محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845957136
امکانهای نوین هرمنوتیک و علوم انسانی اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: درآمد: با استیلای تمدن غربی بر شئون انسانی و ارکان زندگی جهانی، سرنوشت و آینده جهان، انسانها، فرهنگها و دولتها هرچه بیشتر در سایه مخاطره چنین استیلایی قرار گرفته است. دانشهای بشری ـ اعم از طبیعی یا انسانی ـ ادامه این استیلا و چیرگی را هر روز بیشتر از دیروز تمهید و مقدمه چینی می نمایند. نمی توان کتمان نمود که در هیچ دوره ای از تاریخ تمدن بشر سرنوشت کلیت تمدن به چنگ یک پاره از جهان، یعنی پاره غربی آن نبوده است. تمدن خاص جهانی به تنهایی باقدرت تر و گسترده تر از تمدنهای دیگر هم عصر خود ظاهر شده است. درحال حاضر این تمدن غربی مسلط بر جهان غربزده است که بیش از دیگر تمدنها دعوی رهبری دارد و پیشقراول جهان بشری به سوی آینده مبهم آن است. هرچند آینده را کسی نمی تواند به خوبی و روشنی ترسیم کند، ولیکن شیوه زندگی انسانهای شرقی، آسیایی و آفریقایی اعم از دولتها و ملتها، متأثر از عالم اروپایی و غربی و با آن عجین شده است. با ابن همه نباید تصور کرد که ریشه ها و سوائق تمدنهای شرقی احیاناپذیر و به عبارتی دیگر مرده است و هیچ راه نجاتی برای بازگشت آن قابل تصور نیست. تخمین وضع موجود جهان و حقایق و تعینات مربوط به قدرت در سطح بین الملل همواره باید به همراه درک بی قید و شرط امکاناتی باشد که در فلسفه و به دنبال آن در علوم انسانی به رسمیت شناخته می شوند. استقصای امکانات فراوان فلسفی به معنای فراگیر آن، ما را به این نتیجه رهنمون می کند که هیچ گاه تحقق عام دانش و فلسفه یا حکمت به جغرافیای خاصی ملتزم و محدود نیست و هرمنوتیک علوم انسانی بالضروره یک هرموتیک محدود به تاریخ فلسفه غربی و منحصر به میراث تمدن غربی نخواهد بود. سرنوشت فلسفه آنچه در فلسفه و حکمت از زمان پیش از سقراط و در یک جمله فلاسفه کهن یونانی آمده است، مظهر و بازنمود عالم و اندیشه غربی است و این حکمت و فلسفه غربی است که آگاهی های وسیع و متفرق از آبشخورهای آن پدیده آمده، از جمله آنچه معروف به علوم انسانی (Geisteswissenschaften) است، بنابراین هرگونه اعتراف به ویژگی ممتاز رویکرد انسان آسیایی یا انسان غیراروپایی در پرسش از هستی و منشأ عالم خودبه خود به معنی قبول و پذیرفتن پذیرفتن امکان تعمیم فلسفه و آزاددیدن آن بدون قید و شرط از تاریخ و منابع خاص اروپایی یا غربی آن است. چنین تعمیم و توسعه ای خودبه خود ورود به پرسشهای هستی شناسانه درباره دین، عالم و هویت انسان را به نحو خاص تجویز می نماید و راه را برای مکاشفه ها و دریافتهای فلسفی آسیایی ـ شرقی بازمی سازد. پدیده «آسیایی دیدن» و «شرقی دیدن» و «اسلامی ساختن» در حوزه های سیاسی و اجتماعی اخیراً تشدید یافته است و این به معنی آغاز ظهور و تحقق و پیدایش نگره های نو در علوم انسانی می باشد. بدین گونه اعتبار بسیاری از مباحث و یا موضوعات در علوم انسانی و تحلیل های روش شناختی دراین علوم با ورود پرسشهای نو برخاسته از آموزه های اسلامی همراه خواهد بود. اما پرسش مقدماتی این است که: دین به نحو عام و به نحوخاص اسلام را چگونه می توان بر سرنوشت فلسفه و علوم انسانی حاکم مؤثر تلقی کرد؟ هگل در منطق خرد می گوید: اگر مذهب بدون فلسفه امکان پذیر باشد، فلسفه بدون مذهب امکان پذیر نیست؛ چه، فلسفه مذهب را در ضمن خویش دارد. این نکته پیامی برای صاحب نظران در علوم انسانی دارد. علوم انسانی در مبنای فلسفی خود از مذهب بی نیاز نیست؛ چه این علم روان شناسی باشد یا جامعه شناسی، انسان شناسی باشد یا غیر آن. از سوی دیگر هگل معتقد است هم مذهب و هم فلسفه، خدا را به مثابه موضوع خود به معنای تاریخی آن اعتبار می کنند. برای هر دو خدا و فقط خدا «حقیقت» است. هر دو با قلمروهای محدود، با طبیعت و روح انسانی و نسبت این دو به یکدیگر و به خدا به عنوان حقیقت آن دو سر و کار دارند. این سخن به این معناست که در حوزه محض علوم انسانی بسیاری از موضوعات هستند که قابلیت دارند مایتعلق، موضوعات دینی باشند. این فیلسوف در فلسفه حقوق می گوید: «تا آنجا که ما باید پیشاپیش فرض کنیم که خواننده به اندازه کافی آگاهی دارد که بداند، نه فقط خدا بالفعل است ـ که خدا بیش از هرچیز در فعلیت است، تنها اوست که بالاصاله فعلیت داردـ بلکه همچنین (با ملاحظه به جنبه صوری) به طور کاملاً کلی بداند که آنچه هست، بخشی پدیدار و صرفاً بخشی واقعیت است.» اما از نگاه علوم انسانی مطلوب ما، بزرگترین بتکدة تاریخ، تفکر اندیشه جامع تاریخی هگلی است. پرهیز از این بتکده اندیشه تاریخی، بسیار دشوار و در مواردی ناممکن می نماید. رمز این جذابیت این است که روح دینی در پیکرة اندیشه تاریخی به شکوه بسیار به تصویر درآمده است. شاید طریق رهایی از دام این بت، تفکیک بین تجربه های دینی توحیدی و اصل توحید مطلق باشد. هگل هیچ گاه نتوانست بین این دو مبنا تفکیک قائل شود و این به جهت رسوخ دیدگاه تثلیثی مسیحی در مراتب سیستم های دیالکتیکی و در کلیت دیالکتیک اوست. ناگفته نماند تأکید بر اصل مطلق توحید در علوم اسلامی، مستلزم نفی آگاهی کلی تاریخی و نفی تطور روح جمعی نیست. همان طوری که از نظر کلی تکامل تاریخی مخصوص انسان ذیل اراده خداوند است و نباید چنین پنداشت که این تکامل با اراده الهی در تعارض قرار می گیرد. در تفکر غربی، تاریخ نمی تواند از غایت نوع انسانی فاصله بگیرد؛ زیرا تاریخ مخصوص انسان است و غایت تاریخی جز تحقق غایت نوعی انسانی نیست. کانال تاریخ کانال تحقق تاریخی انسان است که صوَر متعین زندگی و فرهنگ و تمدن و قدرت را در بر می گیرد. جغرافیدان غربی، فن هومبولت که اهمیت تکوینی ارضی را بیش از هر کسی دیگر دریافته، او نیز به شناسایی غایت تاریخی در ضمن نیروهای خلاق انسان تن درمی دهد؛ اما آیا مفهوم توحیدی تاریخ این را تأیید می کند؟ برای ما مسلم است که ام ّ الاسمای تاریخی دهر است و نه نفْس تاریخ و «دهر» تنها نام متعالی از نامهای مقدس اوست که مسلط بر تاریخ است و غایت تاریخی، فارغ از این نامهای مقدس لابد تهی و بی معنی است. درک توحیدی هگل آن چنان کمال نیافته بود که شهود مطلق مطلق را به جای آورد و یا از دهر به مثابه ام الاسمای تاریخی شناخت و معرفتی داشته باشد. او نگرشهای خود را چنان منحصر در مراتب نزولی روح انسانی می کرد که گویی روح مطلق به آن مقیّد شده بود و نه برعکس. انگار روح مطلق و روح دهری هرگز نمی توانست جز ظهور در درجات و مفهوم تاریخی و مراتب شناخت مفهوم طبیعت، امری برای خود باشد. موضوعات فلسفی دریک نگاه کلی، خدا، جهان و انسان، آزادی و خلود نفس موضوعات و یا مسائل فلسفی هستند. همانقدر که بزرگترین سیستم های فلسفی از افلاطون و ارسطو تا کانت و هگل به این موضوعات و مسایل مشغول بوده اند، ادیان بزرگ جهان، از جمله ادیان ابراهیمی به آن موضوعات اعتنا داشته اند. در دیدگاه علوم انسانی ـ مسیحی، انسان در میان امور جهان وضع به خصوصی دارد. در برابر، در حکمت انسانی اسلامی، قرآن کتاب ایمان است؛ اما ایمان در ماهیت خودش ضد شناخت نیست و بنا بر این تأکید به اهمیت مطلق توحید درمیان علوم انسانی به معنای نفی امکان شناخت جهان و یا انسان و به طور کلی شناخت و معرفت نیست. به عقیده دیلتای علوم انسانی از زندگی و فهم و از پیوند واقعیت، ارزش و غایت که مندرج در زندگی است، برآمده است. وظیفه این رویکرد این است که وضعیت مستقل علوم انسانی را در تمایل علوم طبیعی اثبات کند، وجود بنیادی نظام منطقی و معرفتی این علوم را در تمامیت و جامعیت آن ترسیم می کند و اهمیت به حساب آوردن امر فردی را در تاریخی تثبیت می نماید. موضع دیلتای در برابر ایده آلیسم هگلی چنین است: «رویکردی تاریخی و روانی به کل هستی انسان، مرا به این سو هدایت کرد که حتی معرفت و مفاهیم آن را (از قبیل جهان خارج، زمان، جوهر و علت) برحسب قوای متکثر موجودی که اراده می کند، احساس می کند و فکر می کند، توضیح دهم.» همه انسانها از تجربه زیسته مشککی برخوردارند، و در این تجربه تشکیکی بسیازی از امور مشترک انسانی است که معرفت نوعی علوم انسانی را می سازد. گفتنی است تجربه های زیسته بسیار متعالی و خاص نیز از دایره علوم انسانی اسلامی بیرون نخواهد شد؛ زیرا این تجربه های اصیل و ناب و به اصطلاح شهودی خود به مراتب عالی روح انسانی تخصیص دارد که مراتب غایی زندگی نوع انسانی و راز هستی و حیات بشری را برملا می سازد. علوم انسانی کما هو حقه یا به اصطلاح علوم انسانی اسلامی از رابطه یا نسبت تجربه زیسته و فهم انسانی از این تجربه گفتگو می کند. انسان برخوردار از فهمی است که درباره تجربة زیسته می اندیشد، ولیکن خود این فهم نیز یکی از تعین های روح است که در تجربة زیسته مشاهده می شود. به اصطلاح منطقیون: بین حیات معقول ـ به معنی الاعم ـ و حیات معقول دینی، عموم و خصوص مطلق برقرار است. هیچ گاه حیات دینی نمی تواند جدای از فضایی عام که حیات معقول زمینه مقدماتی آن است، معنی داشته باشد. اما حیات معقول انسانی بدون اینکه یک دین در آن جایگاهی و مرتبه ای خاص یافته باشد، کامل و تام نخواهد بود. نه تنها تمییز این دو نوع حیات با وحی و کلام الله ممکن است، بلکه این کلام الله است که تعریف می کند حیات معقول به طور عام چیست. هرمنوتیک علوم انسانی اسلامی این دکترین بایست در علم کلام نوین یا هرمنوتیک نوین به طور اساسی مورد تجدیدنظر قرار گیرد. هرمنوتیک علوم انسانی اسلامی بیش از آنکه به ورود مفاهیم نو در عرصه های این دانشها بیندیشد، باید تحقیق های خود را درباره مفاهیم اساسی یک علم چونان که هست، جدی تر کند. هرمنوتیک اسلامی آن هرمنوتیکی است که به امکانهای بنیادی تر بیندیشد. همین که علم خودبنیاد است، این خودبنیادی که در بسط و طرح قوام هستی شناسانه رخ می دهد، در جای خود نیاز به مبنایی دارد که در محدوده موضوعی و پرسمان یک علم و یا شیوه های مخصوص معمول در آن حاصل نمی شود. بسط واقعی یک علم به طور کلی مبتنی بر بسط مفاهیم اصلی آن علم است؛ یعنی تحول در فهم بنیادهای هستی شناسانه آن حوزة مشخص و نه افزایش حقایق نسبی علمی جدید. گاهی تطبیق اسلامی ساختن روان شناسی، جامعه شناسی و انسان شناسی با افزودن مفاهیمی به ظاهر متمایل به دین مبین و کتاب مقدس قرآن مجید به مجموعه مفاهیم موجود آن علم شکل می گیرد. این تطبیق چندان عمیق و اساسی نخواهد بود؛ فی المثل افزودن مفهوم «وجدان» به معنی دینی آن به روان شناسی و یا مفهوم «وحدت» به حوزه جامعه شناسی و یا «پارادایم» به فلسفه علوم دینی توسط متفکران اسلامی خود موجی از به هم ریختگی در عناوین و محتواهای تحقیق های علمی را به وجود آورده است. برای مثال بحث از «فطرت» به مثابه «موضوع مورد علاقه روان شناسی اسلامی» منجر شده است تا اصطلاحاتی چون «وجدان فطری» و «وجدان غیر فطری» پا به عرصه بگذارد که بسیار مبهم و چندپهلو و پرسش برانگیز است! این خطر همواره وجود دارد که دانش انسانی به رغم کوششهای ما برای اسلامی ساختن آن، باز همچنان گرفتار وسوسه خودبنیادی شود و این خودبنیادی نیز در چاه و بند خودبنیادی مطلق گردد؛ اما به هر حال بدون ایدة اسلامی سازی علوم انسانی باید به انتظار حرمان سختی در گسترة هستی باشیم: این حرمان جدی است که هر آنچه جزو دانش نباشد، جزو وجود نباشد؛ چرا که دایره هستی (Being) از این هستی ها (beings) تهی فرض شود. درواقع با ایده اسلامی ساختن علوم انسانی ما عالم خود را در هستی ها توسعه می دهیم و فلسفه ما را در سیر و صیرورت از موجودهایی با ماهیت علمی به موجودهایی با ماهیت ناشناخته و غیرعلمی و قبول آنها کمک می کند. تأسیس علوم مربوط به هستی های گوناگون آنچه در فلسفه طرح می شود، بنیاد هستی شناختی وجود طبیعی است که با شیوه های علمی استخراج می شود. هیچ پرسش فلسفی خود به خود مانع بسط و توسعه احکام علمی نخواهد شد. پرسش فلسفی در تحقیق علمی دخالت نمی کند و آزادی و استقلال آن را مخدوش نمی سازد. البته تحقیق علمی برای توجیه مبانی نظری خود یا شیوه بسط قضایای درونی آن علم را می سازد. در هر علمی کاوشهای خاص صورت می گیرد و این کاوشها حدودی دارد که با تفکر تأمل موضوعی نوعی هستی شناخته می شود. با تأسیس یک علم فهم پیش هستی شناختی یک نوع هستی به یک فهم هستی شناختی مبدل می شود. به عبارت دیگر، فهم هستی شناختی یک علم نیازمند تفحص موضوعی در مفهوم یک هستی است. پس بنیاد یک علم در بیرون یک علم قرار ندارد، بلکه درون یک علم استقرار دارد؛ اما فلسفه آن را شناسایی می کند. تأسیس علوم مربوط به هستی های گوناگون با بسط فهم پیش هستی شناختی از یک هستی همراه است که در نوع تحقیق فلسفی هستی می توان بدان دسترسی داشت. ناگفته نماند تحقیق قوام های هستی شناختی یک موضوع علمی صرفاً منوط به وجود آن موضوع نیست، بلکه همه وجوه ذومراتب و تشکیکی وجود را در بر می گیرد: در ایده اسلامی، علوم انسانی عالم هستی مجموع هستی ها متجزی و منفصل مطلق نیست، بلکه هستی های موجودات همه با یکدیگر یکپارچه و متحد است، چه قابل تحصل و دست یافتنی باشند، یا نباشند باید در تحقیق هستی شناختی اسلامی علوم انسانی آنها را به طور یکجا در نظر آوریم. از این منظر تحقیق در وجود «روان» با وجود «طبیعت» وجود «انسان» با وجود «حیوان». و وجود «مرد» با وجود «زن» همراه خواهد بود. قوام های هستی شناختی هستی های متناظر در علوم ـ اعم از طبیعی و انسانی ـ از منظر هرمنوتیک اسلامی از وحدت ذوی مراتب هستی شناختی برمی خیزد. هستی شناسی اسلامی همان شیوه فلسفی از هستی است که به وحدت اشتدادی و یا تشکیکی هستی تکیه گاه دارد. مهمتر از همه اینکه، این صرف اسم واحد و نام وحدت است که هستی چونان هستی را تعین می بخشد، قوام هستی همان وحدت است که روا می دارد یک هستی بتواند آن گونه که هست، باشد. این وحدت از هستی جلوتر است و مقدم بر آن است. بر همین مبنا صورت کلی علوم انسانی کما هو حقه این است که از تجربه زیستی اصیل آغاز می کند و از وحدت به وحدت کما هو حقه می رسد. هرچه واقعیت های تاریخی آشکار می گردد، این علوم در وحدت غنی تر می شود و وحدت آن کاملتر می نماید. اگر می گوییم تاریخ دانشی واقعی است، یعنی دانش بهره مند از مراتب تاریخی وحدت است که تجربه های زیستی فردی و جمعی را از تشتت و تفرقه نجات می بخشد. در برابر وحدت تاریخی، امرطبیعی وحدت طبیعت را چنان قابل می سازد که بر تاریخ تأثیر گذارد و همچون امر یگانه هیولائی ظاهر شود. می گوییم طبیعت وجود دارد؛ زیرا به راستی صرفاً امر طبیعی یکی است که هست. البته ما عالم خود را در علوم مختلف گویی از دوربین نظریه های عمومی و تئوریهای کلی گوناگونی می نگریم و لنزهای این دوربین در علوم مختلف آن چنان نیست که بتوانند همه عالم را از جنبه های گوناگون به طور یکپارچه در منظر خود بیاورد. اختلاف دید این لنزها ما را به مسیر پر از پرسش درباره رابطه طبیعت ناآگاه و طبیعت آگاه یعنی انسان آگاه (شناسنده) می کشاند. «طبیعت» در نظر دیلتای و به اعتبار هیدگر، «جهان» برای انسانی به شیوه ای وجود دارد که انسان هرگز نمی تواند خود را جدای از آن بیابد. ادامه دارد
دوشنبه ، ۲۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[مشاهده در: www.ettelaat.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 19]
-
گوناگون
پربازدیدترینها