اسلام از آن جمله ابورافع، سعی كردند كه آن را از این رو به آن رو كنند، نتوانستند.(7) در نتیجه قلعه ای كه مسلمانان ده روز پشت آن معطل شده بودند، در مدت كوتاهی گشوده شد.یعقوبی، در تاریخ خود(8)می نویسد: در حصار از سنگ و طول آن چهار ذرع و پهنای آن دو ذرع بود. شیخ مفید، در ارشاد(9) به سند خاصی از امیرمؤمنان ، سرگذشت كندن در خیبر را چنین نقل می كند: من در خیبر را كنده به جای سپر به كار بردم و پس از پایان نبرد آن را مانند پل به روی خندقی كه یهودیان كنده بودند، قرار دادم. سپس آن را میان خندق پرتاب كردم مردی پرسید آیا سنگینی آن را احساس نمودی؟ گفتم به همان اندازه سنگینی كه از سپر خود احساس می كردم.عوامل پیروزیدژهای خیبر فتح شد و یهودیان با شرایط خاصی در برابر ارتش اسلام سر تسلیم فرود آوردند. پیروزی فوق العاده مسلمانان در این نبرد ، درگروی عواملی بود كه اكنون به طور اجمال به آنها اشاره می شود.1- نقشه و تاكتیك نظامی2- كسب اطلاعات و تحصیل اسرار داخلی دشمن.3- جانبازی و فداكاری همه جانبه امیرمؤمنان. اینك ما هر سه قسمت را مورد بررسی قرار می دهیم.1- نقشه و تاكتیك نظامیارتش اسلام در نقطه ای فرود آمد، كه روابط یهودیان را با دوستان آنان (قبائل غطفان) قطع نمود. به طور كلی در میان تیره های غطفان ، مردان شمشیر زن و بی پروا فراوان بود، و اگر آنها به كمك یهودیان شتافته و دست به دست هم داده بودند؛ فتح دژهای خیبر غیرممكن بود. قبیله " غطفان" وقتی از حركت ارتش اسلام آگاهی یافتند، با تجهیزات كافی برای نجات متحدان خود حركت كردند؛ ولی هنوز چیزی راه نپیموده بودند، كه در میان آنان شایع شد كه یاران محمد" ص" از یك راه انحرافی متوجه سرزمین آنها شده اند. این شایعه به قدری قوت گرفت كه آنان از نیمه راه بازگشتند و تا پایان فتح خیبر از جایگاه خود حركت نكردند.2- كسب اطلاعاتپیامبر اسلام در نبردها به كسب اطلاعات اهمیت فراوان می داد، و پیش از محاصره خیبر بیست تن از پیشتازان جنگ را به سرپرستی" عبادبن بشیر"، به سوی خیبر روانه ساخت. آنان با یك نفر از یهودیان در نزدیكی خیبر روبرو شدند. عباد پس از مذاكره با او دریافت كه وی از كارآگاهان یهود است. فوراً دستور داد او را دستگیر كرده به حضور پیامبر بردند. او وقتی به مرگ تهدید شد، همه اسرار یهودیان خیبر را بیرون ریخت. در نتیجه ، معلوم شد كه خیبریان پس از گزارش رهبر منافقان، "عبدالله بن سلول" روحیه خود را سخت باخته اند، و هنوز از قبیله غطفان كمكی به آنها نرسیده است. البته در این باره ، نمونه های دیگری وجود دارد كه مجال بیان آنها نیست.3- فداكاری امیرمومنان"ع"فداكاری حضرت علی (ع)علیه السلام در فتح خیبر پیشتر بیان شد. اینك به ذكر جمله ای از خود آن حضرت می پردازیم:" ما در برابر ارتش بزرگ یهود و دژهای آهنین آنها قرار گرفتیم. دلاوران آنها هر روز از دژها بیرون آمده مبارز می طلبیدند، و گروهی را می كشتند. در این لحظه ، پیامبر خدا به من دستور داد تا برخیزم و به سوی دژ بروم. من با قهرمانان آنها رو به رو شدم، گروهی را كشته و گروهی را عقب راندم. آنان به دژ پناهنده شدند و در را بستند. من در دژ را كنده و تنها وارد شدم، كسی در برابر من مقاومت نكرد و در این راه كمكی جز خدا نداشتم."(10)گذشت در هنگام پیروزیمردان الهی و جوانمردان بزرگ جهان، به هنگام فتح وپیروزی با دشمن ناتوان و رنجور ، باكمال لطف و محبت معامله می نمایند. اغماض و گذشت آنان بر سر دشمن، سایه می افكند و از لحظه ای كه دشمن تسلیم می شود، از در عطوفت وارد شده، انتقام جوئی و كینه توزی را كنار می گذارند.پیشوای بزرگ مسلمانان پس از فتح خیبر، بالهای عطوفت خود را بر سر مردم خیبر گشود،( مردمی كه با صرف هزینه های زیاد، اعراب بت پرست را بر ضد او شورانیده و مدینه را مورد تهاجم و در آستانه سقوط قرار داده بودند) و تقاضای یهودیان خیبر را، مبنی بر اینكه آنان در سزمین خیبر سكنی گزینند، و اراضی و نخل های خیبر در اختیار آنها باشد و نیمی از درآمد را به مسلمانان بپردازند، پذیرفت.(11) حتی به نقل ابن هشام، مطلب یاد شده را خود پیامبر پیشنهاد كرد، و دست یهود را در امور كشاورزی و غرس نهال و پرورش درختان باز گذارد.پی نوشتها:1- ج2، ص46.2- " امالی طوسی"/164- ابن هشام، ج2، ص328.3- " سیره حلبی" ، ج 3، ص 38.4-" سیره ابن هشام، ج 3، ص 345.5- " مجمع البیان"، ج9، ص 120.6- " صحیح مسلم"، ج 5، ص 195.7- " تاریخ طبری"، ج 2، ص 94.8- ج2، ص 46.9- ارشاد، ص59.10- خصال، ج2،ص16.11- سیره ابن هشام،ج1، ص337.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 655]
-
گوناگون
پربازدیدترینها