محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829926762
میرزاکوچک جنگلی؛ کمونیست وطن فروش یا مسلمان انقلابی؟
واضح آرشیو وب فارسی:مرکزی نیوز: مرکزی نیوز : میرزاکوچک خان جنگلی با تشکیل نهضت جنگل علیه حکومت مرکزی شورش نمود. او حتی فراتر از این، تلاش نمود تا با آماده کردن قشون، تهران را فتح کند. بر این اساس، آیا می توان وی را یک تجزیه طلب دانست؟ آیا همکاری او بلشویک ها می تواند دلیلی بر تغییر نگرش سیاسی او باشد؟ آنچه در تاریخ معاصر از آن به عنوان نهضت جنگل یا قیام میرزا کوچک جنگلی نامبرده شده است، ابعاد و زوایای ناشکافته ی فراوانی دارد؛ تأسیس یک دولت در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران آن هم تحت عنوان یک نظام سیاسی، که تا آن زمان سابقه ای در ایران نداشت، با کارنامه ای نه چندان قابل دفاع، شاید در نظر بسیاری پذیرفتنی نباشد؛ چه این اقدام در یک دیدگاه به معنای جدایی طلبی است و می تواند به مفهوم تلاش برای انفکاک بخشی از خاک ایران تعبیر شود. علاوه بر این، ردپای مشهود دولت روسیه در جمهوری شورایی گیلان و همچنین حضور حزب کمونیست ایران در جریان نهضت جنگل از دیگر مواردی است که نیاز به بررسی و تبیین دقیق دارد. میرزا کوچک جنگلی پس از آنکه در جریان نهضت مشروطیت فعالانه شرکت کرد و در جریان استبداد صغیر و بازگشت محمدعلی شاه به ایران به شدت از این نظام نوپا دفاع کرد. در دستگاه دولتی منصبی را نپذیرفت و مدتی در تهران در تنگ دستی زیست.[۱] چراغ ها خاموش و آسیاب ها نمی گردید، اصول مشروطیت تعطیل، قوانین بلا اجرا هیچ کس به کار دیگری توجه و فرصت بررسی نداشت، اشرار به عربده جویی سرگرم بودند، چاقوکش ها و قداره بندها از نوکیسه ها و حاجی زاد ه ها باج می گرفتند.»[۲] در همین احوال، جنگ جهانی اول در اروپا به وقوع پیوست و علی رغم اعلام بی طرفی ایران، آتش جنگ به سرعت در شمال و جنوب ایران زبانه کشید و آنچه عاید ایران شد ویرانی، فقر، قحطی و پاشیدگی و پریشانی اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران بود. گیلان به اقتضای موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به شوروی لطمات فراوانی به خود دید » در چنین وضعیتی، گروهی از آزادی خواهان کشور، با هدف ممانعت از تجاوزهای بیگانگان و سروسامان دادن به اوضاع آشفته ی کشور، نشست های مشورتی در تهران برگزار کردند و در صدد برپایی سازمانی به نام اتحاد اسلام برآمدند. میرزا کوچک خان در تهران با این گروه در تماس بود. سرانجام پس از رایزنی های فراوان قرار شد که برای ایجاد هسته های مقاومت در برابر دخالت دولت های بیگانه و پاسداری از استقلال ایران، کانون های مقاومت نظامی در شهرستان های ایران پایه گذاری شود. میرزا در راه تحقق این هدف داوطلب شد و همراه با میرزا علی خان دیوسالار، معروف به سالار فاتح، برای ایجاد کانون مقاومت شمال کشور راهی آنجا شد؛ اما این دو به علت بروز اختلاف نظرهایی از هم جدا شدند و چون میرزا، جنگل های گیلان را برای برپایی سازمان نظامی چریکی مناسب تر می دانست، به گیلان رفت. [۳] بدین ترتیب نهضت جنگل آغاز گردید. میرزا کوچک ابتدا تلاش کرد، ضمن ملاقات با برخی از مالکان بزرگ و خوش نام، نظر مساعد و کمک آن ها را برای ایجاد یک پایگاه نظامی جلب کند، اما موفق نشد. [۴] وی سرانجام با یاری هفت تن دیگر توانست نخستین پایگاه جنگ های چریکی ـ دهقانی را در جنگل تولم در شمال شرقی رشت در زمینی متعلق به میر احمد مدنی که از مبارزان نهضت جنگل بود، برپا کند. [۵] جنگلی ها، هم زمان با آغاز فعالیت های خود، هدف و ایدئولوژی خود را این گونه بیان کردند: «ما قبل از هر چیز طرفدار استقلال مملکت ایرانیم، استقلالی به تمام معنی کلمه؛ یعنی بدون اندک مداخله ی هیچ دولت اجنبی. اصلاحات اساسی مملکت و رفع فساد تشکیلات دولتی، ما طرفدار یگانگی عموم مسلمانانیم.» [۶] آنان در راه رسیدن به این اهداف جنگ چریکی را آغاز کردند و علیه سلطه ی بیگانگان و ظلم زمین داران و خوانین بزرگ، که دست در یک کاسه داشتند، به مبارزه پرداختند. از این رو، درگیری های متعددی بین جنگلی ها و نیروهای دولتی ـ روسی درگرفت. در این درگیری ها، علی رغم اینکه در برخی موارد نیروهای جنگل به عقب نشینی های موقتی اقدام می کردند، سرانجام موفقیت از آن آن ها شد و توانستند فومن و برخی نواحی اطراف را به تصرف خود در آوردند. [۷] مروری بر تاریخ نهضت جنگل نشان می دهد جانب داری میرزا از استقرار جمهوری در ایران و تلاش وی برای احقاق حق طبقات محروم پیش از ورود ارتش سرخ و نمایندگان حزب عدالت صورت گرفته بود و دفاع از محرومان و اندیشه ی استقرار جمهوری در ایران بر اثر وسوسه ها یا به خواست دولت روسیه مطرح نشده است. در چنین وضعیتی، انقلاب اکتبر روسیه به وقوع پیوست و دولت جدید روسیه به نیروهای نظامی خود در شمال ایران دستور بازگشت داد. [۸] پس از خروج نیروهای روسی، رشت به تصرف نیروهای جنگل درآمد و سازمان های دولتی مانند شهربانی، دارایی و همچنین نیروهای قزاق و ژاندارمری در اختیار نهضت جنگل قرار گرفتند. [۹] در این میان انگلیسی ها، که میرزا را مانع اصلی اجرای برنامه های سیاسی ـ نظامی خود در شمال ایران می دانستند، در صدد ترور وی برآمدند؛ اما توطئه کشف و عامل ترور، یعنی کاپیتان نوئل انگلیسی، دستگیر شد. [۱۰] با این حال ژنرال دنستروویل، فرمانده ی نیروهای انگلیسی در شمال ایران، توانست نظر پیجراخف فرمانده ی نیروهای باقیمانده ی روسی در شمال ایران را جلب و به گیلان حمله کند. جنگلی ها در یک جنگ نابرابر شکست خوردند و عقب نشینی کردند. [۱۱] با پیروزی انگلیسی ها، در میان کمیته ی اتحاد اسلام، ضعف و دودستگی افتاد و برای قطع جنگ و اعلام آتش بس قراردادی میان نمایندگان کمیته ی اتحاد اسلام و انگلیسی ها امضا شد. بر پایه ی این قرارداد، رشت به تصرف انگلیسی ها درآمد. نیروهای انگلیسی با پیروزی اولیه بر جنگلی ها و تسلط بر رشت، ضمن انجام مکاتبات و مذاکرات با برخی از سران نهضت، توانستند تعدادی از آن ها، از جمله حاج احمد کسمایی، را با خود همراه نمایند. با خیانت کسمایی و یارانش، که از همه ی روابط درون سازمان جنگل آگاه بودند، سازمان های اداری و نظامی جنگل در هم شکست و عمر کمیته ی اتحاد اسلام به پایان رسید. [۱۲] اما با تمامی این ضربات و ضربه های مهلک دیگری چون اعدام دکتر حشمت، [۱۳] یار صدیقِ میرزا و یکی از رهبران نهضت، میرزا و یارانش نه تنها تسلیم نشدند؛ بلکه طی نامه ای در پاسخ به پیشنهادات و خواسته های دولت، به گونه ای روشن و صریح، از حقوق و رهایی رنجبران از دست راحت طلبان و تشکیل یک نظام جمهوری در ایران سخن گفتند. میرزا در این نامه نوشت: «… در قانون اسلام مدون است که کفار وقتی به ممالک اسلامی مسلط شوند، مسلمین باید به مدافعه برخیزند، ولی دولت انگلیس فریاد می کشد که من اسلام و انصاف نمی شناسم، باید دول ضعیف را اسیر آز و کشته ی مقاصد مشئوم خود سازم. بنده می گویم انقلاب های امروزه ی دنیا ما را تحریک می کند مانند سایر ممالک در این اعلان جمهوریت داده و رنجبران را از دست راحت طلبان برهانیم…» [۱۴] این نامه، به عنوان سندی ارزشمند، بیانگر تفکر سیاسی و آرمان های اجتماعی میرزا کوچک است و نشان می دهد که جانب داری میرزا از استقرار یک نظام نوین سیاسی (جمهوری) در ایران و تلاش وی برای احقاق حق طبقات محروم پیش از ورود ارتش سرخ و نمایندگان حزب عدالت صورت گرفته و دفاع از محرومان و اندیشه ی استقرار جمهوری در ایران بر اثر وسوسه ها یا به خواست دولت روسیه مطرح نشده است. به هر تقدیر، حملات مکرر آتریاد تهران به مبارزان جنگل بی نتیجه ماند و سرانجام پس از گفت وگوهایی میان نمایندگان دولت مرکزی و سران نهضت، توافقی صورت گرفت مبنی بر اینکه «مادام که مجلس شورای ملی افتتاح شده و تکلیف قرارداد (۱۹۱۹) معلوم نگردیده است، عملیات خصمانه از هر دو طرف موقوف و قوای جنگل با حفظ نفراتش باقی بماند. در عوض، جنگلی ها از مداخله در ادارات دولت خودداری و پادگان نظامی در رشت برقرار باشد.» [۱۵] در ۲۸ اردیبهشت، حادثه ای رخ داد که تأثیر بسزایی بر نهضت جنگل و آینده ی آن بر جای نهاد. در این تاریخ، ناوگان ارتش سرخ به سرپرستی راسکولنیکوف وارد انزلی شد و این شهر را تصرف نمود. [۱۶] میرزا، به دنبال اطلاع از این مسئله، علی رغم تردیدی که داشت، با این امید که بتواند از اوضاع و شرایط جدید برای مبارزه علیه ارتش انگلیس در شمال ایران و قشون مرکزی استفاده نماید، نماینده ای نزد آن ها فرستاد و خود در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۲۹۹ وارد انزلی شد. در همان روز، با نماینده ی دولت شوروی و حزب عدالت ملاقات کرد. [۱۷] پس از مباحثات فراوان، سرانجام توافق نامه ای بین طرفین امضا شد که از مهم ترین مفاد معاهده ی امضاشده در آن تأسیس حکومت جمهوری انقلابی موقت در گیلان بود. [۱۸] کوچک خان پس از بازگشت از انزلی، در فومن و در ۱۴ خرداد ۱۲۹۹، اعلامیه ای منتشر و رسماً تشکیل دولت جمهوری را اعلام نمود. [۱۹] پس از اعلان جمهوری، بر حسب توافق قبلی، «کمیته ی انقلاب» با نام اختصاری «روکم» (رولوسیونی کُمیت) در شهر رشت تشکیل شد. [۲۰] کمیته ی انقلاب در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۲۹۹ اعضای هیئت دولت را معرفی کرد. در دولت، میرزا سرکمیسر و کمیسر جنگ بود. آنچه میرزا در ایجاد دولت پیگیری می نمود مبتنی بر احساسات وطن دوستی به همراه سرخوردگی از ناکامی مشروطیت بود. وی چنین می اندیشید که حکومت های انقلابی، نظیر شوروی، از جریان های ضداستعماری و ضداستبدادی و جمهوری خواه حمایت خواهند کرد؛ ولی آنچنان که سیر وقایع نشان می دهد، اتحاد جماهیر شوروی تنها به منافع خود می اندیشید. جنگلی ها، هم زمان با آغاز فعالیت های خود، هدف و ایدئولوژی خود را این گونه بیان کردند: «ما قبل از هر چیز طرفدار استقلال مملکت ایرانیم، استقلالی به تمام معنی کلمه؛ یعنی بدون اندک مداخله ی هیچ دولت اجنبی. اصلاحات اساسی مملکت و رفع فساد تشکیلات دولتی، ما طرفدار یگانگی عموم مسلمانانیم.» نکته ای که در اینجا باید بدان اشاره شود، مسئله ی ارتباط بین حزب کمونیست ایران با نهضت جنگل و اقدامات آن ها در جریان انقلاب جنگل است. حزب کمونیست ایران، که در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۲۹۹ در انزلی اعلام موجودیت نمود، [۲۱] بلافاصله پس از تأسیس با مسئله ی تعیین استراتژی و تاکتیک درباره ی نهضت جنگل روبه رو شد. اعضای این حزب با توجه به ساختار جامعه ی ایران و داده های اجتماعی و تاریخی مشخص آن عقیده داشتند که تشکیل یک دولت جمهوری شورایی با برنامه ی کمونیستی اشتباهی عظیم خواهد بود. به عقیده ی آنان، می بایست سرمایه داران و زمین داران کوچک در گیلان را مطمئن ساخت که صدمه ای متوجه آن ها نیست. آنان بر این باور بودند که در ایران شرایط مهیای یک انقلاب سوسیالیستی نیست، بلکه اوضاع و احوال مساعد برای رشد یک جنبش دمکراتیک ملی و ضداستعماری فراهم است؛ اما در عمل این حزب در برابر نهضت جنگل و جنبش انقلابی رویه ی دیگری در پیش گرفت. پس از اعلام موجودیت حزب کمونیست ایران، بر خلاف توافق های قبلی در انزلی میان سران جنگل و نمایندگان حزب عدالت و دولت شوروی، تبلیغات کمونیستی در گیلان شدت یافت. [۲۲] سخنگویان این حزب، علاوه بر طرح شعارهای حزبی، به میرزا کوچک خان حمله کردند و او را به سوءاستفاده از جواهراتی که برای تشکیل بانک ملی در نظر گرفته شده بود متهم نمودند. روزنامه ی کمونیست، به عنوان ارگان حزب کمونیست ایران در رشت، به سردبیری جعفر جوادزاده (پیشه وری) انتشار یافت. همچنین سازمان جوانان حزب در رشت افتتاح گردید. همچنین، بر خلاف توافق انزلی، مأمورین دولت شوروی از تحویل تأسیسات بندری در انزلی و نفت در رشت به نمایندگان دولت انقلابی گیلان خودداری نمودند. [۲۳] این کارشکنی ها موجبات اعتراض میرزا را فراهم آورد و جمهوری (اول) گیلان را در آستانه ی سقوط قرار داد. در ۹ تیر ۱۲۹۹، کمیته ی مرکزی حزب کمونیست ایران اعلام نمود که میرزا کوچک خان از سمت های خود در جمهوری شورایی جنگل معزول است. [۲۴] روز جمعه ۱۸ تیر ۱۲۹۹ میرزا به عنوان اعتراض به این جریانات شهر رشت را ترک نمود. [۲۵] هم زمان با خروج میرزا از رشت کاژان اف، فرمانده ی ارتش سرخ در ایران؛ پالایف راسکولینکوف، فرمانده ی ناوگان شوروی و ارژنیکیدرزه به مسکو فراخوانده شدند. [۲۶] فراخوانی این افراد از ایران، که در بسیاری موارد با میرزا همدل و همفکر بودند، نشان از تغییر سیاست شوروی در قبال نهضت جنگل داشت. با عقب نشینی میرزا از رشت به جنگل های گیلان، کمیته ای مرکب از احسان الله خان، جعفر کنگاوری، خالو قربان، رضا خواجوی از اعضای کمیته ی آزادی ایران و کامران آقازاده، جعفر جوادزاده (پیشه وری)، علیخانف و بهرام آقایف از اعضای حزب کمونیست ایران تشکیل شد. [۲۷] در ۹ مرداد ۱۲۹۹، کودتای حزب کمونیست ایران به وقوع پیوست. کودتاچیان هر چند بر میرزا دست نیافتند، ولی در رشت بعضی از سران نهضت را دستگیر نمودند و به قتل رساندند. [۲۸] در ۱۴ مرداد ۱۲۹۹، کمیته ی موقت با انتشار اعلامیه ای، ضمن اینکه میرزا را به عدم کفایت در مبارزه علیه انگلستان متهم کرد و اعلام نمود که وی قشون را بی فرمانده و دولت را بی سرپرست گذاشته است، اعضای دولت جدید را معرفی کرد. [۲۹] پس از انجام کودتا، رشت کاملاً تحت نظر حزب کمونیست قرار گرفت. دولت احسان الله خان، دومین جمهوری گیلان، آشکارا از نظر اهداف و روش ها با دولت میرزا کوچک خان تفاوت داشت و رنگ وبویی کاملاً کمونیستی به خود گرفته بود. این حکومت اموال سه نفر از مالکین بزرگ را مصادره نمود و کار تقسیم محصولات زراعتی میان دهقانان از طرف کمیته ی انقلابی سازمان داده شد. [۳۰] «احسان الله خان تا آنجا جلو رفت که کارگاه های کوچک را بست و کسانی را که در منازل کار می کردند به کار بدون مزد وادار نمود… بازار بسته شد و شهر رشت بدون خواروبار ماند. مبارزه علیه روحانیون مسلمان به صورتی انجام می گرفت که احساسات معتقدین را جریحه دار می نمود.» [۳۱] بر اثر این شرایط، قشون دولت کمونیستی احسان الله خان و حزب کمونیست ایران نتوانستند در برابر حملات قوای دولت مرکزی مقاومت نمایند. رشت از طرف قوای دولتی تصرف شد، اما پس از مدتی کوتاه قوای دولت ائتلافی گیلان توانست با کمک ارتش سرخ آن را باز پس گیرد. نیرو های دولت مرکزی، ضمن حمله به قوای دولت ائتلافی، کوشش می نمود نیروهای میرزا کوچک خان را نیز محاصره و نابود نماید. با تشکیل کنگره ی خلق های شرق در باکو در آبان ـ آذر ۱۲۹۹ [۳۲] تغییرات مهمی در جریان حکومت انقلابی گیلان پدید آمد؛ زیرا در جریان کار آن، طرفداران حیدرخان عمو اغلی، از کمیته ی مرکزی حزب تحت رهبری سلطان زاده به علت شیوه ی خصمانه ی برخورد این کمیته با نهضت جنگل و شخص میرزا به شدت انتقاد کردند. [۳۳] شکست سیاسی و نظامی اجتماعی حکومت ائتلافی گیلان به دامنه ی این انتقادات وسعت و شدت بیشتری بخشید. با بالا گرفتن اختلافات گروه های شرکت کننده در کنگره با اعزام نمایندگانی به مسکو از لنین و سایر رهبران بین الملل سوم رهنمود خواستند. بنا به خواست لنین، حیدرخان عمو اغلی، آخوندزاده و نه نفر دیگر از اعضای حزب کمونیست ایران به عنوان کمیته ی مرکزی جدید حزب کمونیست ایران معین گردیدند و به علاوه پاره ای تغییرات مثبت در رابطه با انقلاب گیلان انجام گرفت. تعیین کمیته ی مرکزی دوم به رهبری حیدرخان، که با نهضت جنگل و افکار و اهداف میرزا کوچک خان همدلی داشت، نشانه ی از تغییر سیاست بخشی از رهبران حزب کمونیست شوروی درباره ی انقلاب گیلان بود. هرچند چنان که وقایع بعدی نشان داد، تنها عده ی معدودی از این تغییر سیاست جانب داری کردند. به هر حال، پس از تغییر و تحولات، میرزا نیز با برقراری روابط جدید با بلشویک ها موافقت کرد. پس از این توافق ها و با فراخواندن نمایندگان حزب کمونیست ایران از دولت ائتلافی به رهبری احسان الله خان، دولت جدیدی تحت سرپرستی احسان الله خان تشکیل گردید. دولت جدید پس از تصرف مجدد رشت از طرف قوای انقلابی گیلان، با کمک واحد های ارتش سرخ، اعلام نمود که دیگر به دین اسلام و عادات و رسوم مردم توهین نمی کند، اموال دهاقین گیلانی را مصادره نخواهد کرد و خرید و فروش برنج برای مصارف روزانه را آزاد می کند. [۳۴] همچنین احسان الله خان، پس از اطلاع از اینکه حیدرخان عمو اغلی به صدارت کمیته ی مرکزی دوم تعیین شده، احساس نگرانی کرد و در اواسط بهمن ۱۲۹۹ با عجله به فکر برقراری روابط مجدد با میرزا افتاد و با ارسال نامه ای به میرزا با امضای خود خالو قربان و سرخوش و ممهور به مهر کمیته ی انقلاب، دلیل جنگ و برخورد میان دولت خود و قوای جنگل را ناشی را از سوء تفاهم ها دانست و خواهان مرتفع ساختن آن شد. با اتفاقات و رخدادهای ذکرشده و با ورود حیدرخان عمو اوغلی به عنوان صدر کمیته ی مرکزی دوم حزب کمونیست ایران به گیلان، انقلاب گیلان وارد مرحله ی سوم شد. نظرات حیدرخان بر خلاف سلطان زاده با اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران همخوانی داشت و دیدگاه وی نسبت به نهضت جنگل دیدگاهی مثبت و همدلانه با میرزا کوچک خان بود. [۳۵] بدین ترتیب، در اسفند ۱۲۹۹، ملاقاتی میان سران انقلاب با حضور حیدرخان در اردیبهشت ـ خرداد ۱۳۰۰ انجام گرفت. [۳۶] در نتیجه ی این ملاقات، جبهه ی واحد و کمیته ی جدید انقلاب تشکیل گردید که اعضای آن عبارت بودند از: میرزا کوچک خان، حیدرخان عمو اوغلی، خالو قربان، میرزا محمد و احسان الله خان. [۳۷] مدت کوتاهی پس از تشکیل کمیته ی جدید انقلاب، احسان الله خان در مرداد ۱۳۰۰، بدون اطلاع کمیته ی انقلاب و بدون آمادگی نظامی، با دو هزار نفر نیرو به تهران حمله کرد. اقدام نظامی احسان الله خان منجر به شکست فاحش و فرار وی شد. [۳۸] سران جمهوری گیلان پس از این واقعه برای تشکیل دولت جدید مجدداً ملاقات و توافق نمودند. در نتیجه ی این توافق، در ۱۳ مرداد ۱۳۰۰، تشکیل دولت جمهوری شورایی گیلان (جمهوری سوم) اعلام گردید. در دولت جدید باز هم میرزا کوچک خان سر کمیسر و کمیسر امور مالی بود و حیدرخان کمیسر امور خارجی. دولت جدید وظیفه ی عمده ی خود را در آن می دید که نیروهای انقلابی را سازمان دهد و از گیلان پایگاهی برای حمله به تهران و ساقط کردن دولت مرکزی بسازد. [۳۹] گرچه جبهه ی واحد به وجود آمده و دولت انقلابی جدید مشغول به کار بود، اما در عمل هر یک از سران به کار و فعالیت و تحکیم موقعیت سیاسی، نظامی و اجتماعی خود مشغول بودند. در تابستان ۱۳۰۰، گیلان عملاً به چهار بخش تقسیم شده بود به این ترتیب که انزلی در دست حیدرخان، رشت زیر نظر خالو قربان، فومن در دست میرزا کوچک خان و لاهیجان تحت لوای احسان الله خان بود. همراه با ضعف و اختلافات درونی نهضت جنگل، تلاش حکومت مرکزی برای سرکوبی نهضت سخت ادامه داشت. با کودتای انگلیسی سوم اسفند ۱۲۹۹، ایران یک سره زیر نفوذ و سلطه ی انگلستان قرار گرفت و این کشور از این موقعیت استفاده کرد و خواست دولت شوروی، یعنی مشروط کردن خروج ارتش سرخ از ایران، به خروج نیروهای انگلیسی از شمال ایران با آسودگی خاطر و اطمینان پذیرفته شود و شوروی ها نیز متعهد شدند از نهضت جنگل حمایت نکنند. [۴۰] بنابراین، بار دیگر منافع روسیه و انگلستان در ایران در یک راستا قرار گرفت. از این رو، قراردادی بین دو کشور در ۹ مارس ۱۹۲۱، یعنی ۱۹ اسفند ۱۳۰۰، به امضا رسید. انعقاد این قرارداد در حالی صورت می گرفت که چند روز قبل از آن در تاریخ ۲۶ فوریه، یعنی ۷ اسفند ۱۳۰۰، قرارداد دوستی ایران و شوروی نیز امضا شده بود. [۴۱] با انعقاد این قراردادها، سیاست دولت شوروی در قبال نهضت جنگل کاملاً تغییر یافت. در ۵ مهر ۱۲۹۹، ارتش سرخ به طور کامل گیلان را ترک کرد. [۴۲] چند روز پیش از این تاریخ، مخالفت ها در میان اعضای کمیته ی انقلاب شدت یافت و در سی ام شهریور با وقوع «حادثه ی ملاسرا» [۴۳] به اوج خود رسیده بود. در همین زمان، کلانتراوف وابسته ی نظامی دولت شوروی در تهران از طرف رضاخان مأموریت یافت به رشت برود و با خالو قربان برای تسلیم بدون جنگ رشت به دولت مرکزی مذاکره نماید. کلانتراوف مأموریت خود را با موفقیت انجام داد و پس از این، خالو قربان حاضر به تسلیم رشت گردید و قوای دولت مرکزی به سوی رشت حرکت نمود. [۴۴] به علاوه، با توافقات به عمل آمده بین رضاخان، نمایندگان دولت شوروی و کنسول شوروی در گیلان با احسان الله خان، وی با عده ای از قفقازیها و برخی از اعضای حزب کمونیست به خرج دولت مرکزی عازم باکو شدند. پس از انجام کودتا، رشت کاملاً تحت نظر حزب کمونیست قرار گرفت. دولت احسان الله خان، دومین جمهوری گیلان، آشکارا از نظر اهداف و روش ها با دولت میرزا کوچک خان تفاوت داشت و رنگ وبویی کاملاً کمونیستی به خود گرفته بود. این حکومت اموال سه نفر از مالکین بزرگ را مصادره نمود و کار تقسیم محصولات زراعتی میان دهقانان از طرف کمیته ی انقلابی سازمان داده شد. در ۱۲ آبان ۱۳۰۰، رشت توسط قوای دولتی تصرف شد. بیشتر طرفداران میرزا کشته و یا زندانی شدند و گروهی نیز از او جدا گشتند، اما میرزا به جنگ ادامه داد و با یارانش، که تعدادشان هر روز کمتر می شد، به اعماق جنگل عقب نشست [۴۵] و سرانجام در اوایل آذر ۱۳۰۰، که با تنها همراه باقی مانده اش هواک آلمانی در جست وجوی یاران جدید بود، هنگام عبور از کوه های طالش، با سرمای شدید مواجه شده و بر اثر یخ زدگی زندگی را بدرود گفت. بدین ترتیب، نهضت جنگل با همه ی فراز و نشیب های خود پایان یافت. پی نوشت ها: [۱]در این باره بنگرید به: ابراهیم فخرایی، سردار جنگل سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، چاپ نهم، ۱۳۵۷، صص ۳۵ و ۴۰؛ و محمدعلی گیلک، تاریخ انقلاب جنگل (به روایت شاهدان عینی)، رشت، نشر گیلکان، ۱۳۷۱، ص ۱۴٫ [۲]فخرایی، همان. ص ۲۸٫ [۳]پیشین، صص ۲۲ تا ۲۷٫ [۴]فخرایی، همان، صص ۳۰ و ۳۱٫ [۵]میراحمد مدنی، خاطرات میراحمد مدنی، به کوشش سید محمدتقی میرابوالقاسمی، تهران، ۱۳۷۷، صص ۴۲ و ۴۳٫ [۶]روزنامه ی جنگل، سال اول، شماره ی ۲۸٫ [۷]فخرایی، همان، ص ۷۴٫ [۸]پیشین، صص ۹۸ تا ۱۰۱٫ [۹]پیشین، ص ۱۰۱٫ [۱۰]پیشین، ص ۱۱۳ و ۱۱۴٫ [۱۱]پیشین، ص ۱۳۱ تا ۱۳۵٫ [۱۲]پیشین، ص ۱۹۹٫ [۱۳]فخرایی، همان، ص ۱۷۷٫ [۱۴]نامه ی میرزا کوچک خان به کیکا چینکوف، رئیس آتریاد تهران، به تاریخ ۲۲ ذی الحجه ی ۱۳۳۷٫ [۱۵]فخرایی، پیشین، ص۲۲۰٫ [۱۶]پیشین، ص ۲۳۳٫ [۱۷]رواسانی، همان، ص ۱۶۰٫ [۱۸]فخرایی، همان، ص ۲۴۴٫ [۱۹]گیلک، همان، ص ۲۸۰ و فخرایی، همان، صص ۲۴۹ و ۲۵۰٫ [۲۰]فخرایی، همان، ص ۲۵۱٫ [۲۱]رواسانی، همان ص ۱۶۸٫ [۲۲]گریگور یقیکیان، شوروی و جنبش جنگل، به کوشش برزویه دهگان، تهران، ۱۳۶۳، صص ۷۷ تا ۸۶٫ [۲۳]رواسانی، همان، صص ۱۶۸ و ۱۶۹٫ irandust, voprosy lilljanskoj revoljucil in: Istorik- Marksist, Bd. 5. Moskou 1227, s.132.[24] به نقل از رواسانی، همان، ص ۱۶۹٫ [۲۵]رواسانی، همان، ص ۱۶۹٫ [۲۶]فخرایی، همان، ص ۲۶۹٫ [۲۷]مویسی پرسیتس، بلشویک ها و نهضت جنگل، ترجمه ی حمید احمدی، تهران، شیرازه، ص ۵۳٫ [۲۸]پیشین، صص ۱۸۰و ۱۸۱٫ [۲۹]فخرایی، همان، ص ۲۷۲٫ [۳۰]فخرایی، همان، ص ۲۷۳٫ [۳۱]جنبش انقلابی گیلان در مجله ی تاریخ جدید کشورهای شرق خارج شوروی، جلد اول، ص ۲۵۷، نقل از رواسانی، همان، ص ۱۸۳٫ [۳۲]پیشین، ص ۱۸۷٫ [۳۳]پیشین، ص ۱۸۸٫ [۳۴]گیلک، همان، صص ۳۵۴ تا ۳۵۷ و ۴۲۱ و ۴۲۲٫ [۳۵]پرسیتس، همان، ص ۷۷٫ [۳۶]رواسانی، همان، ص ۲۱۵٫ [۳۷]فخرایی، همان، ص ۳۲۷٫ [۳۸]رواسانی، همان، ص ۲۱۶٫ [۳۹]پیشین، صص ۲۱۶ تا ۲۱۸٫ [۴۰]فخرایی، همان ص ۳۵۳٫ [۴۱]رواسانی، همان، ص ۲۴۷٫ [۴۲]رواسانی، همان، ص ۲۲۲٫ [۴۳]حادثه ی ملاسرا از این قرار بود که حیدر خان وعده ای دیگر از سران انقلاب، که به دعوت میرزا برای شرکت در جلسه ای به ملاسرا رفته بودند، در آنجا از طرف طرفداران میرزا مورد حمله قرار گرفتند، گروهی از آنان کشته و چند تن فرار کردند، حیدرخان، که فرار کرده بود، در پسیخان به وسیله ی یاران میرزا دستگیر و زندانی شد. ر. ک. به: فخرایی، همان، ص ۳۶۵ تا ۳۶۹٫ [۴۴]فخرایی، همان، ص ۳۷۲٫ [۴۵]پیشین، صص ۳۸۶ و ۳۸۷٫ *عرفان حکیمی؛ پژوهشگر تاریخ معاصر/سایت برهان
چهارشنبه ، ۱۱آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مرکزی نیوز]
[مشاهده در: www.markazinews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]
-
گوناگون
پربازدیدترینها