واضح آرشیو وب فارسی:اعتماد: 12 آذر سال 1358 در تاریخ ایران روز بسیار مهمی است، که متاسفانه کمتر از آن چیزی که شایسته اش است مورد توجه قرار می گیرد. این کم توجهی حداقل دو علت یا دلیل دارد؛ علت اول این است که چون به ظاهر خطری وجود این قانون را تهدید نمی کند، متوجه ابعاد اهمیت آن نیستیم. مثل ماهی؛ تا وقتی که درون آب است متوجه اهمیت و ضرورت آن نمی شود و وجود آن را یک موقعیت و فرض همیشگی می داند. ولی هنگامی که ماهی را از آب بیرون آوریم آنگاه متوجه اهمیت آن خواهد شد و تمام سعی خود را می کند که به آب برگردد. علت دیگر برخی انتقادات بحقی است که نسبت به وضعیت جامعه وجود دارد و برخی از افراد حداقل سهمی از ریشه آن را در نارسایی ها و تعارضات قانون اساسی می دانند، به همین دلیل به این قانون و سالروز تصویب آن کم توجهی می کنند. البته شاید علت سومی هم وجود داشته باشد و اینکه پیش از تصویب قانون اساسی قبلی، قانون اساسی مشروطیت را داشته ایم و از این نظر تصویب این قانون اتفاق تازه ای محسوب نمی شود. این یادداشت درصدد آن است تا نشان دهد که چرا این توجیهات پذیرفتنی نیست و روز 12 آذر را باید همواره مهم دانست و از دستاورد آن پاسداری کرد. 1- اهمیت قانون اساسی در این نیست که متن بدون تعارضی بوده و همه جوانب را پیش بینی کرده باشد. تدوین چنین متنی، بسیار سخت اگر نگوییم ناشدنی است، زیرا قانون اساسی براساس وضعیت نیروهای سیاسی و اجتماعی تدوین می شود و یک متن انتزاعی و منطقی و ریاضی نیست. در نتیجه به میزانی که میان نیروهای اجتماعی و سیاسی تعارض و ناهماهنگی وجود دارد، آن واقعیت، در قانون اساسی بازتاب پیدا خواهد کرد. فراموش نکنیم که قانون اساسی باید به تایید مردم برسد و باید کوشید به نحوی تدوین شود که هر گروه اجتماعی یا حداقل اینکه گرایش های مهم جامعه، در قانون اساسی غایب تلقی نشوند، یا حداقل این طور گمان کنند. نکته مهم این است که حتی اگر متن قانون اساسی بی تعارض یا کم تعارض نوشته شود، در عمل اجرای آن قانون به شدت به وضعیت موازنه قوای اجتماعی مربوط خواهد شد، زیرا برخی از اصول مهم قانون اساسی تا حدی تفسیرپذیر و کشدار هستند و چگونگی این تفسیرپذیری متاثر از قدرت نیروهای اجتماعی است. بنابراین مشکلات موجود خود را صرفا بر دوش این نارسایی های قانون اساسی نیندازیم. همچنان که در مورد قانون اساسی مشروطه نیز همین وضع وجود دارد. قانون یکی بود، ولی از 1285 تا 1357انواع و اقسام دولت ها و حکومت ها با شیوه های گوناگون بر سریر قدرت قرار گرفتند و آن طور که خواستند جامعه را مدیریت می کردند. 2- اهمیت اصلی قانون اساسی در مفاد اصول آن نیست. اگرچه این اصول خیلی مهم هستند ولی اصل وجودی قانون اساسی واحد اهمیت فراتری است که موردنظر ما است. قانون اساسی به معنای پذیرش شکل گیری اصل دولت- ملت در چارچوب سرزمین مشخص، و اداره امور براساس قرارداد میان مردم است. قانون اساسی مشروطیت، مقید کردن قدرت شاه به قرارداد و قانون بود. در نتیجه ماهیت شاه را تغییر داد، هرچند اسم آن باقی ماند و حتی فردش نیز تغییر نکرد. مشکل اصلی در انقلاب مشروطیت فقط این نبود که یک دولت ناکارآمد و فاسد بر سر کار بود، مشکل نپذیرفتن اصل حکومت داری فراتر از اراده و خواست مردم بود. که البته چنین حکومت هایی بیشتر احتمال دارد که ناکارآمد و فاسد شوند. بنابراین تصویب قانون اساسی مشروطیت به منزله ورود ایران به جهان مدرن سیاست بود. ولی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از دو حیث بر مورد پیشین ترجیح داشت. در درجه اول این قانون اساسی، پایه نظام را به جمهوریت تبدیل کرد که یک گام مهم نسبت به گذشته رو به جلو بود. گامی که برخی از نیروها از ابتدا زیر بار آن نرفتند و همواره کوشیدند که مفهوم حکومت را جایگزین مفهوم جمهوری کنند. حکومت که تعبیری از وضعیت امروز نزد داعش یا طالبان است و مرحوم امام زیر بار این برداشت نرفتند. تفاوت دوم که آن نیز اهمیت زیادی دارد، جمهوریت در ذیل عنوان اسلامیت است. اگر در مشروطیت هنوز کسانی بودند که از موضع فقهی، حکومت بر اساس قرارداد و قانون را برحسب اضطرار تایید کردند و حاضر به تایید اسلامی بودن آن توافق نشدند، در 12 آذر سال 1358، این امر اتفاق افتاد و آخرین و مهم ترین پایه سنت در ایران نیز مهر خود را بر قانونی گذاشت که معرف حکومت بر پایه توافق و قرارداد و نیز محدود و محصور به مرزهای مشخص و با قواعد و ضوابط معین است. از این مرحله به بعد، فقط فراز و فرودهایی است که باید طی کرد تا به وضعیت مطلوب تر مردم و جامعه رسید. 3- حکومت قانون فقط پس از قانون اساسی است که عینیت می تواند پیدا کند. این میثاق است که رعیت را تبدیل به شهروندی می کند که دارای حق و حقوق است. فارغ از اینکه حقوق داده شده کم باشد یا زیاد. مساله مهم این است که چنین حقی به رسمیت شناخته شده است. اگر هم کم باشد، به مرور بیشتر خواهد شد. همچنان که در کشورهای توسعه یافته شد. بنابراین روز قانون اساسی را باید از این منظر گرامی داشت و از همین زاویه به آن پرداخت. جزییات این قانون و نارسایی های آن بحث دیگری است که می توان در طول سال درباره آن گفت وگو کرد. این یادداشت برای پنجشنبه 12 آذر نوشته شده بود که به علت عدم انتشار روزنامه، امروز منتشر می شود.
شنبه ، ۱۴آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اعتماد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]