محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845962410
تاجیک : اصلاح طلبان اگر برای مجلس برنامه ندارند نیایند
واضح آرشیو وب فارسی:زمان نیوز: چون به نظرم اگر با یک نگاه عامیانه به قضیه نگاه کنیم، کمک امری متقابل است. بالاخره زمانی ما به یاری برخاستیم. زمانی ما دست گرفتیم، زمانی ما عصا شدیم، ما پا شدیم و دیگران با آن رفتند. ما همه امکانات خود را گذاشتیم که راه برای اینکه عده ای در یک تسابقی به پیروزی برسند، هموار و فراهم شود. طبیعی است که انتظاری وجود دارد که بعد از فردای پیروزی، آن عقبه فراموش نشوند و یاران غار، فراموش نشوند و تبدیل به خاران راه نشوند. حذف و طرد نشوند؛ بلکه بستری فراهم شود که آنها هم بتوانند کنشگری بیشتری در عرصه سیاست داشته باشنشرق / مرجان توحیدی دوم خرداد٧٦ زمانی شکل گرفت که به گفته دکتر محمدرضا تاجیک، عوامل متعدد در این بازه زمانی به هم رسیدند و این سیاست یا به تعبیر او جنبش خلق شد. در این بازه، حلقه های فکری هم به خلق تئوری و نظریه پرداختند. آنها را مکتوب کردند و نشر دادند. آن نظریات بعد در بین عامه مردم هم بازنشر داده شد و این چنین شد که دوم خرداد از دل آن بیرون آمد. حالا در میانه دهه ٩٠، گویا آن حلقه های فکری در غیبتی به سر می برند که هم خودخواسته است و هم خودخواسته نیست. از دل نظریات پراکنده آنها نقد بیرون می آید اما تئوری خلق نمی شود. در فقدان و فقر تئوری است که سیاستی هم خلق نمی شود. مردم را درگیر نمی کند و همه سیاست ورزی و ابزار آن منحصر می شود به انتخابات. انتخابات به انتخابات، عده ای می آیند و می روند تا انتخابات بعدی. شاید دلیل بی تفاوتی گروهی از مردم هم همین فریزشدن تاکتیک ها باشد در کنار بی توجهی به سایر عوامل از جمله عوامل فرهنگی، ماحصل این بحث شد «بحران خلق سیاست» که آن را با دکتر محمدرضا تاجیک در میان گذاشتم. البته در بخشی از گفت وگو هم، درباره مقاله اخیر سعید حجاریان در ماهنامه اندیشه پویا بحث کردیم. حجاریان در آن مقاله، کار ویژه دولت را «نرمالیزاسیون» و نه «دمو کراتیزاسیون»خوانده بود. تاجیک البته به بخش هایی از این نظر نقد داشت و به بخش هایی هم تکمله ای زد. ماحصل این گفت وگو را می خوانید. به نظر می رسد که بعد از دوران اصلاحات ما با «بحران خلق سیاست» مواجه هستیم، آیا شما قائل به وجود چنین بحرانی هستید و اگر هستید آن را چطور تعریف می کنید. لطفا واضح تر بفرمایید که بحران خلق سیاست از نظر شما چیست؟ به نظر می رسد که قبل از خرداد ٧٦، تحرکاتی در فضای اجتماعی و روشنفکری رخ داد. پیرو آن تحولات، گفتمانی نو و سیاستی نو خلق شد که خود را در «اصلاحات» نشان داد. بعد از آن سال ها به نظر می رسد که اصلاح طلبان حرف جدیدی برای گفتن ندارند تا به وسیله آن، مردم را با مطالبات خود همسو کنند. درواقع به نظر می رسد گفتمان اصلاحات در برخی مواقع با دیگر گفتمان ها یا خرده گفتمان ها اختلاط پیدا کرده است. مثلا در جایی با خرده گفتمان «اعتدال» درگیر اشتراک شده یا در جای دیگر با قرائت هایی از اصولگرایی هم پوشانی پیدا کرده است. در این رهگذر چون حرف جدیدی ندارد که مخاطبان خود را درگیر کند، گاهی هم روی آورده به نقد گذشته خودش و این در حالی است که ظاهرا پیامی هم ندارد ... بگذارید از اینجا شروع کنم که سیاست یک امر تاریخی است. سیاست یک امر حدوثی است و سیاست یک امر موقعیت مند و زمینه و نیازپرورده است. سیاست فراتاریخی عمل نمی کند. سیاست تدبیر و تصمیم مشخص است برای آنچه نامشخص است. شرایط که متحول می شود، بر صورت و سیرت سیاست تأثیر می گذارد. به بیان دیگر به اقتضای مرحله کنش، ما سیاست متفاوتی داریم. به تعبیر زبان شناسی، «دال» سیاست هم «یونیورسال» است و هم همیشگی و پایدار. اما مدلولش این گونه نیست. متأسفانه بسیار اتفاق می افتد، گفتمان هایی که در یک مقطع تاریخی تدوین می شوند، به همان مقطع خاص تاریخی قفل می شوند. تاریخ می رود، ولی گفتمان می ماند و چون سیاست، جامعه و مشکل از منظر آن گفتمان معنا می یابد، و تصمیم و تدبیر از آن منظر معنا می یابد، وقتی که گفتمان به یک مقطع خاص تاریخی قفل می شود و گفتمان موقعیت مند عمل نمی کند؛ آنچه حادث می شود این است که یک گپ و شکاف میان «تغییر» و «تدبیر» اتفاق می افتد. همچنین بین سیاست و امری که باید سیاست بشود، یک نوع فاصله تاریخی ایجاد می شود و بالاخره سیاست نمی تواند دری یا روزنه ای را بگشاید. بنابراین سیاست گاه در این معنا، خود به درد بی درمان تبدیل می شود. یعنی خود سیاست در این معنایی که از شرایط زمانه و شرایط تاریخی خود عقب مانده، خود به درد و مشکل تبدیل می شود. بنابراین در این شرایط، سیاستی باید اندیشید تا این سیاست را از زمین بکند. سیاستی باید اندیشید تا این سیاست ورزانی که به یک مقطع خاص تاریخی قفل شده اند را علاج کرد. بنابراین، بله! به این معنا من هم بحرانی را می بینم. شاید علت این بحران، فقر تئوریک یا به یک معنای دیگر، فقر پراکسیس در عرصه جنبش های اجتماعی و سیاسی در صد ساله گذشته ماست که نتوانسته اند بر این فقر تئوریک فائق آیند و ازاین رو به نظرم دچار مشکلات بسیار جدی در فهم جامعه و مشکلات آن و نیز ترسیم و تدوین راه های برون رفت از مسئله شده اند. این مشکلی که شما به آن اشاره می کنید، به نظر من امروز وجود دارد و چون این مشکل وجود دارد، طبیعی است که ما دچار نوعی فرافکنی می شویم. یعنی بسیاری از ما یا به گذشته ها برمی گردیم و آن را مورد تردید و سؤال قرار می دهیم یا گاه فرار به جلو داریم و از آینده های یوتوپیایی سخن می گوییم و به تعبیر فوکو از تاریخ حال خود غافلیم. من بسیار معتقدم باید در تاریخ اکنون زیست و تاریخ اکنون را نوشت. وقتی از نوشتن تاریخ اکنون قاصر می شویم، یا نقبی به گذشته می زنیم یا نقبی به آینده های دور. روشنفکر امروز ما و کارگزاران تغییر امروز ما باید در متن زمان خود عمل کنند. فرزند زمان خود باشند، روح زمان خود باشند و بتوانند الزامات زمانه خود را درک کنند و با توجه به این استلزامات، راهکار مشخص برای مشکل مشخص ارائه کنند. شما اشاره کردید که بحران خلق سیاست، یک روند بلندمدت است. اگر بخواهیم جلوتر آمده و قبل و بعد از دوره اصلاحات را بررسی کنیم آیا موافق هستید که تحرکات قبل از دوم خرداد منجر به خلق سیاست در دوران اصلاحات شد .... خیلی از عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، روحی، روانی، اقتصادی، تاریخی، تمدنی و انسانی جمع می شوند تا یک موقعیت شورش کند. یعنی یک موقعیت به صورت یک بستر برای رویش و پیدایش یک جنبش ایجاد شود. این لزوما به معنای این نیست که یک اراده آگاهانه و معطوف به قدرت و دانش عده ای خاص آمده، این شرایط را خلق کرده است. گاه این عوامل دست به دست هم می دهند و در یک مقطع خاص تاریخی در هم فرو می روند و تقاطع ایجاد می کند. وقتی تقاطع ایجاد می کنند، فریاد می زنند که حالا وقتش است! حالا وقت تغییر و حرکت است. اگر در این شرایط از این روزنه عبور کردیم و در این فضا و بستر زمانی، کشت کردیم می توانیم برداشت کنیم. وگرنه این زمانه می گذرد. باز باید منتظر ماند که شرایط دیگری که از درهم رفتگی همه عوامل گوناگون پیش می آید، بستری برای یک جنبش فراهم کند. بنابراین نمی توانیم فکر کنیم که فقط یک تک عامل، پشت سر یک جنبش خوابیده است. یا حتی نمی توان صرفا فرض کرد که سوژه های سیاسی پشت سر یک جنبش خوابیده اند. حتی نمی توان فرض کرد که ما قبل از یک جنبش، یک گفتمانی که کاملا ناظر بر آن است را تدوین و خلق کرده ایم. بیشتر گفتمان ها، «مابعد» جنبش تدوین شده اند نه ماقبل جنبش. ماقبل جنبش، یک فضای بسیار گنگ و گیج از یک گفتمان وجود دارد. بعد از جنبش است که کارگزاران آن جنبش تلاش می کنند تا آن گفتمان را تدوین و ترسیم کنند. بنابراین، بله! من به نظرم می رسد که یک شرایط خاص تاریخی ایجاد شد و این شرایط به ما گفت حالا وقتش است. وقت نوعی خاص از سیاست ورزی است و آن سیاست ورزی خاص را برجسته کرد و آن را در منظر و مأوای انسان ایرانی قرار داد. در دوم خرداد، انسان ایرانی به علت شرایط خاصی که در آن قرار داشت، این نوع سیاست را برای ایجاد یک نوع تغییر کارآمد دانست؛ سیاستی که شاید با سیاست های مرسوم و مألوف گذشته هم خوانی نداشت. یک نوع گسست در سیاست هم بود. یک نوع سیاست که بیش از آنکه بخواهد ابدان آحاد جامعه را و بدن اجتماعی را هدف قرار دهد، اذهان و روح انسان ها را هدف خود قرار داد. این سیاست با سیاست های قبلی متفاوت بود. سیاستی بود که میکرو عمل کرد نه ماکرو. در فضای قبل از انتخابات، بالاخره یک فضایی ایجاد شد برای گرایش به یک نوع میکروپالتیک و به سوی یک میکروفیزیک قدرت. به این معنی که ما چگونه از میکروپالتیک استفاده کنیم، به معنی سیاستی که در ریزبدنه های جامعه عمل می کند، سیاستی که پخش و منتشر است و هر امری را تبدیل به امر سیاسی می کند. یعنی هر امر اجتماعی، فرهنگی و هنری، هر سکوت، کنش و واکنشی را می تواند به سیاست تبدیل کند. چنین فضای سیاسی ای به نظر من در آن شرایط رخ نمود و به صورت کارآمد توانست یک حادثه تاریخی یا به تعبیر «بدیو» یک رخداد تاریخی را شکل دهد که به نظر من در نوع خود ژرف بود. حالا، سؤال این است که آن شکل از قدرت و سیاست که در آستانه جنبش دوم خرداد نمایان شد و خودش را عرضه کرد و به کار گرفته شد و در عرصه نظر و عمل کارآمدی اش را به اثبات رساند؛ در شرایط کنونی هم هنوز کارآمد است یا نه؟ باید به اصطلاح حاشیه و ضمیمه ای به آن اضافه کرد. یا اساسا باید متفاوت اندیشید. باید به یک فناوری قدرت دیگر و سیاست دیگر اندیشید؟ این بحثی بسیار جدی است که به نظر من بسیار مهم است. همان گونه که یک سیاست تجلی اش توانست در یک رخداد بزرگ تاریخی خود را نشان دهد. امروز هم اگر ما موقعیت تاریخی خود را فهم کنیم و با توجه به این موقعیت از آن نوع سیاست شایسته و بایسته ای که می تواند در این شرایط، پنجره ای بگشاید؛ بهره ببریم، موفق خواهیم شد. در غیر این صورت راه به جایی نخواهیم برد و سیاست هایمان جز به گل نخواهد نشست. شما معتقد به دست به دست دادن همه عوامل برای خلق یک جنبش هستید. در دوم خرداد چه چیزی عامل این دست به دست دادن ها شد؟ آیا زمینه اقتصادی داشت؟ یا جریانی که در روشنفکری دینی در آن مقطع حادث شد و یا برخی تحولات فرهنگی، باعث شد این شکل از سیاست اتفاق بیفتد و از قضا تنها در بدنه روشنفکری هم باقی نماند و به بدنه جامعه هم نفوذ کرد. فکر می کنید که احتمالا ما اکنون در این زمینه دچار ضعف هستیم یا نه؛ موضوعات دیگری هم دخیل هستند؟ از نظر من رخدادهای بزرگ تاریخی عمیق تر از آن هستند که بتوان آنها را با رجوع به یک علت یا برجسته کردن علل بسیار محدود، تحلیل کرد. اگر چنان کنیم، دچار نوعی تقلیل گرایی و تخفیف گرایی شده و برای اینکه آن را فهم کنیم، پیچیدگی هایش را حذف کرده ایم. اگر می خواهیم واقعه ای مثل دوم خرداد را فهم کنیم باید از منطق «تعین چندجانبه» بهره ببریم یعنی نقش عوامل گوناگون را در پس آن نیک بنگریم. چه علل و عوامل گوناگونی چه نقشی ایفا کردند؟ فقط صرف اینکه به علل و عوامل گوناگون اشاره کنیم، کفایت نمی کند. تناسب این علل و عوامل چه بوده است؟ درهم رفتگی آنها چگونه بوده است؟ سهم هرکدام چقدر بوده است و چطور شکل گرفته اند؟ آیا در یک نقطه خاصی در آستانه این رویداد تاریخی شکل گرفته اند؟ یا نه، به صورت تاریخی شکل گرفته اند یا آهسته و پیوسته در دهه های متفاوت در زیر پوست جامعه شکل گرفته و در یک جا خود را نمایان کرده اند؟ می خواهم بگویم که ما یک سری علل و عوامل «در زمانی» داریم و یک سری علل و عوامل «هم زمانی». یعنی علل و عواملی که در آن مقطع خاص به صورت هم زمان چینش می شوند و به صورت عرضی عمل می کنند. یک سری علل و عوامل داریم که به صورت طولی عمل می کنند و به صورت تاریخی ساخته شده اند و در یک جا به هم می رسند و همدیگر را قطع می کنند. در یک جا، جغرافیای مشترک شکل می دهند و در بستر این جغرافیای مشترک است که نهال دوم خرداد می روید. بنابراین به هیچ وجه معتقد نیستم که می توان صرفا عامل اقتصادی یا صرفا عامل روشنفکری دینی و عوامل فرهنگی و جهانی را در این عرصه مؤثر دانست. این نوع نگاه به اعتقاد من نوعی تقلیل گرایی است. اما آیا تمام اینها مؤثر بودند، بله! و آیا تمام اینها زمینه ساز آن جغرافیای مشترک شدند، بله! من معتقدم که اگر می خواهیم تحلیلی صحیح تر از جنبش دوم خرداد به دست دهیم، باید از یک «بینا نظریه» استفاده کنیم و در تلفیق نظریه های گوناگون، یک فضای نظری ایجاد کنیم و با آن عینک بینا نظریه به این پدیده نگاه کنیم. پدیده باید در روشنایی بیاید. برای به روشنایی آمدن یک پدیده باید پروژکتور را از زوایای مختلف نظری به آن افکند تا تمام پدیده خود را نشان دهد. من معتقدم چنین چیزی باید شکل بگیرد و اگر فهم کنیم که چه عواملی با چه تناسبی باعث بروز و ظهور جنبش دوم خرداد شدند، حتما فهم خواهیم کرد که راز و رمز تداوم و بالندگی آن در چیست و نخواهیم گذاشت که جنبش اصلاحات کلیشه و خموده شود و به صورت جنبشی درآید که فقط هدف آن تسخیر دژ باستیل و قدرت در پاستور است و هیچ توانمندی برای تسخیر ذهنیت انسان ها و ریزبدنه های جامعه و ورود به ساحت روان و روح و فکر انسان ها ندارد. نباید چنین جفایی به جنبش اصلاحات کرد. جنبش اصلاحات فراتر از آن است که فقط به عنوان جنبشی برای تسخیر قدرت و ماکروفیزیک قدرت خلاصه شود. ماکروفیزیک قدرت فقط قسمتی از قضیه است. تسخیر میکروفیزیک قدرت هم در بطن و متن جنبش اصلاحی نهفته است. بنابراین، انتقاد جدی من به اصلاح طلبانی است که یک نوع حیات آستانه انتخاباتی دارند. یعنی وقتی رایحه خوش قدرت - نه خدمت که دیربازی است رخت بربسته! - به مشام می رسد؛ پیدایشان می شود و فردایش غیبت صغری و کبری مشاهده می شود. یافت نمی شوند تا انتخابات بعدی. من اینها را اساسا اصلاح طلب نمی دانم. اینها را کسانی می دانم که ماسک اصلاحات بر چهره گرفته اند تا بتوانند به اهداف شخصی خود برسند و بسیار معتقدم که باید جریان اصیل اصلاحات تکلیف خود را با این افراد مشخص کند و نگذارد که این گونه افراد اصلاحات را به قامت خودشان دربیاورند و شکوه اصلاحات را به اندازه قد کوتوله خودشان تخفیف بدهند و تسخیر کنند. امیدوارم در آینده بتوانم بیشتر در این مورد صحبت کنم شاید الان جایش نباشد ... . دو بحث در صحبت های شما وجود داشت. یکی اینکه اشاره کردید علل و عوامل مختلف عرضی و طولی به هم برخوردند و جنبشی شکل گرفت. این عوامل الان هم یا در بستر زمانی که شکل گرفته، حتما و همچنان در جریان بوده اند و ممکن است که جاهایی هم به هم برخورد کرده باشند، مثل انتخابات ٩٢ یا مشابه ٩٢. اما از داخل آن چیزی شکل نگرفت! مقصر این خلأ کیست؟ مقصر این بحران تئوریک کیست و چیست. بحث دیگر ناظر به این صحبت شماست درباره اصلاح طلبانی که تنها در آستانه انتخابات پیدایشان می شود. خب این بحث وجود دارد که اصلاح طلب ها اسیر تاکتیک شده اند. شاید فکر می کنند برای مشروط کردن قدرت باید به ابزارش که انتخابات است دست پیدا کنند و در همین محدوده مانده اند. اما ماجرا این است که ما یک بار این را تجربه کرده ایم همه نهادهای قدرت را به دست گرفتیم اما به هدف نهایی و راهبرد اصلی نرسیدیم. بزرگی می گوید که روایت آغاز جنبش ها از شروع تا پیروزی، یک روایت است و از پیروزی به بعد روایت دیگر! روایت حاملان و عاملان دموکراسی قبل از تسخیر قدرت، یک روایت است و بعد از تسخیر قدرت، یک روایت دیگر. تنها حاملان و عاملان اصلاحات و دموکراسی توانستند بعد از کسب قدرت بر همان روش و منش باقی بمانند که نخست فرهنگ دموکراسی را میان خود نشر دادند و بعد قدرت را تسخیر کردند. مشکل اساسی این است که بسیاری از ما که خودمان را کارگزار تغییرات دموکراتیک و مدنی تاریخی می دانیم، به فرهنگ مدنی و دموکراتیک آغشته و خوگر نشده ا یم و فاقد یک نوع فرهنگ غنی رسوب کرده و نهادینه شده دموکراتیک هستیم؛ بنابراین چه اتفاقی می افتد؟ همان عاملان تغییرات دموکراتیک در فردایی که بر سریر قدرت می نشینند، مشیی را اتخاذ می کنند که در نفی آن کوشیدند و در نقدش سخن ها گفتند. خودشان آن مناسبات را به شکل دیگری بازتولید می کنند. در این صورت چه اتفاقی می افتد؟ نگاه ها را نسبت به یک جنبش دچار تردید و احساسات را نسبت به یک جنبش خدشه دار می کنند. ما باید بیندیشیم که چه اتفاقی افتاد که کارگزاران تغییر اصلاحی ٧٦ نتوانستند به این جنبش تداوم بدهند و آن را یک امر تاریخی کنند و هم نتوانستند آن رخداد را دوباره خلق کنند؟ به نظر من در تحلیل نهایی مشکل اساسی بازمی گردد به سوژه سیاسی اصلاح طلب. من معتقدم بستر و راه، ناهموار بود و زیرش دام ها. من بر این تأکید می کنم. قائل هستم که جامعه ما یک نوع بافت و تافت پوپولیستی داشته است. قائل هستم به اینکه بالاخره رقابت سیاسی در جامعه ما به جای آنکه آگونیستی عمل کند، آنتاگونیستی عمل کرده است. قائل هستم به اینکه بالاخره در بازی سیاسی در جامعه ما، قدرت عادلانه و امکانات عادلانه توزیع نمی شود. یک نوع تسابق غیربرابر هست و همه اینها را قبول دارم و متوجه این موانع هستم که این حرف را می زنم. اما در تحلیل نهایی، گناه را به گردن کسانی می دانم که سوژه سیاسی اصلاح طلبی هستند و باید بتوانند خلق موقعیت کنند. باید بتوانند، خلق تاکتیک کنند. خلق استراتژی کنند و در هر شرایطی یک گام به جلو بگذارند و راه ناهموار را برای خود هموار کنند؛ در غیر این صورت نه سیاست معنا پیدا می کند و نه بازیگری سیاسی. وقتی راه هموار است و همه چیز مهیاست که به سوژه سیاسی اصلاح طلبی نیاز پیدا نمی کنیم. به کارگزار تغییر نیازی نداریم. تغییرات خود حادث می شوند و بستر هم آماده است. این شرایط است که به تو دیکته می کند. درحالی که باید با هوشمندی و آگاهی نسبت به شرایط، تکنیک، تاکتیک و استراتژی ای را اتخاذ بکنی که تو را در آن شرایط یک گام به جلو ببرد. من فکر می کنم ما در این خصوص دچار مشکل شدیم. یعنی افرادی که دل آشوبی این چنین داشته باشند، کم هستند و کسانی که این استعداد را داشته باشند که تولید گفتمان و استراتژی و تاکتیک کنند، کم هستند و اگر هم وجود دارند، در این فضا چندان مورد اقبال نیستند و حاشیه نشین بوده و کمتر مورد رجوع هستند. متأسفانه در فضای فعلی کسانی که سروصدا دارند، بیش از کسانی که صدا دارند، مورد اقبال قرار می گیرند و تا زمانی که چنین است ما دچار یک ضعف فرهنگی و اخلاق اصلاحی هستیم. تا اینها مورد پوشش واقع نشود، خیلی امیدوار نیستم که چیزی متفاوت حادث شود، حتی اگر یک چرخشی در قدرت و سیاست داشته باشیم، خیلی تفاوت ژرفی نخواهد دید. برای این باید چه کرد؟ ما در این سال هایی که گذشته هم کنشی را از طرف فعالان اصلاح طلب نمی بینیم. در کنار انفعال البته، خلق گفتمان یا به روزشدن آن را هم نمی بینیم. در این فاصله معمولا نقدی به گذشته می شود درحالی که مطلبی خلق نمی شود. آیا فقدان افراد لازم را داریم یا با نوعی از بی انگیزگی و شاید بی مسئولیتی سیاسی روبه رو هستیم؟ به نظر من هنوز آن اراده معطوف به آگاهی که ما را برای پاسخ دادن به آن نیاز فرابخواند، در میان ما ایجاد نشده است. ما جمع داریم، اما جمعیت نداریم. عده ای گرد هم آمده اند. اما اینکه این عده، لزوما یک نوع هم پوشانی گفتمانی داشته باشند، یا یک نوع هم پوشانی در تاکیتیک، استراتژی، راه، افق و رفتن داشته باشند، هنوز به طور دقیق مشخص نشده است؛ بنابراین نمی توانی پرچم اصلاح طلبی را به دوش بکشی، اما مسیری متفاوت را بروی و کماکان اصلاح طلب باشی. علتش این است که ما منشور مشخص اصلاح طلبی نداریم. یک گفتمان تعریف و تحدیدشده اصلاح طلبی نداریم. یک گفتمان گنگ و گیجی از اصلاح طلبی وجود دارد که این مفاهیم هم در نزد همه اصلاح طلبان یکسان معنا پیدا نمی کند. مراد برخی از اصلاح طلبی و مدنیت چیزی است و برخی دیگر، چیزی دیگر. بنابراین باید راجع به این مسئله فکری کرد و در مرحله بعد نیاز به این داریم که گفتمان اصلاح طلبی را افزون بر تدوینش، عصری و نسلی کنیم و در کانتکست تاریخی اکنون خود بنشانیم و مقتضیات دهه چهارم را بر آن بار کنیم، تکمله بزنیم. تقویت کنیم و آن را شاداب کنیم. مفاهیم جدید و روح جدیدی به آن تزریق کنیم و آن را زبان و بیان نسل خود قرار دهیم. دچار سنت گرایی و گذشته گرایی نشویم. به گذشته نچسبیم. یک سنت اصلاح طلبی سدید لایتغیر از جنس نص نسازیم که برخی دارند می سازند و هاله قدسی دور آن بکشیم. حالا اگر کسی تغییری خواست در آن فضا ایجاد کند، نگاه و صدا تیز شود. ما باید اجازه دهیم این گفتمان در روح زمان جاری شود و چون این اتفاقات نیفتاده است، ما با فقدان گفتمان و استراتژی و تاکتیک مناسب با شرایط کنونی مواجه هستیم و عمده ما در سطح تاکتیک های موضعی گرفتار شده ایم. یعنی در سطح تاکتیک نزول پیدا کردیم. در سطح استراتژی برای فرداها نمی اندیشیم. فردای ما نوک بینی ماست. فردای ما این است که چگونه یک انتخابات را تدبیر کنیم. این فردای ما یک فردای تاریخی نیست. یک فردای بسیار محدود زمانی است. البته من با این فردای نزدیک مشکلی ندارم. باید آن را هم تدبیر کرد. اما ما باید افق هایمان دور باشد و برای یک جامعه و نسل های آتی آن برنامه داشته باشیم. بسترسازی و فرهنگ سازی کنیم تا شرایطی ایجاد شود که نسل های آتی ما متفاوت از امروز ما باشد. در غیر این صورت اتفاق ویژه ای نمی افتد. فرهنگ سازی نیاز به تاریخ دارد. بسترسازی فرهنگی و روحی روانی، فکری و نظری انسان ها نیاز به تاریخ دارد. آهسته و پیوسته باید رفت. باید زیربناها را فراهم کرد تا نسل های آتی بتوانند به اهداف خودشان دست پیدا کنند. متأسفانه به نظر من چنین نگرشی خیلی کم رنگ است؛ اگر نگوییم بی رنگ است و خیلی مورد اقبال نیست. امیدوارم بالاخره در شرایط کنونی و نسل جوانی که دغدغه اصلاحات دارد و می خواهد در نقش کارگزار تغییر جامعه نقش آفرینی کند، بتواند این فقدان ها را پوشش دهد. من به این نسل بیشتر امیدوارم. قبلا هم در این باره صحبت کردیم، استراتژی می تواند همان هایی باشد که در دوم خرداد طرح شد و ما به خیلی از آن نرسیدیم؛ یعنی همچنان می توان آنها را راهبرد قرار داد. اما موضوع این است که بتوان تاکتیک ها را برای رسیدن به آن اهداف به روز کرد؛ تاکتیکی که برای نسل جوان هم قابلیت عرضه داشته باشد. الان ما فقط یک تاکتیک داریم وآن هم انتخابات و گرفتن ابزار قدرت. درحالی که ما با نسلی روبه رو هستیم که یا عِرق سیاسی دارند یا گروهی که کاملا نسبت به امر سیاسی بی تفاوت هستند، حتی شرکت در انتخابات شاید برایشان جالب نباشد. این خلأ تاکتیکی را باید چطور حل کرد. حس می شود ما در فرهنگ سازی کم گذاشته باشیم و در تاکتیک فریز شده ایم ... تصور من این است که در این جریان اصلاح طلبی ما ٧٢ ملت داریم. به لحاظ تشکیلاتی هم یک نوع تشکیلات ولنگاری بر فضای اصلاح طلبی حاکم است و تشکیلات منسجمی با کادر مشخص و قوه آمره و اتاق فکر مشخص و استراتژیست های مشخص که استراتژی ها را در سطوح مختلف به اجرا دربیاورند، وجود ندارد. چه اتفاقی می افتد؟ در این شرایط در ساحت اصلاح طلبی یک مجمع الجزایر اصلاح طلبی داریم که در این فضاها، هرکسی به نوعی تاکتیک خاصی اتخاذ می کند برای اینکه اهداف مرحله ای خود را پوشش دهد. گاهی این تکنیک ها و تاکتیک ها برای اینکه از سوی یک قوه عاقله یا اتاق فکر مشخصی همگرا نشدند، همدیگر را قطع می کنند و فضای متقاطع و متوازی ایجاد و گاهی هم را خنثی می کنند؛ برای نمونه می بینید اگر ما تاکتیک پیروزی در انتخابات را داریم، باید همگرایی وجود داشته باشد. این نوع همگرایی ایجاد نمی شود مگر اینکه یک نوع سازوارگی و ساماندهی تشکیلاتی مشخص وجود داشته باشد که استراتژی را دیکته کند. در فقدان این مسئله، برخی از اصلاح طلبان تاکتیکی اتخاذ می کنند و اسم آن را می گذارند تاکتیک عقلایی و می روند به سوی ریاست مجلس کنونی تا با او یک بلوک قدرت یا ائتلاف ایجاد کنند تا یک نوع تقسیم قدرت در آینده ایجاد کنند. یا سراغ برخی شخصیت های اصولگرایی قبلی می روند تا با برجسته کردن آنها و بر تخت نشاندن آنها و طواف دور آنها بتوانند به سهمی از کرسی های مجلس برسند. برخی هم به چهره های متفاوتی از اصلاح طلبی رجوع می کنند. برخی هم به چهره های آشنا و مقبول اصلاح طلبی که از گذشته مطرح بوده اند، رجوع می کنند. برخی از رهبری اصلاحات در لایه های زیرین عبور می کنند، اگرچه در ظاهر خود را همگرا نشان می دهند؛ اما در عمل نه. برخی تلاش می کنند ایشان را به شکل دیگری قانع کنند یا برخی در ایشان توقف می کنند. می خواهم بگویم چنین فضایی است که بعدها آشکارتر درباره آن صحبت خواهم کرد. این فضا به نظر من نشان دهنده شکلی از عدم بلوغ است. ما اگر به بلوغ رسیده باشیم، فهم خواهیم کرد که در این شرایط به یک انسجام نه تنها در سطح گفتمان و سطح نظر، بلکه به یک انسجام در سطح تاکتیک و تکنیک و کنش و واکنش نیاز داریم. ما درجمع بودگی، در همگرایی مان هست که می توانیم به قدرتی تبدیل شویم که بتوانیم اهداف مرحله ای را پوشش دهیم. در این واگرایی که از درون خودمان، دگر بجوشد یا گروه های مقابل هم بجوشد یا تاکتیک ها همدیگر را خنثی کنند، طبیعی است که از این شکاف ما دیگری عبور خواهد کرد. به لحاظ عقلانی کاملا قابل پیش بینی است. اینکه برخی از دوستان این را فهم نمی کنند یا فهم می کنند و با وجوداین در این مسیر گام برمی دارند، جای شگفتی است. به نظر من باید رهبری اصلاحات موضع شفاف و آشکاری در این زمینه بگیرد و نگذارد برخی، همان طور که گفتم، جریان توفنده اصلاح طلبی را در سطح منافع خرد و تاکتیک های خرد خود، تقلیل دهند و چهره اصلاح طلبی را کریه کنند. در همین بحث تاکتیک هم ما باز حرفی برای گفتن نداریم. شاید اصلاح طلبان بگویند به ما رأی دهید تا مثلا تندروها رأی نیاورند. خودشان برنامه ای برای ارائه ندارند یا منتهای حرفشان ایجاد مجلس کارآمد است. این ادبیات کارآمدی قاعدتا باید با ادبیات اصلاح طلبی متفاوت باشد. ممکن است خیلی از اصولگراها هم همین را بگویند. پس چطور باید بین این دو جریان تمییز قائل شد یا برخی اصلاح طلبان حتی می گویند باید از رقیب یارگیری کرد. این یعنی مرزی وجود ندارد، یا مرزها از بین رفته یا از اول بحثی وجود نداشته است. انگار ما دچار اختلاط گفتمانی شد ه ایم. تا زمانی که بخواهد برای این درد تئوری خلق شود، فکر می کنید در شرایط کنونی راه علاج این وضعیت چیست؟ راه علاجش را ایجاد اراده جمعی در نخبگان اصلاح طلب می دانم. چهره هایی که در این زمینه شناخته شده اند، به صورت تاریخی به مثابه رهبر این جنبش محسوب می شوند. طبیعی است در این شرایط باید نقش فعال تر و مؤثرتری بازی کنند. نباید اجازه دهند هرکسی به نام نامی اصلاحات، آن کند که می خواهد. باید فضایی ایجاد کنند که راه برای رفتن را ترسیم کنند. از نقطه نظر استراتژیک باید بگویم از نظر من خیلی به نفع جنبش اصلاح طلبی خواهد بود؛ اگر اصلاح طلبان واقعا برای مجلس آینده برنامه ای ندارند و برای این فکری نکرده اند که وقتی اکثریت مجلس را احیانا گرفتند، چطور می خواهند فضایی متفاوت را خلق کنند، بهترین راه این است که آن را واگذارند. چون در این صورت ضربه ای خواهند خورد که انعکاسش را در انتخابات ریاست جمهوری خواهیم دید. یعنی همگان منتظرند این ولوله ای که برای رفتن به مجلس صورت گرفته است، این نیروهای متعدد اصلاح طلبی که خود را معرفی می کنند، انگیزه و انگیخته ای که عده زیادی را وارد صحنه کرده، می خواهد چه حادث شود؟ در فردای آمدن آنها چه چیزی می خواهد رخ دهد؟ اگر نشستیم و برنامه ریختیم که چه اتفاقی بیفتد؛ فبها! برویم وسط و فضا را فراهم کنیم. اما اگر فردایی که وارد مجلس شدیم هرکس در فضای منفعتی خودش حرکت کند، عده ای با کارت قدرت بازی کنند، عده ای صدایشان عوض شود یا از فضای اصلاح طلبی عدول کنند و گفتمانشان دچار سایش شود و عده زیادی به «دگر» هم تبدیل شوند و هم را خنثی کنند، این بسیار به ضرر اصلاح طلبی خواهد بود. توصیه من به دوستان این است که مقداری به فراسوی ورود به مجلس فکر کنند. آیا با ورود به مجلس می توانند دل ها و قلب ها و روح مردم را تسخیر کنند یا نه، بر این خستگی و ملالت روح مردم می افزایند و یک بار دیگر فرصتی دیگر در اختیار قرار می گیرد و امتحانی نه چندان موفق رخ خواهد داد. چون ما بلافاصله انتخابات حساس ریاست جمهوری را داریم، باید این مقدار استراتژی داشته باشیم که تسخیر مجلس می تواند مقدمه تسخیر ریاست جمهوری باشد یا می تواند ما را در مجلس محصور کند و ریاست جمهوری را از ما بگیرد. باید فکر کرد و اندیشید. نباید در لحظه عمل کرد. در لحظه نباید زندگی کرد. نباید در لحظه اتخاذ تاکتیک و استراتژی کرد. لحظه ما باید لحظه تاریخی باشد. گریزی بزنیم از بحث شما به بحث آقای حجاریان و بحثی که درباره نرمالیزاسیون مطرح کرده بودند. اینکه گفته بودند وظیفه یا کارویژه دولت دموکراتیزاسیون نیست. اگر باید وظیفه ای را برای آن متصور شد، وظیفه اش عادی سازی شرایط است و اگر به این قائل شویم، اصلاح طلبان با عادی شدن اوضاع می توانند دموکراتیزاسیون را پیگیری کنند. در این شرایط می رسیم به این سؤال که در این شرایط گذار، چه استراتژی و اصلاحاتی باید ساخته شود و اگر هدف ما صرفا کسب قدرت در مجلس نباید باشد و باید برای فردای آن فکر شود، این هدف چه خواهد بود؟ برنامه ما چه خواهد بود؟ باید یک زمان مفصل تر صحبت کرد که آیا در جامعه اکنون ما، هر نوع گرایش به سوی عادی سازی شرایط جز از رهگذر نوعی دموکراتیزاسیون می گذرد یا نه؟ منظور ما از عادی سازی شرایط چیست؟ در شرایطی که نیروهای مختلفی در جامعه ما وجود دارد، خرده گفتمان های مختلفی در جامعه وجود دارد، فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قطبی در جامعه ما وجود دارد، نیروهای متکثر وجود دارد و جامعه نوعی حالت پلورالیسم پیدا کرده است، در این جامعه نرمالیزاسیون چه معنایی می دهد؟ آیا ما به یک جامعه پوپولیستی نگاه می کنیم و نرمالیزاسیون را در آن جامعه تعریف می کنیم؟ یا در یک جامعه متفاوت که در آن خود اکسپرسیونیستی متولد شده و جنبش ها را فراسوی اراده احزاب و روشنفکران هدایت می کند، قرار داریم؟ یعنی نوعی «خودتأکیدگری» که سیکل رهبری و پیروی در آن بسته می شود و نیازمند یک حزب برای هدایت نیست و نیازی به روشنفکر برای خلق جریان های اجتماعی ندارد. بلکه یک جریان اجتماعی را ایجاد می کند که رنگ سیاسی به آن می دهد و روشنفکران و احزاب را منفعل از خود قرار می دهد. در اینجا خود اکسپرسیونیستی بیشتر به مثابه آوانگارد عمل می کند تا روشنفکران و احزاب ما. در این شرایط حتی اگر بیندیشیم که نرمالیزاسیون انجام دهیم، اولا این چه معنایی دارد. باید دراین باره صحبت کرد و بعد باید دید آیا این امر از یک دولت که بافت و تافت گوناگونی دارد، برمی آید؟ می توان چنین رسالتی را بر دوش دولت قرار داد که یعنی این راه، راهی است برای رفتن یا نرفتن؟ این بالاخره تاکتیکی است برای انجام شدن یا نشدن؟ سنگی است برای پرتاب کردن یا پرتاب نکردن. باید دراین باره صحبت کرد. اگر در همین مجال بخواهیم درباره آن صحبت کنیم. شما حتما آن مقاله را خوانده اید. آقای حجاریان از بحران هایی صحبت می کند که جامعه را از حالت طبیعی خارج کرده است و در نرمالیزاسیون باید به دوره ماقبل این بحران ها بازگشت. تعریف شما چیست؟ به نظر من، اولا اساسا ممکن نیست که ما جامعه بدون بحران داشته باشیم؛ اما از یک نقطه استراتژیک باید گفت که بحران، طبیعت اجتماع و سیاست است. سیاستی وجود نخواهد داشت، اجتماعی وجود نخواهد داشت، مگر بحران وجود داشته باشد. بحران صرفا معنای منفی و سلبی ندارد. معنای ایجابی دارد. یک جامعه در حال بحران، حیات دارد. در جامعه ای که حالت ایستایی دارد و به مردابی تبدیل می شود، بالاخره یک نظمی مستقر، درون آن ایجاد می شود و همه چیز حالت عادی می گیرد، سیاست و حیات در چنین چیزی می میرد، بنابراین من این مسئله را غیرممکن می دانم؛ چراکه طبیعت اجتماع و سیاست، بحران آلود است. دوم اینکه این را از یک منظر مفید هم می دانم، چراکه این بحران ها موجب حرکت می شوند، این بحران ها موجب خلاقیت می شوند و اجازه کنش سیاسی می دهند. اجازه می دهند متفاوت بیندیشیم و اجازه تسابق سیاسی می دهند. بحران ها اجازه نقد سیاسی می دهند؛ بنابراین اینکه برگردیم به شرایط قبل از بحران، غیرممکن است. هیچ جامعه ای در طول تاریخ، خارج از بحران نبوده است. ما باید ببینیم چطور می توانیم با این شرایط تمهیدی بیندیشیم که یک گام به جلو برویم. در غیر این صورت واهمه یک نوع انتزاعی فکرکردن را دارم. تاکتیک های انتزاعی که با شرایط انضمامی جامعه ما وفق نمی کند؛ کاری جلو نمی برد؛ یعنی ما می توانیم همیشه خود را توجیه کنیم که چرا نتوانسته ایم جامعه را تغییر دهیم، برای اینکه به ماقبل بحران نرسیدیم؛ یعنی این بحران کی باید تمام شود که حرکت اصلاحی ما آغاز شود. صد سال دیگر؟ ٢٠٠ سال دیگر؟ اگر این دولت نتوانست باید چه کرد؟ بنابراین من اصلا به این چیزها قائل نیستم. دوم اینکه من با این نگاه که دولت ها باید بیایند تا شرایطی ایجاد شود که بتوان در آن شرایط تغییری ایجاد کرد، مخالفم و این نگاه، یک نگاه بالغ سیاسی نیست؛ یعنی اینکه کماکان در جامعه ای زیست می کنیم که حتی نخبگان سیاسی منتظرند که دولت، شرایط مناسبی ایجاد کند؛ یعنی آنها هم تدبیر جامعه را به عده ای واگذار کرده اند و کنشی برای خود متصور نیستند؛ بنابراین آن نگاه را از آن جنبه هم مورد نقد قرار می دهم. شاید تعریف شما از بحران با تعریف آقای حجاریان متفاوت است. شاید منظور ایشان بحران به مثابه بحران است، اما منظور شما انگار دیالکتیکی است که در سطح جامعه شکل می گیرد و از دل آن، سیاست خلق می شود. شما درست می گویید اتفاقا! با بیانی هم که از آقای حجاریان می دانم، منظور ایشان برچیده شدن این بحران است. سؤال من اینجاست، برای اینکه این جامعه تولید بحران نکند .... ببینید ما جامعه ای بحران زا و بحران زی داریم؛ یعنی طبیعت سیاست، اجتماع و فرهنگ آن و نیز چینش قدرت آن، تولید بحران می کند. خب اگر باید برگردیم، باید تمام بستر و زیرساخت هایی را که تولید بحران می کند، از میان برداریم. این در حالی است که این یک امر تاریخی است. درست مثل اینکه ما از یک دولت در طول هشت سال توقع داشته باشیم جامعه مدنی را تحقق بخشد یا «سوپردموکراسی» را محقق کند و اگر نکرد، از آن عبور کنیم؛ اما من می گویم این یک امر تاریخی است. چه چیزی باعث می شود که یک جامعه تولید بحران کند؟ یا به تعبیر [رئیس دولت اصلاحات] چه چیزی باعث می شود که هر ٩ روز با یک بحران مواجه باشیم؟ این طبیعت جامعه و اجتماع و سیاست چگونه عمل می کند؟ خب! من با ایشان موافقم! اما اگر می خواهیم بحران را مرتفع کنیم باید آن طبیعت را دگرگون کنیم. آن طبیعت را باید به صورت زیربنایی تغییر داد. با معلول که نمی شود برخورد کرد؛ یعنی با پدیده ای که با عنوان بحران در جامعه ایجاد شده، اگر برخورد کنیم، بر این بستر بحران دیگری می جوشد. مثل این می ماند که تا این مناسبات ناعادلانه قدرت جهانی وجود دارد، داعش ها از دل آن می جوشد. اگر هم داعش را از بین ببریم، بحران و داعش دیگری خواهیم داشت. اگر می خواهیم داعش ها از بین بروند، باید بستر ناعادلانه قدرت جهانی از بین برود. آیا جامعه ما بحران زا و بحران زی است؟ آن وقت این بحران ناظر به جامعه است یا سیاست؟ یعنی طبع مردم ما این است که بحران ساز باشند و در بحران زندگی کنند یا این سیاست است که بحران را ایجاد می کند و مردم هم با آن همراه می شوند؟ هردو .... یعنی ما اهل دیالکتیک نیستیم؟ اهل بحرانیم؟ می خواهم بگویم که در جامعه ما کوچک ترین پدیده، استعداد تبدیل به بحران را دارد. دیدید که یک مسئله کوچک در خیابان، سریع به یک امر بزرگ بدل می شود. یک تصادف کوچک یا مسئله خانوادگی، بزرگ می شود. در جامعه و فرهنگ ما این وجود دارد که امر کوچک را سریع بزرگ می کنیم. حاشیه درست می کنیم و سریع آن را بزرگ نمایی و کاریکاتوریزه اش می کنیم. بعد خودمان در قافیه آن می مانیم. ما سریع پدیده های جامعه را رستم می نامیم و بعد خودمان می هراسیم که نام آن را ببریم. قدرت و سیاست ما هم در جامعه هم این استعداد را داشته است که تولید بحران های متوالی و متراکم کند. ضمن اینکه بحران های ما همه از جنس سیاست نیستند. الان یک نوع بحران اقتصادی داریم، یک نوع بحران در شکاف نسلی داریم. بحران فرهنگی داریم که در آن ارزش های فرهنگی در حال کم رنگ شدن هستند. این بحران ها می آیند، دست به دست هم می دهند و متراکم می شوند و در تراکم شان یک جامعه را با فروپاشی مواجه می کنند. بحث من این است که با نظر دوستان به این شکل موافق هستم که جامعه تا زمانی که بحران دارد، نمی تواند به چیزهای دیگر بیندیشد، اما در اینجا با نظر آنها اختلاف نظر دارم که این بحران ها اولا صرفا به دست دولت ها مرتفع نمی شوند. دوما یک امر تاریخی درازمدت است که تا بستر آن از بین نرود، بحران است. باید چه کرد؟ فکر می کنم به همان موضوع خلق سیاست برمی گردیم. گویا اگر سیاست درستی خلق می شد، می توانستیم این مسیر تاریخی را کوتاه کنیم .... دقیقا! به نظر من هم کنشگر سیاسی و هم روشنفکر سیاسی ما باید از حوصله تاریخی و سعه صدر تاریخی برخوردار باشد. بارها گفته ا م ما اهل جهش های دیالکتیکی هستیم، ما حوصله تاریخی نداریم. می خواهیم در عرض ریاست جمهوری یک ریاست جمهور، هم سوپردموکراسی داشته باشیم، هم جامعه مدنی داشته باشیم و ... همه چیز را از نوع سوپر آن می خواهیم و اگر نشد، قهر می کنیم و می رویم در خانه های مان تا یکی دیگر بیاید. اگر هم نشد، مثل کیسه گردو راه می رویم و غر می زنیم و نق می زنیم. قبلا هم گفته ام، انسان غربی برای اینکه رنسانس را ایجاد کند، سه قرن قبل از آن، آهسته و پیوسته از قرن ١٢ حرکت کرد. سه قرن تمهیدات نظری کرده، فرهنگ و روابط اجتماعی خود را تغییر داده تا بستری برای رنسانس و روشنگری ایجاد کرده است. ما هیچ وقت از این سه قرن حرفی نمی زنیم؛ اما حوصله ما سه روزه به پایان می رسد، هم حوصله کنشگر سیاسی ما و هم حوصله روشنفکر ما. ما باید بیندیشیم به سیاست و تدبیری که بتواند حوصله تاریخی داشته باشد. آهسته و پیوسته بتواند زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی جامعه را فراهم کند. شاید در این نسل جواب ندهد، اما در نسل های بعدی جواب می دهد. چاره ای و گریزی از این نیست. ما نمی توانیم زمان را فشرده کنیم. نمی توانیم از فرهنگ سازی عبور کنیم و به بازی سیاسی، کنشگری سیاسی و تدبیر سیاسی روی بیاوریم که خاص جوامع و انسان هایی است که دارای آن فرهنگ هستند. ذاتی که از این فرهنگ بهره ای نبرده چگونه می تواند بازی سیاسی داشته باشد؟ چگونه می تواند از تولید بحران فرار کند؟ آیا خودش هم قسمتی از همان بحران و به یک معنا بحران ساز نیست؛ یعنی می تواند خود را منزه از این فضا و بحران هایی بداند که در جامعه شکل گرفته و بگوید که من بی تقصیرم. یا نه! آگاهانه یا ناآگاهانه، مستقیم و غیرمستقیم، جای پای او هم وجود دارد!؟ تقصیر او هم هست!؟ بنابراین، همه بحث من این است باید بیندیشد که در کنار این کنش ها و واکنش های سیاسی مقطعی که آن را رد نمی کنم که باید بیندیشد که چگونه وارد این فضاهای سیاسی شود و بازیگری خاص خود را داشته باشد؛ باید به صورت هدفمند و استراتژیک بیندیشد که چگونه به صورت آهسته و پیوسته در زیرساخت های فرهنگی، روحی و نظری جامعه تأثیراتی بگذارد که در آینده، ما جامعه ای با مناسباتی داشته باشیم که به این سادگی تولید و بازتولید بحران نکند. بحث شما ممکن است یک تکمله به بحث آقای حجاریان باشد که صرفا وظیفه دولت نیست که نرمالیزاسیون کند و عوامل فرهنگی، روشنفکری و کنشگران سیاسی هم باید وارد عمل شوند. اولا این چطور خلق می شود؟ آیا فکر نمی کنید ما یک خلأ گفتمانی بین روشنفکران داریم؟ ایجاد نمی شود مگر اینکه نگاه آقای حجاریان به یک معنا به صورت پارادایم مسلط زمانه ما در عرصه سیاسی درآید؛ یعنی یک نوع اجماع بین روشنفکران و نخبگان سیاسی و نهاد هایی که باید به امر تصمیم و تدبیر برسند، ایجاد شود؛ وگرنه این نظریه در سطح یک فردی که نظری داشته خلاصه می شود و بقیه هم به آن به عنوان یک نظریه در کنار سایر نظریات نگاه می کنند، یا آن را نقد روشنفکری می کنند و یا آنکه فراموش می شود. باید بیندیشیم. ما در زمانه ای زندگی می کنیم که روشنفکر ما درعین روشنفکربودن باید استراتژیست باشد. ما به روشنفکران استراتژیست نیاز داریم. زمانه ما این نوع روشنفکری را می طلبد. یعنی چه؟ یعنی روشنفکرانی که وقتی می اندیشند، خلق نظریه می کنند، راه بی بدیلی ارائه می کنند، استراتژی تحقق در جامعه و استراتژی تبدیل شدن به پارادیم مسلط در جامعه را هم داشته باشد و بعد به یک جریان تبدیل شود. این گونه روشنفکران هستند که می توانند ایده های خود را از پستو های حریم شخصی شان بیرون بیاورند، در حوزه عمومی جاری کنند و به صورت یک پارادایم مسلط و سیاست و استراتژی جلوه گر کنند. بنابراین من معتقدم که این ایده های بسیار می تواند کارساز باشد. اما باید بیندیشیم که این هم یک اراده جمعی می خواهد؛ یعنی چگونه می توان این اراده جمعی را ایجاد کرد؟ این ایده ها را تکثیر کرد؟ چگونه می توان آن را به زبان ها و قلم ها و بیان های گوناگون جاری کرد؟ چگونه می تواند وارد ساحت سیاست رسمی ما شود؟ چگونه می تواند به زبان صاحبان و اربابان قدرت ما و سیاست ما دربیاید تا نهایتا این به شکل یک سیاست اجرائی دربیاید؟ در غیر این صورت یک آموزه روشنفکری باقی خواهد ماند. این مفهوم چه می تواند باشد؟ در مقاطعی مفهوم غربزدگی یا مردم سالاری دینی خلق شد یا در مباحث دینی در دوره اصلاحات مفهوم خلق شد؛ مفهومی که در عامه مردم خریدار پیدا کرد؛ اما این روزها شاید بسط و توسعه دموکراسی و آزادی دیگر نزد جوانان خریدار نداشته باشد. خیر! این خیلی بحث جدی است! یک مثال بزنم. برای نسلی که مرتضی پاشایی ایده آل آن است، چه چیزی باید خلق کرد؟ درحالی که گروه مقابل یک امیر تتلو نامی را جذب می کند تا گروهی که هوادار او هستند را به سمت خود بکشاند ... اصلا روشنفکر اینجا وظیفه ای دارد!؟ حتما (با خنده) خیلی وقت ها اتفاق می افتد که در یک خلأ گفتمانی، جریانات خاص فکری، اجتماعی، سیاسی می جوشند که چندان اصیل نیستند، اما چون آلترناتیوی وجود ندارد؛ اینها برجسته می شوند. گرامشی می گوید در شرایطی که قدیم در حال احتضار است و جدید هم نمی تواند متولد شود، در این فضای برزخی، جریان های کاذب متولد می شوند. اگر در جامعه خودمان، جریاناتی شکل می گیرند؛ یک طرف قضیه این است که ما آلترناتیوی نداشتیم. ما فضایی ایجاد نکردیم که با برنامه و اندیشه ما صورت بگیرد. در این شرایط باید چه کرد؟ همان طورکه من در فضای نواصلاح طلبی که دغدغه ام است در حال تلاش هستم، ما نیاز به یک کشکولی از مفاهیم جدید داریم. این کشکول مفاهیم جدید طبیعتا باید با نسل دهه چهارم ما و دهه پنجم ما رابطه برقرار کند. در یک جهان پست مدرن که با هجوم مفاهیم بدیع بی بدیل در عرصه جنبش های اجتماعی، انقلاب ها و تغییرات جامعه مواجه هستیم، باید ببینیم کدام یکی در فضای جامعه ما جواب می دهد و ما خود نیازمند خلق چه مفاهیمی هستیم؟ باید ببینیم از این انبوه مفاهیم، کدام یک به درد ما می خورد، نه اینکه درِ دروازه نظری خود را باز بگذاریم؛ یک روز مدرن باشیم و روز دیگر پست مدرن. اما برخی از این مفاهیم را درخور مذاق فرهنگی- سیاسی ما است، باید وارد فضای گفتمانی خود کنیم و بعد بیندیشیم که با شرایط کنونی جامعه ما با این فضای مفهومی که وجود دارد، چه خلأ دیگری هست که باید آن را خلق کنیم. نباید صرفا منتظر باشیم که انسان غربی بیندشید و ما به عاریه بگیریم. یک زمان گرامشی بیندیشد، یک زمان هابرماس بیندیشد و حوزه عمومی اعلام کند و یک زمان یک اندیشمند دیگر، دموکراسی اعلام کند و ما هم به عاریه بگیریم و بخواهیم در جامعه خود آن را اجرا کنیم. ما باید متوجه باشیم که بعضی اوقات این مفاهیم قیاس ناپذیرند. . این عاریه گرفتن البته خود مشکل ایجاد می کند. خود مشکل ایجاد می کنند تا اینکه بخواهند مسئله ای را حل کنند و این موضوع، ذائقه جامعه را بهم می ریزد. بااین حال معتقد به بستن درهای نظری نیستم، اما معتقد به گزینشی برخوردکردن، آگاهانه برخوردکردن با نظری
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: زمان نیوز]
[مشاهده در: www.]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها