واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: با آن که درگذشته ای نه چندان دور قنات ها به عنوان اصلی ترین منبع تامین آب در مناطق گرم و خشک کشور، منشأ زندگی بخش به حساب می آمد، اما خشکسالی درکنار استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی باعث بلااستفاده شدن و در نتیجه حادثه خیز شدن قنات ها شده است.به گزارش قدس آنلاین به نقل از جام جم ، لایه های آب زیرزمینی علاوه بر زندگی بخش بودن، نوعی توازن در لایه های زمین ایجاد کرده و باعث استحکام سطح زمین می شوند. در واقع آب های زیرزمینی نوعی ستون زیرزمینی نیز محسوب شده که لایه های سطحی را از خطر فروریختن و فروکش کردن حفظ می کند. با این حال استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی که به گفته وزیر نیرو به ذخایر استراتژیک کشور نیز رسیده، در کنار خشکسالی چند سال اخیر باعث شده بسیاری از دشت های کشور دچار فرونشست شده و خسارت مالی و جانی در پی داشته باشد. با این حال قنات ها کم کم می روند به نقاطی حادثه خیز تبدیل شوند؛ چراکه اصولا آبی در دل آنها جریان ندارد و همانند حفره های خالی در دل زمین گاه و بیگاه باعث فرونشست زمین و در کام خود فروکشیدن انسان ها و اموالشان می شود. به این ترتیب با افزایش این فرونشست قنات ها در برخی استان ها نظیر خراسان جنوبی و کرمان، کارشناسان هشدار می دهند اگر برای این موضوع فکری اساسی نشود، دیگر استان های قنات خیز نیز دیر یا زود با حوادث ناشی از نشست و فروریختن قنات ها مواجه خواهند شد. زندگی زیر سایه ترس وضعیت قنات ها اکنون در حال افزایش حادثه آفرینی دراستان هایی چون خراسان جنوبی و کرمان است. در این باره مهر در گزارشی از افزایش حوادث قنات ها در شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی خبر داد. در این گزارش آمده است: ساعت حوالی ۱۲ روز دوشنبه 11 آبان ماه ۹۴ است، راننده آژانس خیابان موسی بن جعفر بیرجند در خراسان جنوبی را طی می کند تا مثل همیشه ماشین خود را نزدیک آژانس کنار خیابان پارک کند، هنوز به جای پارک همیشگی نزدیک نشده که ماموران آتش نشانی، هلال احمر، شهرداری و مردم را می بیند که حول گودالی حلقه زده و با جرثقیل قصد دارند یک دستگاه کمپرسی را از داخل زمین بیرون بکشند. راننده به جمعیت نزدیک شده و علت حادثه را می پرسد که باز هم همان قصه همیشگی فرونشست زمین را بازگو می کنند، گویا این بار زنده شدن دوباره قنات خاموش لوله های اصلی آب و فاضلاب قدیمی محل را که حالا دیگر کاملا فرسوده هستند، تخریب و سبب قطع شدن آب محله از روز گذشته و خالی شدن زیرزمین شده که در نهایت سبب فرونشست آسفالت خیابان و فرورفتن کمپرسی شده است. باز هم مثل همیشه بعد از بیرون کشیدن کمپرسی از داخل زمین، شهرداری گودال را با چند ماشین خاک پر و آسفالت را دوباره پینه می کند تا حادثه بعدی و تکرار دوباره این کار... تله های زیرزمینی در مسیر مردم کرمان وجود قنات های قدیمی و فرونشست زمین هنگام وقوع زمین لرزه و بارندگی موجب رانش یا فرونشست زمین در شهر کرمان می شود که در سال های اخیر بروز این حوادث در کرمان افزایش یافته است. وجود آب انبارها و یخدان های متعدد در شهر کرمان نشانگر وجود این قنات ها برای تامین آب آنها درگذشته بوده است. از سوی دیگر اگر از روی نقشه شهر قدیم کرمان را نگاه کنیم، کل شهر به بافت تاریخی کنونی کرمان خلاصه می شد و رفته رفته در طول زمان زمین های کشاورزی اطراف بخش تاریخی به بافت شهری تبدیل شد، اما از آن زمان تاکنون مطالعه دقیقی در خصوص مسیر و مکان های این قنات ها صورت نگرفته و آنها همچنان زیرپوست شهر کرمان وجود دارند. وجود این حفره های زیرزمینی که حالا دیگر خشک شده اند خطرات بسیاری را برای شهر کرمان در برداشته است، ازجمله این حوادث رخداد دو شب پیش در خیابان قدوسی کرمان بود که پس از اندکی بارندگی زمین فروکش کرد و حفره ای 10 متری و با عمق زیاد در آن ایجاد شد. البته این نخستین حادثه از این دست در شهر کرمان نیست و در طول سال و بعد هر زمین لرزه یا بارندگی شاهد بروز حوادث متعددی در این خصوص هستیم که بارزترین آنها فرونشست گسترده زمین در خیابان جهاد شهر کرمان بعد از زمین لرزه یک ماه قبل در شهر کرمان بود؛ زمین لرزه ای که خسارت جانی و مالی نداشت، اما موجب شد یکی از همین قنات ها در مجاور سیستم فاضلاب شهر کرمان یکباره فرو رود و برای مدت ها یکی از خیابان های اصلی شهر کرمان مسدود شود. رئیس سازمان زمین شناسی استان کرمان دراین باره در گفت وگو با مهر می افزاید: این قنات ها قدمت بالایی دارند و جریان آب در این قنات ها پس از ساخت وسازهای شهری بر روی آنها متوقف و حفره هایی خالی در زیرزمین ایجاد شده است که در صورت بروز بارندگی و نفوذ آب از سطح زمین دچار ریزش های ناگهانی می شوند. احیای قنات ها، تنها راه نجات از بحران در همین زمینه مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که قنات ها یکی از نشانه های اقتدار ایرانیان در مواجهه با زیست بوم خشکشان بوده است که بیش از1000 سال قدمت دارد، به جام جم می گوید: اگر قرار بود انرژی این میزان آب از طریق نیروگاه های برقی تامین شود، به نیروگاهی احتیاج داشتیم که بتواند دست کم به میزان 1.6 تا 2000 مگاوات انرژی تولید کند، یعنی معادل انرژی نیروگاه شهید رجایی. ویژگی مثبت دیگری که قنات ها دارند، این است که استفاده از آنها به کاهش سطح آب های زیرزمینی یا فرآیندهای دیگری نظیر فرو نشست و خودسوزی زمین منجر نمی شد، چون قنات ها مازاد آب سفره های زیرزمینی را برداشت می کردند. همچنین برای استفاده از آب قنات ها به هیچ گونه اقدامی چون احداث سد نیاز نبود. به گفته محمد درویش، اما همه این مزیت ها را به دلیل استفاده بیش از حد از موتورپمپ ها، چاه های عمیق و نیمه عمیق، احداث سد، طرح های انتقال آب بین حوزه ای و همچنین تفکر غالب سازه ای در مدیریت آب کشور از دست دادیم، که این امر باعث شده امروزه قنات ها در استان هایی نظیر خراسان، تهران، فارس، یزد، کرمان و سمنان به مشکلات سازه ای چون فرو نشست و تخریب ساختمان ها و جاده ها و ... منجر شود. وی یادآور می شود: اکنون نیز تنها راهکار باقیمانده برای نجات از این بحران راه افتادن نهضت زنده سازی سامانه قنات ها و مواجهه خردمندانه با این موضوع و همچنین تعادل بخشی به میزان تغذیه سفره ها و استفاده از آنهاست، زیرا عملا پرکردن قنات ها امکان پذیر نیست.
یکشنبه ، ۶دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 10]