واضح آرشیو وب فارسی:آوای دنا: در خانواده سالم، مرزهای مشخص تربیتی به کودک یاد می دهد که برای رشد و بالیدن فرصتی ناب در اختیار دارد، همچنان که والدین فرصت های خاص خود را دارند و قرار نیست فرزند حریم والدین را مخدوش سازد دکتر فرید براتی سده: خانواده سالم، خانواده ای است که در آن بین پدر و مادر و کودک مرزهای روشن و قاطعی وجود داشته باشد. در چنین خانواده ای نوعی تعادل و توازن میان صمیمیت و نزدیکی و استقلال وجود دارد که در نتیجة آن آزادی شخصی کودک در کنار تعلق او به خانواده حاصل می شود. به یقین شما هم برای تربیت فرزندانتان کتاب های روان شناسی را خوانده اید یا پای صحبت های روان شناس ها در تلویزیون و رادیو نشسته اید و از آموزش های آنها بهره برده اید. شاید همواره این نکته برایتان سؤال انگیز بوده که بالاخره چطور باید با بچه ها رفتار کرد؟ آیا باید آن طور که بعضی از روان شناس ها می گویند بچه ها را آزاد گذاشت تا هرکاری که می خواهند انجام دهند و هرچه می خواهند برایشان مهیا شود یا باید آنها را محدود کرد و اصلاً هم به خواسته هایشان توجهی نداشت؟ امروزه در کشور ما دیدگاه دوم چندان جایی ندارد؛ اما دیدگاه اول هم متأسفانه نتیجه و عاقبت خوشی نداشته است. بارها در جلسات مختلف شاهد شکوه و شکایت والدینی بوده ام که از خودسری و به اصطلاح رفتارهای بی حساب و کتاب فرزندشان گلایه داشته اند. یکی از آنها این وضعیت را نوعی "فرزند سالاری" در خانواده های ایرانی توصیف کرد و گفت این شرایط تا حدی ناشی از ناآگاهی از شیوة تربیت صحیح فرزند است. این گفته ها تا میزان زیادی درست است. امروزه در کشور ما والدین به نوعی دربارة تربیت فرزندانشان از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرده اند و آن را بر عهده دیگران گذاشته اند. آنها اقتدار خود را از دست داده اند و این اولین و مؤثر ترین ضربه به تربیت بچه هاست؛ البته این شیوه در تاریخ روان شناسی غرب سابقه دارد. ده ها سال پیش، یک متخصص تربیت کودکان به نام "دکتر اسپاک" گفت: «بگذارید کودکان آزاد باشند و هر طور که خواستند بار بیایند. در تربیت بچه ها دخالت نکنید؛ چون استقلالشان را از آنها سلب می کنید.» جالب است بدانید که بعدها نظرات اسپاک بر خلاف اصول تربیت کودک شناخته شد و روش های او به تدریج منسوخ و متروک شد؛ اما به نظر می رسد که پس از چندین دهه اکنون صدای دکتر اسپاک و آموزه های او به گوش والدین ایرانی رسیده است! در این میان نباید از نقش روان شناسان غافل شد. روان شناسی که اقتدار والدین را معادل استبداد در نظر می گیرد، هیچ گاه نخواسته برای مخاطبانش بگوید که شرط یک تربیت موفق، ترسیم مرزهای بین خود و کودک است و این وظیفه والدین است. خانواده سالم، خانواده ای است که در آن بین پدر و مادر و کودک مرزهای روشن و قاطعی وجود داشته باشد. در چنین خانواده ای نوعی تعادل و توازن میان صمیمیت و نزدیکی و استقلال وجود دارد که در نتیجة آن آزادی شخصی کودک در کنار تعلق او به خانواده حاصل می شود. در این خانواده، مرزهای مشخص تربیتی به کودک یاد می دهد که برای رشد و بالیدن فرصتی ناب در اختیار دارد همچنان که والدین فرصت هایی خاص خود دارند و قرار نیست فرزند حریم والدین را مخدوش سازد. در خانواده های بی مرز یا به تعبیر بهتر بی بندوبار، اغتشاش مرزها، حریم های شخصی را از هم دریده است. طبیعی است که اغتشاش در مرزهای تربیتی حاصلی جز اغتشاش در مرزهای ذهنی و فکری و رفتاری ندارد. یک ویژگی دیگر اقتدار والدین، علاوه بر تعلّق و تعیین مرزهای مشخص، نوعی دیده بانی یا به تعبیر بهتر کنترل غیر مستقیم است. وجود مرزها در عین حال که به فرزند اجازه دخالت در حریم والدین را نمی دهد، به والدین این فرصت را می دهد تا با ظرافتی خاص و به شکل غیرمستقیم و نامحسوس فرزند را در راهی که مطلوب است، هدایت کنند؛ به طور مثال، چنین پدر و مادری در عین حال که برای فرزندش دستگاه کامپیوتر می خرد ولی برای او مرزی را تعریف می کند تا او فقط در ساعاتی خاص و در کنار والدین از آن استفاده کند و نه در اتاقی دربسته و تنها، چرا که این کار ممکن است به او آسیب برساند. با ذکر مثالی زنده و واقعی این بخش را به پایان برسانیم: از مدتی پیش سریالی در سیما پخش می شود که به ظاهر قرار است که افراد زیر 16 سال آن را نبینند. همگان می دانیم که بسیاری از کودکان ما هم به تماشای این فیلم نشسته اند؛ تا جایی که حتی کسانی به اعتراض فریاد برآوردند. چرا چنین شد؟ به نظر می رسد این موضوع به دو علت روی داد: اول آنکه والدین نمی دانستند چگونه باید بچه هایشان را از تماشای این فیلم بازدارند؛ چرا که خانواده های ایرانی به خوبی مرزهای بین فرزند و والدین را ترسیم نکرده اند، در حالی که این فیلم مختص والدین و بزرگ ترها بود نه افراد زیر 16 سال. دوم آنکه خانواده ها در این میان هیچ تقصیری نداشتند؛ چراکه آنان تاکنون هیچ آموزشی در این باره ندیده اند. آیا شما تاکنون از روان شناس ها شنیده اید که چطور باید بچه ها را از دیدن فیلم هایی با این شرایط بازداشت؟ پس در یک کلام، در خانواده های ایرانی، اقتدار حلقة مفقوده تربیت فرزند است. رویکرد یک خانواده مقتدر (و نه مستبد) مراقبت همراه با آموزش و نظارت غیر مستقیم و تعیین حد و مرزهای مشخص است. اینکه راهکارهای چنین اقتداری چیستند و چگونه می توان به آنها دست یافت، نیازمند همفکری همکاران روان شناس است تا وضعیت موجود را که به جرئت می توان گفت شایستة روان شناسی ایران و خانواده های ما نیست، اصلاح کنند.
سه شنبه ، ۱۷آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آوای دنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 106]