محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829960969
روزنامه نگاری محل گذر شده است/ گفت و گو با حسن نمکدوست تهرانی درباره استقلال رسانه ها در ایران
واضح آرشیو وب فارسی:پایگاه اطلاعات نشریات کشور: واقعیت این است که روزنامه ها به سختی امکان این را پیدا می کنند که به ارگان هایی پولساز بدل شوند و فشارهای دولتی نیز به دلایل توسعه نیافتن آنها افزوده است. موانع زیادی باعث می شود که رسانه ها به اندازه کافی استقلال نداشته باشند و نتوانند مانع دخالت های سیاسی و اقتصادی شوند. آیا بااین حال، می توان همچنان به ایده روزنامه نگاری مستقل در ایران وفادار ماند؟ با «حسن نمکدوست تهرانی»، در این باره گفت وگو کرده ایم: چرا لازم بوده مفاهیمی با عنوان های روزنامه نگاری مستقل و استقلال روزنامه نگاری در ادبیات رسانه تعریف شود؟ طبعا این روایت شخصی من درباره پرسش شماست و چه بسا بعضی همکاران با آن موافق نباشند: استقلال حرفه ای روزنامه نگاری «کلیدواژه» یا «اسم رمز» پروژه توسعه مطبوعات ایران از منظر دکتر کاظم معتمدنژاد است. معنای حرفم این است که اگر برای مثال شما به دنبال معادل انگلیسی این عبارت بگردید، چیز خاصی پیدا نخواهید کرد. اما آقای دکتر معتمدنژاد بسیار عمیق و وسیع به این موضوع پرداخته اند. ایشان از حدود ٤٥ سال پیش که کاملادرگیر آموزش روزنامه نگاری شدند - با توجه به تحصیلاتی که در زمینه حقوق، روزنامه نگاری و ارتباطات داشتند – بر این اعتقاد بودند که مطبوعات ایران به طور خاص و عموم رسانه های کشور، توسعه نیافته هستند. دلایل این امر هم روشن و یکی از مهم ترینشان شرایط نظام سیاسی حاکم بود. به همین دلیل در همان صفحات آغازین نخستین جزوه هایی که برای درس های حقوق مطبوعات و حقوق ارتباط جمعی تدوین کردند به توضیح دو نظام تنبیهی و پیشگیرانه مطبوعات پرداختند. همان طور که می دانید، در نظام پیشگیرانه، انتشار مطبوعات منوط و مشروط به اخذ مجوز یا پروانه انتشار است. دکتر معتمدنژاد به صورت آشکار با این نظام مخالف بودند و آن را نشانه بسته بودن سیستم می دانستند. خاطرم هست در مصاحبه ای که یکی از همکاران در دهه ٧٠ با ایشان انجام داد به صراحت گفتند که نظام پیشگیری را بازمانده نظام قبل از انقلاب می دانند. درمقابل، ایشان به نظام تنبیهی اعتقاد داشتند و اینکه هرکس می تواند نشریه موردنظر خود را آزادانه منتشر کند و اگر پس از انتشار مرتکب خلافی شد، طبعا قانون به آن رسیدگی می کند. طبیعی هم بود، ایشان آزادی مطبوعات را یکی از مهم ترین جلوه های آزادی بیان و آزادی های فکری می دانستند و برای انتشار مطبوعات مانند انتشار اندیشه هیچ محدودیتی قائل نبودند. حتی اگر همین یک بحث را زیر ذره بین قرار دهیم درمی یابیم که ایشان تا چه حد در طرح مسائل مطبوعات و رسانه های کشور نواندیش و آزادی گرا بودند. در سال های بعد دکتر معتمدنژاد تلاش کردند بحث های دیگری را هم درباره ریشه های توسعه نیافتگی مطبوعات و روزنامه نگاری کشور مطرح کنند. ایشان تحصیلات خود را در فرانسه گذرانده بودند و در همان جا نیز سال ها تدریس کرده بودند. بنابراین توجهشان به مسائل مطبوعات و روزنامه نگاری بیشتر از منظر فرانسوی بود. بنابراین، تلاش کردند عناصری از حقوقی را که روزنامه نگاران فرانسوی، براساس قوانین و قاعده های آن کشور از آن برخوردار هستند به اصطلاح مهندسی معکوس و آنها را درباره روزنامه نگاری و روزنامه نگاران ایران مطرح کنند. برای مثال ایشان تاکید می کردند که باید در قوانین تعریف مشخص و دقیقی از روزنامه نگار و فعالیت روزنامه نگاری ارائه کرد؛ به این معنا که باید ویژگی هایی در قانون برای روزنامه نگار برشمرد و کسانی را روزنامه نگار دانست که براساس قانون از ویژگی هایی برشمرده شده برخوردار باشند. در رویکرد ایشان، این تاکید نه از وجه محدود کننده بلکه از این جهت بود که معتقد بودند روزنامه نگاران باید از حقوق مشخصی در قانون برخوردار باشند و قانون از آنها در مناسبات شغلی و حرفه ای شان و در انجام فعالیت خبردهی و آگاهی بخششان حمایت کند. نکته بعدی این بود که وقتی شما به تعریف حقوقی حرفه روزنامه نگاری پرداختید باید در فکر نهادی هم باشید که کارش انطباق دادن این تعریف با کسانی است که خود را روزنامه نگار می دانند. فرانسوی ها هم همین کار را کرده اند و کمیسیون صدور کارت هویت حرفه ای را با جزئیات تمام و به شکلی جالب در قوانین خودشان تعریف کرده اند. دکتر معتمدنژاد همین بحث را در ایران پی گرفتند و بر ضرورت وجود چنین نهادی اصرار کردند. موضوع های دیگر هم یکی پس از دیگری مطرح شدند. برای مثال توسل به «استعفا براساس قید وجدانی» هم یکی دیگر از موضوع های مطرح در قوانین فعالیت روزنامه نگاران در فرانسه بود. مقصود اینکه روزنامه نگاران با تغییر و مالکیت رسانه شان مواجه می شوند به طوری که این تغییر سبب تغییر در خط مشی روزنامه یا رسانه می شود، درواقع در وضعیتی قرار می گیرند که استعفا به آنها تحمیل می شود و باید غرامت بیشتری از موقعیت هایی بگیرند که به صورت معمول و طبیعی استعفا می دهند. برای مثال روزنامه نگارانی که در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی در روزنامه ایران کار می کردند با آغاز دوران آقای احمدی نژاد با خط مشی ای مواجه شدند که با آن موافق نبودند و چه بسا شماری از آنها ناچار به استعفا شدند. شبیه به همین اتفاق طبیعتا ممکن است با آغاز دوران ریاست جمهوری آقای روحانی برای تیم تحریریه قبلی ایران رخ داده باشد. مقصودم از این مثال ها این است که استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری مجموعه ای از موزاییک ها یا قطعه پازل هایی بودند که دکتر معتمدنژاد در طول بیش از ٤٠ سال تلاش داشتند با کمک آنها الگوی آرمانی خود را از روزنامه نگاری توسعه یافته کامل کنند و باز به همین خاطر است که وقتی شما با روزنامه نگاران فرانسوی صحبت می کنید این مفاهیم برایشان روشن و معنادار است، اما روزنامه نگاران آمریکایی چندان با آن مانوس و آشنا نیستند. براساس آنچه دکتر معتمدنژاد تعریف کرده اند وضعیت استقلال حرفه ای روزنامه نگاری درحال حاضر در ایران چگونه است؟ واقعیت این است که وقتی به منظومه استقلال حرفه ای با رویکرد فرانسوی و مختصات و واقعیت های روزنامه نگاری ایران از نزدیک دقت می کنیم، با چالش ها و پرسش های فراوانی مواجه می شویم؛ برای مثال، در تعریف کلاسیک فرانسوی ها از اینکه «روزنامه کار کیست؟» گفته می شود روزنامه نگار حرفه ای کسی است که شغل اصلی مرتب و با اجرت او، کار در تحریریه های خبری رسانه هاست؛ به گونه ای که پرداختن به حرفه روزنامه نگاری سهم اصلی درآمدی او را تشکیل دهد. حالااگر همین تعریف را بخواهیم در ایران اعمال کنیم با مشکل مواجه می شویم. ما در ایران، روزنامه نگاران بسیار خوبی می شناسیم که بنا بر اقتضای فضای سیاسی حاکم و مشکلاتی که در زمان به وجود می آید، نمی توانند روزنامه نگاری را به عنوان شغل اصلی و مرتب و با اجرت خود حفظ کنند؛ به نحوی که کار در این حرفه، سهم اصلی درآمدی آنها را فراهم کند. بسیاری از روزنامه نگاران بسیار خوب ما دچار انفکاک های تحمیلی از حرفه روزنامه نگاری شده اند؛ یا دستگیر شده اند یا روزنامه شان توقیف یا تعطیل شده است. از سوی دیگر، سطح درآمد روزنامه نگاری آن قدر پایین است که بسیاری از روزنامه نگاران نمی توانند با اتکای اصلی به آن ارتزاق و امرار معاش کنند و ناچارند کارهای دیگری انجام دهند. در مقابل روزنامه نگارهایی را هم داریم که بدون هرگونه تنشی و به دور از هرگونه تلاش کیفی حرفه ای، در بعضی از رسانه ها به صورت مستمر کار می کنند. آیا می توانیم دسته اول را از شمول روزنامه نگاران حرفه ای خارج و به دسته دوم محدود کنیم. الگوی فرانسوی در کشوری از فعالیت مستمر و درآمد اصلی صحبت می کند که سال های سال است روزنامه و روزنامه نگاری، در آن توقیف نشده است و اشتغال به حرفه روزنامه نگاری آن هم تنها در یک رسانه می تواند درآمد لازم برای زندگی را ایجاد کند و نه در کشوری مانند ما که روزنامه نگاران حرفه ای مرغ عزا و عروسی هستند و درآمدها در بسیاری از روزنامه های کشور، اندک! یا برای مثال وقتی درباره کارت هویت حرفه ای روزنامه نگاران صحبت می کنید، مرجع صدور آن باید چه نهادی باشد؟ در فرانسه نماینده رادیو تلویزیون ملی فرانسه، یکی از ١٦ نماینده ای است که در کمیسیون صدور کارت هویت حرفه ای حضور دارند. اولادر ایران سازمان صداوسیما اساسا وقعی به چنین سازوکارهایی نمی گذارد؛ چنان که در پیش نویس نظام جامعه ای که در ارشاد تهیه شد، اساسا بحثی از روزنامه نگاران رادیو و تلویزیون نیست و ثانیا سهم اصلی از مدیریت و مالکیت رسانه های کشور متعلق به دولت است و روزنامه نگاری مستقل در اقلیت محض قرار دارد. افزون براینکه ما با آیین نامه ای مواجه هستیم که مرجع اصلی صدور کارت هویت حرفه ای را وزارت ارشاد می داند؛ چنان که خبرنگاران و روزنامه نگاران بسیاری مستقیم و غیرمستقیم برای رسانه هایی کار می کنند که متعلق به حاکمیت و بخش های مختلف – سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی و ... آن است. منظومه استقلال حرفه ای در نظر شورای صدور، کارت هویت حرفه ای را مستقل از دولت به رسمیت می شناسد، اما واقعیت های جامعه ما چنان سخت و قدرتمند هستند که ناچار وقتی پیش نویس آیین نامه روزنامه نگاری حرفه ای در دولت قبل نوشته شد، وزارت ارشاد در عمل کماکان مسئول صدور کارت هویت حرفه ای باقی ماند. بار دیگر به نکته ای که عرض کردم برمیگردم: «استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری» بیشتر یک اسم رمز برای روزنامه نگاری توسعه یافته است. اینجا باز توضیح بدهم که دکتر معتمدنژاد، به ویژه در ١٥ سال گذشته، در تعامل با بحث های یونسکو در زمینه آزادی بیان، روزنامه نگاری مستقل و کثرت گرا را مصداق و معنای روزنامه نگاری توسعه یافته می دانستند. مراد از استقلال هم تا حدود زیادی به مفهومی که ما از استقلال تحریریه ای دریافت می کنیم نزدیک است؛ یعنی اینکه تحریریه ها باید تا حد ممکن از تاثیر و نفود عوامل غیرتحریری بر محتوای تحریری که تولید می کنند مستقل و به تعبیری در امان باقی بمانند؛ عواملی مانند «صاحبان آگهی»، «گروه های فشار»، «منافع خاص مالکان» و طبعا «دخالت های دولت». کاهش تاثیر این موارد چیزهایی نیست که به آسانی رخ دهد و همه می دانیم رسیدن به استقلال مطلق در این موارد هرگز در عمل رخ نخواهد داد، اما به هرحال استقلال تحریری این معانی را دربر دارد. کثرت گرا هم به این معنا که تمام دیدگاه های موجود در جامعه، هر نوع موافق و مخالفی در هر زمینه ای، بتوانند در مطبوعات تریبون خود را بیابد یا ایجاد کند. به ترتیبی که صداهای مختلف، به ویژه صدای اقلیت، در مدنی ترین شکل، یعنی مطبوعات، بیان و شنیده شود. هرچقدر گروه های مختلف جامعه با گرایش های متفاوت ترشان بتوانند محتوای موردنظرشان را در قالب مطبوعات تولید کنند و هرچقدر این محتوا از آن عوامل بیرونی مستقل باقی بماند، می توانیم بگوییم روزنامه نگاری مستقل تر و کثرت گراتری داریم و به این اعتبار می توان گفت فضای مطبوعاتی پیشرفته تر یا توسعه یافته تری داریم. شما به این نکته اشاره کردید که با توجه به شرایط تعریف شده برای استقلال حرفه روزنامه نگاری، به شکل مطلق این استقلال به دست نمی آید. به نظر می رسد دخالت دولت و گروه های فشار بر فضای تحریر از مالکان و صاحبان آگهی ها بیشتر است (دست کم در ایران). با این اوصاف استقلال تحریریه در ایران نباید شدنی باشد. این طور نیست؟ اتفاقا به نظر من جلوگیری از دخالت مالکان و صاحبان آگهی ها بر محتوای تحریری اصلاکار آسانی نیست. برای داشتن تصویر درست، باید روزنامه نگاری را در کل جهان بررسی کرد؛ برای مثال درست است که در آمریکا امکان دارد دخالت دولت در محتوای رسانه ها کمتر باشد؛ چون براساس اصلاحیه قانون اساسی دولت اساسا نمی تواند قانونی وضع کند که در تخالف با آزادی مطبوعات باشد، اما بخش خصوصی، صاحبان سرمایه و آگهی و لابی های مختلف سیاسی و اجتماعی قدرت نفوذ دارند و از این نفوذ استفاده می کنند. یکی از مسائلی که به طور معمول به چشم می خورد، تداخل حوزه تحریریه و بخش بازرگانی است. چگونه می شود این مسئله را جوری مدیریت کرد که نه به استقلال تحریریه ضربه بخورد و نه منابع درآمد رسانه از بین برود؟ در دهه های ٦٠ و ٧٠ میلادی آن قدر این ایده استقلال تحریریه مطرح و قابل دسترس به نظر می رسید که حتی تجربیاتی هم صورت گرفت به این شکل که خود روزنامه نگاران در مدیریت و مالکیت رسانه ها سهیم شوند. نمونه آن را در کشور یوگسلاوی سابق می شد دید و نمونه بسیار معروف آن، «لوموند» فرانسه بود که روزنامه نگاران آن در سهام آن شریک بودند. البته این تلاش ها به مرور فروکش کرده است، اما آرمان استقلال تحریریه کماکان باقی است و خیلی وقت ها ما روزنامه نگارها بدون اینکه اصطلاح استقلال تحریریه را به کار ببریم، دستاوردهای آن را آرزو می کنیم. شما تابه حال چنین آرزویی نکرده اید؟ اما فرض کنیم که حتی این راه حل، یک راه حل زنده و جاری بود، آیا قانون مطبوعات ما که یک قانون پیشگیرانه است، اساسا اجازه چنین مدیریت و مالکیتی را می دهد؟ نه! در کشور ما کسانی که می خواهند نشریه ای را منتشر کنند، به خصوص ناشران روزنامه و موسسه های مطبوعاتی، همگی باید از نظارت ها و گزینش های مختلف عبور کنند و در نهایت همه دست اندرکاران انتشار یک نشریه در صورت لزوم باید جوابگوی قانون باشند. الگوی مشارکت در مدیریت و مالکیت با الگوی تجویزی در ایران تناسبی ندارد. شما به موضوع چالش قانونی در شراکت روزنامه نگاران در سهام رسانه های متبوعشان اشاره کردید. چرا در دیگر نقاط دنیا که چالش قانونی به این شکل وجود ندارد، چنین شراکتی کمتر دیده می شود و به گفته شما این ایده در عمل فروکش کرده است؟ در دیگر نقاط دنیا سازوکار بازار خیلی خیلی مهم است. باید بپذیریم که صنعت مطبوعات صنعتی نیست که به سادگی پول تولید کند. به خصوص در جهان غرب، مطبوعات بخشی از سازوکاری هستند که درمجموع باید بتوانند سودده باقی بمانند. برای مثال، نشریه «تایم»، بخشی از یک مجموعه اقتصادی بسیاربسیار بزرگ است، کمااینکه «سی ان ان» یا فاکس نیوز بخشی از یک زنجیره بسیار بزرگ اقتصادی هستند. در مقیاس کلان رسانه های بزرگ بسیار پرهزینه اند و بنابراین شیوه های ارتزاق ساده ای ندارند. چه بسا اگر تایم و سی ان ان را مستقل در نظر بگیرید، فعالیتشان توجیه اقتصادی چندانی نداشته باشد. در ایران هم موضوع اصلی این است که مطبوعات به لحاظ اقتصادی اوضاع خوبی ندارند و معمولاسود اقتصادی قابل دفاعی عاید ناشران خود نمی کنند. بگذریم از اینکه بخش مهمی از رسانه های بزرگ ما اساسا از طریق بودجه های مختلف نهادهای متفاوت ارتزاق می کنند و درآمدی ندارند. مثال روشن آن هم خبرگزاری های مختلفی است که با آنها آشنا هستید. اما تعدادی از رسانه های خصوصی هم بخشی از مسائل مالی خود را از طریق دریافت یارانه های مختلف و چه بسا شیوه های کاملانامتعارف و ضدحرفه ای مانند فروش صفحه ها و تبلیغات غیرمستقیم حل وفصل می کنند. البته نقش مهم تر را منفعت سیاسی دارد که باعث می شود نهادهای مختلف پول خرج کنند و رسانه هایی را که فعالیتشان توجیه اقتصادی ندارد بسیار فعال نگه دارند. با این شرایط کاری که روزنامه نگاران می توانند برای ماندن در این شرایط و بهبود شرایط خود داشته باشند، چیست؟ به اعتقاد من تحریریه ها و روزنامه نگارها باید تا حد امکان بکوشند دستمزد خود را بالاببرند و آن را به ارزش واقعی نزدیک کنند. بخشی از توسعه نیافتگی فضای مطبوعاتی ایران به دلیل حسن نیت و ازخودگذشتگی بسیار بالای همکاران روزنامه نگار در روزنامه های خوب بوده است که حاضر شده اند حقوق نگیرند یا به حقوق کم قناعت می کنند تا اندیشه هایی که فکر می کنند به نفع جامعه است منتشر شود. باید بگویم اتفاقا این یکی از موانع توسعه نیافتگی مطبوعات ماست چون دستمزدهای ما به صورت ارقام واقعی در مناسبات تولید منظور نمی شود و همین پایین ماندن دستمزدها حرفه مان را اندک اندک از کیفیت و حرفه ای گری تهی کرده است. دستمزد روزنامه نگاران در ایران، انصافا و با هر ملاکی، پایین ترین دستمزدهاست و یکی از مقصران اصلی این موضوع خود ما روزنامه نگارها هستیم. پایین بودن دستمزد به مرور چرخه ای معیوب را شکل داده که عوارض آن امروزه گریبان همه را گرفته است: حقوق کم می گیریم؛ به ناچار به چند کار موازی تن می دهیم و در نتیجه به دانش افزایی و مهارت افزایی نمی پردازیم. وقتی سطح اقتصادی حرفه ما تا به این حد نازل باشد، خود به خود مجال اعتلاو ارتقا از دست می رود و استانداردهای روزنامه نگاری به شدت نزول می کنند. افراد در آغاز جوانی و در عین بی تجربگی روزنامه نگاری می کنند و به محض اینکه می فهمند درآمدی ندارند، به حرفه دیگری می پردازند. روزنامه نگاری امروز ایران به محل گذر تبدیل شده نه جایی که آدم های استخوان دار بتوانند با فراغ بال و آرامش- چه به لحاظ مادی و چه از نظر معنوی - در آن حضور داشته باشند و فعالیت کنند.
شنبه ، ۵دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پایگاه اطلاعات نشریات کشور]
[مشاهده در: www.magiran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 28]
-
گوناگون
پربازدیدترینها