واضح آرشیو وب فارسی:اقتصاد دان: دکترمحمود جامساز عضوشورای سیاستگذاری اقتصاددان: / باید بین اهداف و ابزار اجرای برنامه ها، رابطه منطقی وجود داشته باشد یک کارشناس اقتصادی گفت: منابع کشور بجای اینکه به نحو درست تخصیص داده شود به جیب باندها و مافیاهای قدرت و ثروت واریز می شود . اکنون بیش از ۵۰ درصد منابع تسهیلاتی بانکهای کشور قفل شده است در حال حاضر بسیاری از منابع بانکی در اختیار عده ای معدود است درچنین فضایی هیچ برنامه اقتصادی توفیق پیدا نمی کند. به گزارش خبرنگار ایلنا، نهادهای اصلی قدرت، چه پیش و چه پس از انقلاب، هیچگاه به سازمان مدیریت و برنامه ر یزی خوشبین نبوده اند. از سوی دیگر اجرای برنامه های توسعه نیز نتوانسته است اهداف توسعه ای مد نظر سیاست گذاران را محقق کند و بسیاری از برنامه های توسعه با انحراف در اجرا مواجه بوده اند. که البته دولت محمد خاتمی در این بین یک استثنا محسوب می شود. در خصوص بی توجهی صاحب منصبان سیاسی به سازمان برنامه و عدم تحقق اهداف توسعه با محمود جامساز، اقتصاددان مدافع اقتصاد آزاد به گفتگو نشستیم: ایلنا: برنامه های اقتصادی در ایران همواره در اجرا دچار انحراف شده اند و معولا اهداف برنامه، محقق نمی شود. به باور شما علت محقق نشدن اهداف برنامه های توسعه ای در کشور چیست؟ از سوی دیگر شاهد هستیم که چه پیش و چه پس از انقلاب، نهادهای اصلی قدرت هیچگاه به نهادهای برنامه ریزی به خصوص سازمان برنامه، خوشبین نبوده اند. این رویداد در فضای اقتصاد سیاسی ایران از کجا ناشی می شود؟ محمود جامساز: برنامه ریزی در ایران از سال ۱۳۲۷ آغاز شد. در دوران پهلوی ۵ برنامه عمرانی در کشور اجرا شد. برنامه پنجم به دلیل تغییر درآمد نفت در اجرا دچار تغییرات گسترده ای شد. برنامه ششم عمرانی نیز به دلیل پیروزی انقلاب ۵۷ اجرا نشد. اساسا برنامه ریزی به منظور انتظام بخشی به منابع مالی کشور است تا هم درآمدهای ریالی و هم منابع ارزی به منظور توسعه و رفاه مردم به کار گرفته شوند. این برنامه ها به دلیل وضعیت مکانی به شکل های گوناگون ملی و استانی و از نظر زمانی به برنامه بلند مدت میان مدت و کوتاه مدت تقسیم می شود. برنامه های بلند مدت برنامه هایی است که بازه ی اجرای ۲۵ ساله به بالاتر را دارد که با توجه به پیشگیری های بلند مدت تصویب می شوند و معمولا آرمان گرایانه است. برای رسیدن به اهداف برنامه بلند مدت آنرا به مقاطع میان مدت تقسیم می کنند. برنامه های میان مدت بر اساس عمر پروژه های عمرانی که معمولا ۵ تا ۷ سال است، تعریف می شوند برنامه کوتاه مدت نیز یکساله است که معمولا در قالب بودجه تدوین می شود و دخل و خرج یکساله دولت را مدیریت می کنند. در ایران ابزارهای مدیریتی و نظارتی بر برنامه های اقتصادی به درستی اعمال نمی شود. مثلا انحراف از بودجه ها در سال های گذشته مشخص نیست. اقتصاد ایران یک اقتصاد دولتی، رانتی و نفتی است. هسته های متمرکز قدرت های مالی که به بخش های سیاسی متصل هستند، رانت های اطلاعاتی را تشکیل می دهند. اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی، سیاسی، نفتی و رانتی است. ماهیت اقتصاد ما اقتصاد سیاسی است و با ابزارهای سیاسی تعریف می شود. درست است که اقتصاد یک مقوله است و سیاست یک مقوله دیگر اما این دو در ایران در ابعادی بزرگ با یکدیگر تحلیل می شوند. ایلنا: میلتون فریدمن معتقد است عموم تصمیمات سیاسی، دلایل اقتصادی دارد و عموم تصمیمات اقتصادی، دلایل سیاسی دارد. وی از این طریق کوشید تا همبستگی و پیوند انگیزه های سیاسی و اقتصادی را نشان دهد. با توجه به ماهیت و واقعیت های اقتصاد سیاسی، چرا اهداف برنامه های توسعه محقق نمی شود؟ دولتی بودن اقتصاد چه نقشی در عدم تخصیص بهینه منابع دارد؟ محمود جامساز: اقتصاد آزاد و رقابتی بر اساس الزامات علم اقتصاد عمل می کند و بر اساس الزامات انسانی، طبیعی و موقعیت ژئوپولیتیکی و ژئواکونومی فعالیت می کنند. برنامه هایی که در اقتصاد آزاد طرح می شود بر اساس واقعیات اقتصاد آزاد عمل می کند و دولت صرفا متغییرهای کلان مانند بی کاری، تورم، پایه پولی و غیره را کنترل و تنظیم می کند وگرنه بخش خصوصی واقعی شامل بنگاه های بزرگ و کوچک اقتصادی و خانوارها بخشی از اقتصاد خرد هستند که تحت تاثیر متغییرهای کلان و بانک مرکزی کشورها، برنامه ریزی می کنند. اگر یک اقتصاد دولتی قوانین و سیاست هایش پیش بینی ناپذیر باشد عدم ثبات شکل می گیرد این امر را در اقتصاد ایران شاهد هستیم که موجب سر در گمی بخش خصوصی می شود. ضمن اینکه در اقتصاد دولتی ما به دلیل اینکه دولت مالک و متصدی بخش عظیمی از اقتصاد کشور است مشکلات بزرگی را موجب شده است. وقتی بخش بزرگ اقتصاد در اختیار دولت است یعنی بازار نیز در اختیار دولت است. یعنی قیمت ها نیز در کنترل و اختیار دولت است در اقتصاد دولتی تخصیص منابع نیز به صورت رانتی صورت می گیرد برای اینکه یک برنامه به درستی اجرا شود باید به دنبال هدف های واقعی باشیم. هدف ها باید براساس نیازها واقعی اقتصاد تعریف شود که به رفاه اجتماعی منجر شود. برای دستیابی به هدف های واقعی، نیازمند ابزارهایی هستیم که این ابزارها ، هم نیروی انسانی متخصص و ماهر و هم تکنولوژی مدرن و هم سرمایه گذاری مناسب را در برمی گیرد. ما باید در اجرای برنامه ها از عقلانیت عملی، بهره ببریم یعنی باید بین ابزار و وسایل و هدف انتخاب شده یک رابطه منطقی و دقیق برقرار باشد. ایلنا: در ایران باندهای قدرت هر یک با بخش های از اقتصاد ملی، پیوند خورده اند و مجمع الجزایری از حوزه های قدرت-ثروت را شکل داده اند. تاثیر این باندهای قدرت-ثروت در در عدم تحقق اهداف برنامه های توسعه چگونه است؟ محمود جامساز: خاصیت اقتصاد دولتی نفتی رانتی این است که در آن گروه های مختلف نزدیک به قدرت بیش از سایر شهروندان منتفع می شوند. این رانت ، ابزار دستیابی به قدرت سیاسی، اقتصادی و اطلاعاتی است. هر یک از این گروه های قدرت نیز در پی کسب منافع و بیشینه سازی سود خود هستند. در داخل اقتصاد دولتی نفتی و رانتی براساس آنچه که در تاریخ تجربه شده، برنامه های مدونی که از طریق سازمان برنامه و بودجه آماده می شود، در اجرا چندان موفق نیستند. زیرا اصولا در دیوان سالاری کشور و در خود سازمان برنامه، بسیاری از عوامل صاحبان قدرت رانتی حضور دارند. اجرای برنامه ها باید براساس همین دیوان سالاری انجام شود که این بوروکراسی به دنبال حمایت و صیانت از منافع رانتی باندهای قدرت است. به همین جهت برنامه ها از اهداف خود دور می شوند. متاسفانه ما در تدوین و اجرای برنامه ها شاهد تناقض ایده آلیسیم و پراگماتیسم هستیم. یکی از بزرگترین دلایل عدم اجرای صحیح برنامه ها ، فساد موجود در کشور است. در کشوری که فساد وجود داشته باشد ریشه اقتصاد خشک می شود. در افشاگری هایی که از فسادهای سال های گذشته مشخص شد در مجموع ۲۲۰ هزار میلیارد تومان از منابع کشور برباد رفته است. وقتی یک چنین اتلاف منابعی صورت می گیرد یعنی منابع کشور بجای اینکه به نحو درست تخصیص داده شود به جیب باندها و مافیاهای قدرت و ثروت واریز می شود. در حال حاضر بسیاری از منابع بانکی در اختیار عده ای معدود است. اکنون بیش از ۵۰ درصد منابع بانکی کشور قفل شده است درچنین فضایی هیچ برنامه اقتصادی توفیق پیدا نمی کند. گفتگو: مهدی الیاسی
یکشنبه ، ۸آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اقتصاد دان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]