محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830619619
کمپینِ ضدکتاب سازی؛ باید با خیانت های علمی، مبارزه عملی کنیم
واضح آرشیو وب فارسی:اکوفارس: اکوفارس: کتاب سازی مرضی است مهلک که راست و چپ، محافظه کار و تندرو یا دوست و دشمن نمی شناسد. هم خانم ابتکار معاون محیط زیست دولت های خاتمی و روحانی، هم وزیر علوم و وزیر راه آقای احمدی نژاد و هم برخی دیگر از صاحب منصبان متهم به سرقت های علمی یا مقاله شدند.پیام فضلی نژاد در سر مقاله نهمین شماره این ماهنامه با عنوان «کمپینِ ضدکتاب سازی؛باید با خیانت های علمی، مبارزه عملی کنیم» آورده است: کی مرا این حادثه افتاد؟ دو بار؛ یکی آنکه دیوان شعرم کسی بخواست و بازگرفت و حاصل کار جز آن نبود که جمله را بگردانید و نام من از سر آن بیفکند و رنج من ضایع کرد، تاب الله علیه؛ و دیگر کتابی کردم اندر تصوّف، نام آن منهاج الدّین یکی از مدّعیان رکیک ـ که رای گفتار او نکند ـ نام من از سر آن پاک کرد، و به نزدیک عوّام چنان نمود که آن وی کرده است، هرچند خواصّ بر آن قول، بر وی خندیدندی. این جملاتِ «علی بن عثمان هجویری» عالم و عارف سده پنجم قمری در دیباچه کتاب مشهور «کشف المحجوب» است که می نویسد 2 بار به او دستبرد فکری زده اند و آثار وی را انتحال (سرقت) کرده اند: یک بار نام او را از دیوان شعرش پاک کرده اند و بار دیگر کتاب معروف «منهاج الدین» را از او دزدیده اند. امروزه اما با گذشت 10 قرن از این سرقت های معروف، «کتاب سازی» اشکال پیشرفته تر و سبک های پچیده تری یافته و البته به کسب و کار معمول جامعه ما تبدیل شده که گریبان همه از دانشجو و پژوهشگر تا روشنفکر و سیاستمدار را گرفته است. برای همین، روشنفکران مسئول و دانشگاهیان دغدغه مند در هفته های گذشته و با شروع پاییز دوباره به تکاپو افتاده اند تا درباره کتاب سازی به مثابه یک فساد زیرزمینی در جامعه ما هشدار دهند؛ فسادی که بنیاد تعقلِ عمومی ما را تهدید، شخصیت مخاطبان علم را تحقیر و در نهایت همه را به هم «بی اعتماد» می کند. مورخان ما می گویند کتاب سازی موجب رشد «تاریخ پفکی» و «سورچرانی تاریخی» شده است. فلسفه دانان ما از «جهل مرکب مترجمان» نگرانند و دکتر کریم مجتهدی هشدار می دهد در مطالعه کتاب و ترجمه ها بی گدار به آب نزنید. از میان مترجمان، رضا رضایی نیز دلیل این وضع را از چشم «منتقدان بد» می بیند و می گوید کسی نیست یقه کتاب سازان را بگیرد و آن ها را بی اعتبار کند. ناشران معتبر نیز از مناسبات ناسالم اقتصادی در بازار نشر و بی مسئولیتی اتحادیه ناشران گله دارند و اینکه برخی بنگاه های انتشاراتی با گرفتن پول های گزاف از «نانویسنده های ناشناس» کاغذپاره های آنان را در تیراژ اندک چاپ می کنند و حتی آگهی می دهند «پایان نامه های خود را از ما تهیه و تبدیل به کتاب کنید!» جامعه شناسان ما هم معتقدند کتاب سازی ناشی از حاکم شدن قواعد میدان های دیگر است بر میدان های علمی؛ مثل تسلط قاعده پول سازی در میدان اقتصاد بر قواعد تالیف و تصنیف در میدان علم. بعضی از آن ها با اتکاء به ملاک های پیر بوردیو هشدار می دهند که کتاب سازی نمادی است از گسترش فسادهای عمومی در ابعاد مختلف، چنانکه وقتی فاخرترین عرصه های فرهنگی فاسد می شوند، باید بر شدتِ نگرانی ها افزود. وقتی از کتاب سازی سخن می گوییم، از کج روی فکری و سهمناک ترین آفت فکری جامعه علمی مان حرف می زنیم؛ کاری که نه تنها یک «انتحال» و سرقت هوشمندانه به شمار می رود، بلکه بنیان آن بر جعل، کپی برداری و ایده ربایی از آثار دیگران استوار است: چنین پدیده ای تولیدِ «سایه نویس» می کند؛ کسانی که بهترین شیوه های جعل را بلدند. در این روند، «نانویسنده» - هرچند قلابی اما- تبدیل به «نویسنده» می شود و گسترش چنین مناسباتی حتی از نویسنده خوب، نویسنده بد می سازد؛ دانشجوی متقلب را به جای دانش پژوه مولد می نشاند و از استادی کم مایه که صرفاً روش بهره کشی از شاگردانش را خوب آموخته است، تصویر پژوهشگری کوشا را به دست می دهد. در واقع کتاب سازی، مقاله سازی و انواع «انتحال» نقش های اجتماعی را از بیخ و بُن به هم می ریزد، مرزهای فکری را مشوش می کند و در این میان، فرزانگان و فرهیختگان از سارقان و جاعلان به سختی تشخیص داده می شوند. به تناسب گسترش فنون کتاب سازی، تشخیص جرم نیز مشکل تر شده است و شناختن اثر یا نویسنده اصیل از بدیل، دیگر چندان آسان نیست. کتاب سازی در دوران معاصر تنها منحصر به سرقت های علمی و دستبردهای فکری نیست، بلکه معنای وسیع تر و زمینه های پیشرفته تری را در برمی گیرد که کمتر از آن سخن می گویند: داده سازی یا تحریف داده ها، کتاب های بدون منبع یا دارای منابع متعدد مخدوش و مجعول، سرقت منابعِ آثار دیگر، ترجمه هایی که به شکل تالیف بزک می شوند یا انبوه ترجمه های مشابه و تقلیدی از یک کتاب خارجی جدید، تدوین مقالات و آثار دیگران در یک کتاب شبه تالیفی، فهرست نویسی از آثار دیگران به جای رساله نویسی حرفه ای، بهره کشی استادان از دانشجویان برای نگارش مقالات پژوهشی با هدف ارتقای دانشگاهی و شغلی، نوشتن به جای دیگران (مانند کتاب سازی برای سیاستمداران و دولتمردان) و پایان نامه سازی برای دانشجویان از اشکال مدرن «کتاب سازی» و «سایه نویسی» به شمار می روند. امروزه حتی مقاله سازی در مطبوعات و رسانه ها با میکس کردن جملاتی از یک شخصیت محوریِ بحث (سوژه) و آمیختن تحلیل های دیگران به آن رواج دارد و عادت غریبی است که سرمقاله نویسان روزنامه های کثیرالانتشار را نیز مبتلا کرده و جالب است که همین مقالات بعدها بُن مایه تالیف کتاب ها می شوند. این دور تسلسل همچنان ادامه می یابد تا به پروژه ساخت و تولید «پرونده های ویژه» (موضوعی و مناسبتی) می رسد و باز هم از قضا روشنفکرترین نویسندگان متهم به این کارند؛ کسانی که نزدیک به دو دهه است پرونده ها و رساله های تکراری تاریخی و فلسفی درباره هابز و لاک و کانت و جامعه مدنی و مشروطه خواهی (و اخیراً به نام نومشروطه خواهی) را به عنوان «مسائل دنیای جدید» به خورد خوانندگان شان می دهند، بدون آنکه حرف تازه و اجتهاد نوینی داشته باشند. آن ها از روی آثار قدیمی خود و دیگران رونویسی می کنند و پرونده های ویژه سال آینده نشریه خود را از اکنون بسته اند و تیترهای آن را زده اند! «کتاب سازی» و «سایه نویسی» مرضی است مهلک که راست و چپ، محافظه کار و تندرو یا دوست و دشمن نمی شناسد: هم خانم «معصومه ابتکار» معاون محیط زیست دولت های خاتمی و روحانی، هم وزیر علوم و وزیر راه آقای احمدی نژاد و هم برخی صاحب منصبان فرهنگستان علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی متهم به سرقت های علمی یا مقاله سازی شدند، اما کک کسی نگزید، در حالی که وقتی در اسفند 1389 کارل گوتنبرگ وزیر دفاع آلمان به دلیل کپی کردن قسمت هایی از پایان نامه اش متهم شد، بیش از 20 هزار شخصیت علمی آلمانی به آنگلا مرکل نامه نوشتند و از اینکه او هنوز استعفا نداده، انتقاد کردند. وزیر دفاع آلمان نیز سرانجام کناره گیری کرد و گفت: «با وجود اینکه از صدراعظم به دلیل حمایتش ممنون است، اما دیگر نمی تواند فشارها را تحمل کند.» در واقع، جامعه غربی که از قرن نوزدهم و بیستم به عنوان موتور محرکه کتاب سازی ظاهر شد و از آن به عنوان «ماشین احمق سازی جهان سوم» بهره گرفت، اکنون خود از بزرگترین قربانیان آسیب های آن است و به تکاپو افتاده تا با تقلب های علمی مبارزه فراگیر کند. براساس پژوهش های «مرکز اخلاق جوانان» در موسسه جوزفسون در ایالات متحده وضع هولناکی حتی در میان نوجوانان حاکم است: 59% دانش آموزان مدارس دولتی و غیردولتی در یک جامعه آماری 43 هزار نفری پذیرفته اند که در 1 سال تحصیلی مرتکب تقلب شده اند. در نظرسنجی دیگری که سال 2007 انجام شد، 61% از دانشجویان مقاطع کالج دست به انتحال و سرقت علمی زده اند. مطالعه سال 2012 همین مرکز نشان می دهد که از 23 هزار دانشجوی دبیرستانی، 51% اعتراف کردند که در سال تحصیلی قبل حداقل در یک امتحان تقلب کرده اند و 55% هم به معلمشان دروغ گفته اند. تحقیقات موسسه معروف ETS حاکی از آن است که 85% دانشجویان آمریکایی تصور می کنند که «فریبکاری آکادمیک» برای کسب مدارج علمی یک امر ضروری است و براساس همین تحقیق، 95% متقلبان نیز هیچ گاه رسوا و بی اعتبار نمی شوند. تراژدی جایی است که برپایه آمار «دانشگاه فوردام» معدل نمرات دانشجویان متقلب بالاتر از دانشجویانی است که به دست به فریبکاری و دستبرد فکری نمی زنند! در ایران آمار روشنی وجود ندارد که بتوانیم وضع خود را با دیگر کشورها مقایسه تطبیقی کنیم، اما در سال های گذشته رشد سرطانی فروش پایان نامه های دانشگاهی بیش از همه ذهن جامعه را به خود مشغول کرده و حتی «سایه نویسی دانشگاهی» را نوعی «تن فروشی علمی» دانسته اند. به جای اینکه پایان نامه های مقاطع عالی شامل «اجتهاد علمی» باشند، در اکثر موارد جز به «انتحار علمی» راهی نمی برند و این یک خطر پنهان بزرگ است که نباید از آن غافل ماند. درست یا غلط، امروزه نزد بسیاری «دانشگاه» به مثابه یک «شَر» ناگزیر و ناگریز دانسته می شود که باید به هر طریق از آن خلاص شد. البته نباید پنداشت که کتاب سازی یا مقاله سازی فقط در میان دانشجویانی رواج دارد که به فکر دفاع از پایان نامه و خلاصی از شَر دانشگاه هستند، یا تنها در میان چهره های مشهوری رخ می دهد که منافع علمی و سیاسی آن ها به هم آمیخته است. «انتحال» در میان استادان ممتازی که پرنسیوهای آکادمیک بین المللی نیز دارند، پدیده ای شایع است که از قضا علوم انسانی و علوم پایه نیز نمی شناسد. در 5 سال گذشته، هم استادان رشته های مکانیک، عمران، ریاضی و شیمی در 4 دانشگاه معتبر کشور متهم به «کپی برداری کلمه به کلمه از مقاله ای دیگر» شده اند و یک سال پیش هم 2 استاد مشهور گروه فلسفه دانشگاه های تهران و علامه طباطبایی به اتهام مقاله سازی رسوا شدند. مقاله یکی از آن ها «تقریباً رونوشت واژه به واژه ای از مقاله اندرو کارپنتر» اعلام شد که «انتشارات راتلج آن را ضمن مجموعه ای از مقالات منتشر کرده بود.» برخی منتقدان بخشی از گناه این تقلب های علمی را به گردن «ساختار فرمالیسم علمی» در ایران می اندازند و معتقدند غلبه شکل گرایی بر تولیدات دانشگاهی، شاخص های ناکارآمد ارزیابی استادان و سیکل معیوب ارتقای شغلی زمینه ساز بهره کشی از دانشجویان، انتحال و کتاب سازی است. ما در فرمالیسمی زندگی می کنیم که در آن «رزومه سازی» هم نیاز کتاب سازی و مقاله سازی است و نظام علمی ما بیش از آنکه به «فاعل انسانی» و «کیفیت فعل» او اهمیت دهد، به رزومه های فربه و بیوگرافی های کاغذی دل بسته است؛ ساختاری که نه نویسندگان و نه کتاب ها ارزش افزوده ای تولید نمی کنند. در نتیجه، هیچ گاه پژوهش به «فرهنگ» و «صنعت» تبدیل نمی شود و اتفاق های تازه و ساختارشکن، دیر به دیر رخ می دهد. هرچند چنین سیستمی دانشجو و استاد را به تقلب می کشد، اما گناه اصلی بر گردن کسانی است که به چنین فرمالیسمی تن می دهند و بی آنکه در راه اصلاح و تقویت بنیه اش بکوشند، خود را صرفاً شریک رذایل آن می کنند. وانگهی، این نوع شکل گرایی به «مرگ کیفیت» می انجامد و برای همین، وقتی خبر از «بحران مطالعه» در میان دانشگاهیان و روشنفکران می دهند، چندان عجیب نیست. بحران مطالعه به «بحران منابع» و رکود در محتوا می انجامد و این بحران وقتی به سطح نویسندگان حرفه ای می رسد، خود را با مخرب ترین صورتش نشان می دهد. با این همه، شایع ترین نوع «کتاب سازی» در ایران را می توان میان روشنفکران نحله های فکری راست و چپ دید: آنان که با نگاهی فرمالیستیِ شیک و مدرن، «آکادمی های موازی» راه می اندازند یا می خواهند از نهادهای دولتی و غیردولتی ای که در ازای انجام پروژه های سفارشی به کتاب سازان پاداش می دهند، پولی بگیرند. این تیپ روشنفکران، با تعریف کردن چند پروژه پژوهشی، قراردادهای چندین میلیونی می بندند و در آخر هم حاصلِ «سایه نویسی» از آثار خود یا دیگران را به عنوان تالیفات جدید و با تیترهای شیک مانند «درس گفتار» روانه بازار کتاب می کنند و مدعی ساخت برندهای جدید علمی نیز هستند! 26 آبان 1382، دکتر حسین بشیریه با وزارت کشور دولت اصلاحات قرارداد بست تا در ازای دریافت 25 میلیون تومان سرفصل های «گذار به دموکراسی» و «دموکراتیزاسیون» را تدوین کند، اما حاصل کار چیزی جز «سایه نویسی» از روی آثار ساموئل هانتینگتون و جرج کِنان نبود، چنانکه در موارد متعدد بشیریه نظریه های سال 1948 کنان را پس از گذشت 6 دهه و در سال 2004 کپی برداری کرده بود. چنین نوع انتحالی را در آکادمی هایی مانند «پرسش» به شکلی کاملاً روشنفکرانه به عنوان امری مباح رواج می دهند و برخی مدرسان آن با ترجمه و سایه نویسی از آثار علمای متاخر غربی (از لیبرالیست تا سوسیالیست) خود را به جای اندیشمندان اصیل و مولفان ماهر جا می زنند. عده ای دیگر، با تغییرات جزئی در محتوا و دگرگونی فرم فیزیکال کتاب های قدیمی خود، گویی به فکر پول سازی و بازیافت سرمایه ای هستند که تصور می کنند در سالیان پیش از آن ها دریغ شده است. از این رو، این بازیافت اقتصادی به یک بازیافت محتوایی تبدیل می شود، چنانکه از یک محتوای ثابت و قدیمی و تکراری، آثار جدید با فرم های تازه تولید می کنند تا هم بر شمار تالیفات خود بیفزایند و هم یک کتاب را به چند ناشر بفروشند. این کتاب سازان هرچند از طایفه روشنفکران ضدغرب باشند، اما قربانی فرهنگ لیبرالیِ تولید انبوه کالاهای نازل فرهنگی اند و مصداق این سخن مولانا که «مُردة خود را رها کردست او/ مُردة دیگری را جوید روفو!» عجیب تر اینکه اغلب روسای دولت ها خواسته یا ناخواسته به آفتِ انتحال دچار شده اند. پرسش اصلی این است که چرا علیرغم برخورداری حاکمیت از مخزن اسلام ناب انقلابی، سران دولت های ما به جای رجوع به اندیشه های اصیل، تمایل به سایه نویسی از نویسندگان بدیل داشته اند؟ آقای خاتمی تئوری گفت وگوی تمدن ها را از داریوش شایگان وام گرفت، اما کسی فریاد نزد که این یک سایه نویسی و انتحال آشکار است، چون منتحَل (کسی که دستبرد خورده بود) اعتراضی نداشت و بلکه از این «نفوذِ در سایه» خرسند بود. (اینجا انتحال کننده و منتحل هر دو به وقوع جرم رضایت دادند.) مشاوران آقای خاتمی دست کم با سه واسطه از میان شارحان و مترجمان به آرای متفکرانی مثل جان لاک در باب جامعه مدنی می رسیدند و در خوش بینانه ترین حالت، ایشان چهارمین نفری بود که آن ها را بدون ارجاع به منبع تکرار و به قول خود «ایرانیزه» می کرد. آقای احمدی نژاد سایه نویسِ آقای مشایی به شمار می رفت و وقتی پا در حوزه اندیشه و فرهنگ می گذاشت، نعل به نعل حرف های او را تکرار می کرد؛ فارغ از اینکه خود آقای مشایی سایه نویس مورخان باستان گرا بود و آنان هم سایه نویس ریچارد فرای بودند و ایده «مکتب ایرانی» را کپی برداری کلمه به کلمه کردند؛ ایده ای که رئیس دولت با جد و جهد فراوان می خواست آن را به تئوری غالبِ دولت بدل کند و نتوانست. به همین نسبت، آقای روحانی سایه نویسِ آقای سریع القلم و شیفته مدل لیبرالی توسعه گرایی اوست، فارغ از اینکه دکتر سریع القلم خود از محافظه کاران راست گرای لیبرال در آمریکا تقلید می کند و آن را پنهان نیز نمی سازد. بنابراین، ما با دولت هایی سروکار داشته ایم که حتی سایه نویسان چندان خوب و کاربلدی هم به حساب نمی آیند و دست کم با سه چهار واسطه، سایه نویسی یا انتحال می کنند. عالیجنابان نه تنها با نسخه های تئوریک دیگران سخنرانی می کنند، بلکه کتاب های شکیل و قطور به نام آنان طبع و پخش می شود؛ گویی با یک نویسنده تمام وقت طرف هستید که تمام عمرش را صرف نوشتن کرده است. وجود این روحیه و رویه، کار حاکمیت را برای مبارزه با کتاب سازی و انتحال بسیار دشوار می کند و برای همین، گرچه رهبر فرزانه انقلاب، عقلای قوم و روشنفکران مسئول هر از گاهی به ما هشدار می دهند و حتی می گویند «کتاب سازی امروز، کتاب سوزی دیروز است» اما همچنان در بر همان پاشنه می چرخد و چیزی تغییر نمی کند. ما وارث گنج های ادیبان، حکیمان، فلیسوفان و اندیشمندانی هستیم که تاریخ را شگفت زده کرده اند و اکنون در برابر این خطر مهلک مسئولیم. ما چشم انداز 1404 را پیش روی خود داریم و مسئولیم که با اُفت کیفیت علم و پژوهش و بحران مطالعه مبارزه کنیم تا مخاطبان مان بی انگیزه نشوند و با خواندن متون خوب، روحشان به رقص درآید. کتاب «سرمایه نمادین» یک جامعه است که به آن تشخص و شخصیت می دهد و برای نویسندگان اصیل چنانکه ایتالو کالوینو می گوید «نوشتن» معرف عملی است که زیر وزن آن خرد می شوند، اما «کتاب سازی» و «سایه نویسی» و «انتحال» فقط مروج «دانش ناقص» است و به جای تولید ارزش افزوده علمی، سرمایه ها را خرد می کند. ما از ابتدا بر این باور بوده ایم که «دانشِ ناقص، خطرناک است» و از این باور دست نمی کشیم. «کمپینِ ضدکتاب سازی» در مجله یک مچ گیری ژورنالیستی نیست، بلکه برپایه یک برنامه مشارکتی و کار تعاملی میان مجله و خوانندگان پیش می رود که جزئیات آن از طریق سایت Asreandisheh.ir اعلام می شود. این کار کوچکی است که به سهم خود باید برای مخاطبان مان انجام دهیم و مسئولیت های خود را در برابر چنین پدیده هایی بپذیریم. برای همین، «عصر اندیشه» از شماره آینده ضمن معرفی «کتاب سازان» در هر جریان و گروهی به آنان نشان «قلم سیاه» می دهد و از مولفان و مصنفان اصیل نیز با اهدای «قلم زرین» تجلیل می کند.
جمعه ، ۶آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اکوفارس]
[مشاهده در: www.ecofars.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]
-
گوناگون
پربازدیدترینها