واضح آرشیو وب فارسی:فارس: یادداشت مهمان؛ سرگئی کاژامیوکین
منافع ترکمنستان از توسعه روابط با ایران، روسیه و چین
توسعه اقتصادی و تامین امنیت ترکمنستان با همکاری ایران، روسیه و چین تامین شده و گرایش عشقآباد به آمریکا پیامدهای منفی به همراه خواهد داشت.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، «سرگئی کاژامیوکین» تحلیلگر سیاسی روزنامه «پراودا» چاپ مسکو در یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری فارس تحولات اخیر سیاسی و امنیتی ترکمنستان را مورد بحث و بررسی قرار داده است. به باور وی وضعیت بی طرفی ترکمنستان طی 2 دهه گذشته به منافع ملی این کشور پاسخ گفته و اجازه داده است تا عشقآباد بتواند بین منافع مراکز جهانی و منطقهای مانور کند. ولی در این اواخر اتفاقاتی در حال شکل گیری است که از تغییر رویکردهای سیاست خارجی ترکمنستان خبر میدهد. در ادامه این یادداشت به بحث تاثیر حضور شبه نظامیان در مرز افغانستان با ترکمنستان و استفاده از آنها از سوی آمریکا و غرب برای اعمال فشار به عشقآباد، دلایل تسریع در روند تحقق پروژه خط لوله گاز «تاپی»، بروز علائمی از تیرگی روابط ترکمنستان با روسیه، افزایش رایزنی های سیاسی عشقآباد با واشنگتن و... پرداخته شده است. در این یادداشت آمده است: دقیقا 20 سال پیش در دسامبر سال 1995 با تائید مجمع عمومی سازمان ملل وضعیت بیطرفی ترکمنستان از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته شد. به صورت طبیعی امروز این سوال پیش میآید که آیا این انتخاب عشقآباد قابل توجیه بوده است؟ با نظر اجمالی به تاریخ کشورهای آسیای مرکزی پس از سال 1991، میتوان به این سوال پاسخ مثبت داد. برخلاف سیاست داخلی مقامات ترکمنی که در حقیقت جای انتقادات جدی دارد، سیاست خارجی عشق آباد به صورت کافی متعادل و دوراندیشانه بوده است. با توجه به آسیب پذیری کشور در رابطه به برخی از عوامل (از جمله عدم وجود ارتش قوی، جمعیت کم و وجود ذخایر بزرگ هیدروکربن که قدرتهای جهانی به آن به عنوان یک لقمه خوشمزه نگاه میکنند)، رهبری ترکمنستان توانست به صورت موفق بین منافع مراکز قدرت جهانی و منطقهای مانور کند. از این جاست که عشقآباد از یک طرف روابط خود با ایران و چین را گسترش داده و از طرف دیگر با غرب نیز در اختلاف قرار نگرفته است. شاید چنانچه روندهای مهم بین المللی ترکمنستان را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار نداده بود، این کشور همانا میتوانست به اصطلاح در کنار تحولات نگران کننده ژئوپولیتیکی قرار گیرد. کشف میدان گازی فوق العاده بزرگ «گالکینیش» باعث افزایش توجه مهمترین بازیگران جهانی به ترکمنستان شد ولی پکن با درک اهمیت این رویداد برای اقتصاد خود بلافاصله وارد عمل شد. قبلا چین به طور عمده انرژی مورد نیاز خود را از خاورمیانه وارد میکرد که هزینههای بالای انتقال و همچنین مسائل مربوط به تامین امنیت آن مشکلات زیادی را به میان آورده بود چرا که در صورت بروز اختلاف، آمریکا و یا متحدان آن در جنوب شرق آسیا می توانستند تحویل انرژی از طریق دریا را مسدود کنند. اما این نوع مشکلات در رابطه با ترکمنستان اصلا استثنا بوده و به این دلیل است که عشقآباد امروز به صادرکننده اصلی گاز طبیعی به چین تبدیل شده است. بین پکن و عشقآباد در مورد ساخت چهارمین خط لوله گاز توافقنامه امضا شده که اجازه میدهد صادرات گاز ترکمنستان به چین به صورت سالانه تا 65 میلیارد متر مکعب افزایش یابد. طبیعی است که چنین موفقیت بزرگ نمیتواند موجب خوشحالی آمریکا به عنوان اصلی ترین رقیب ژئوپولیتیکی چین باشد. البته وجود مناسبات خوب بین عشقآباد و تهران نیز به هیچ وجه مورد تائید واشنگتن نیست. ذکر این نکته لازم است که در جریان سفر «حسن روحانی» رئیس جمهور اسلامی ایران به ترکمنستان که در بهار سال جاری صورت گرفت، برای افزایش مبادله تجاری تا سال 2025 از 5 میلیارد دلار به 60 میلیارد دلار توافق حاصل شد. همچنین باید گفت که با وجود امضای توافق در خصوص برنامه هستهای، آمریکا باز هم برای ایران مشکل تراشی میکند تا تهران نتواند از مزایای شرایط جدید بهره برداری به عمل بیاورد. در چنین شرایطی است که در مناطق افغانستان هم مرز با ترکمنستان بی ثباتی وضعیت اتفاق میافتد و شبه نظامیان به اشغال بخش قابل توجهی از ولایت های «فاریاب» و «بادغیس» دست یافته و به طور مستقیم در برخی از مناطق مرزی با ترکمنستان حضور پیدا میکنند. درگیریهای که تا حال حاضر اتفاق افتاده است حتی از طرف عشقآباد تلفات جانی هم به جای گذاشته است. به صورت طبیعی این پرسش به میان میآید که آیا تشدید اوضاع در مرز افغانستان با ترکمنستان اتفاقی است؟ از زمان ریاست جمهوری «صفرمراد نیازوف» به این طرف ترکمنستان همیشه با طالبان روابط غیر خصمانه داشته و تا سال 2001 نمایندگی طالبان در عشقآباد مشغول به فعالیت بوده است. حتی پس از اشغال افغانستان توسط ائتلاف ناتو نیز ترکمنستان همزمان با داشتن روابط نزدیک با کابل همچنین تعاملات خود با مراکز غیر رسمی قدرت در ولایتهای فاریاب و بادغیس را حفظ کرد. در این راستا عشقآباد به صورت غیر علنی از رهبران قبایل محلی در مناطق مرزی افغانستان حمایت مالی به عمل میآورد تا به اصطلاح از کمربند امنیتی برخوردار باشد. اما در این اواخر به اصطلاح به یکباره این دیور امنیتی فرو ریخت. بنابه تائید منابع افغانستان دلیل وقوع شرایط جدید سرازیر شدن تعداد بسیار بالای شبه نظامیان از خارج به این منطقه میباشد. با توجه به اینکه آمریکا و نزدیکترین متحدان آن - ترکیه، عربستان سعودی و قطر با سازمانهای افراط گرای مذهبی دارای ارتباط نزدیک میباشند، با اطمینان میتوان گفت فعال شدن افراط گرایان در مرزهای ترکمنستان اتفاقی نیست و تمایل پیدا کردن عشقآباد برای روابط نزدیک با غرب نیز به نوعی این موضوع را تائید میکند. مقامات ترکمنستان موافقت خود با ساخت خط لوله فرا خزری از طریق ترکیه به اروپا را اعلام کردند. این در حالی است که ایران با لوله کشی در کف دریای خزر مخالفت میکند. تا قبل از این ترکمنستان هرگز نسبت به نزدیکترین همسایه خود این گونه بی پروا و بی ملاحظه تصمیم نگرفته بود. علاوه بر این پروژه در حال حاضر غیر قابل تحقق خط لوله گاز «تاپی» نیز مطرح می شود. البته معلوم است که این ابتکار در اصل متعلق به عشق آباد نیست زیرا ترکمنستان علاقه مندی به سهم گرفتن در پروژه مشکل دار با مشارکت افغانستان ناآرام را ندارد اما تاپی ایده ای میباشد که به صورت فعال از طرف واشنگتن لابی می شود. با استفاده از آن می توان در راستای تحقق طرح «آسیای مرکزی بزرگ» که هنوز در اتاق های فکر وزارت امور خارجه آمریکا در زمان ریاست جمهوری «بوش پسر» تهیه شده بود، یک گام مهم برداشت. این طرح هدف ایجاد منطقه کلان ساختگی را دارد که از افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی عبارت خواهد بود. واشنگتن میخواهد این منطقه را به عنوان متحد خود علیه ایران، چین و روسیه داشته باشد. البته ساخت خط لوله گاز تاپی برخی از اهداف استراتژیک دیگری را نیز دنبال می کند که یکی از آن ایجاد موانع برای اجرای پروژه خط لوله «صلح» می باشد که قرار است از طریق آن گاز ایران به پاکستان و هند انتقال یابد. تخریب انحصار چین در بازار انرژی ترکمن نیز از دیگر اهداف مهم آمریکاست و در نهایت از این طریق به عشقآباد فشار وارد می شود تا خود را در مدار نفوذ غرب قرار دهد. اگر این خط لوله ساخته شود باز هم آمریکا با استفاده از گروههای شبه نظامی به دنبال گرفتن امتیاز از دولت ترکمنستان خواهد بود. این نکته نیز قابل یادآوری است که سرمایه گذاران پروژه تاپی بانک توسعه آسیا (که تحت کنترل آمریکا قرار دارد) و همچنین ژاپن، اتحادیه اروپا، استرالیا و... به عنوان نزدیک ترین متحدان واشنگتن می باشد. علاوه بر این چندی قبل با کنسرسیوم شرکت های ژاپنی در مورد بهرهبرداری از میدان گازی «گالکینیش» ترکمنستان توافق به امضا رسید که این اقدام به صورت بسیار آشکار با منافع چین در تقابل قرار گرفته است. شرایط موجود حاکی از آن است که غرب اقدام به اعمال فشارهای جدی بر عشقآباده کرده که فقط محدود به عرصه های اقتصادی نمیباشد. در ابتدای سال جاری میلادی مقامات ترکمنستان خواستار کمک نظامی آمریکا شدند. ژنرال «لوید آستین جیمز» مسئول فرماندهی مرکزی آمریکا ضمن گزارش به کنگره اعلام کرده بود که دولت ترکمنستان خواستار دریافت تجهیزات نظامی برای حراست از مرزهای خود شده است. اخیرا نیز بحث احتمال واگذاری فرودگاه نظامی «ماری 2» به آمریکا رسانه ای شد. البته فعلا این موضوع رسما تائید نشده است ولی مقامات رسمی عشقآباد آن را نیز تکذیب نکرده اند. علاوه بر این طی مدتهای اخیر اقداماتی علیه روسیه و متحدان آن از سوی مقامات ترکمنی پیاده شد که لغو سفر «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه به عشق آباد و همچنین انتقاد شدید از «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان در رابطه به طرح موضوع وضعیت دشوار در مرز ترکمنستان با افغانستان از آن جمله میباشد. همزمان با موارد یادشده، در جریان سفر «رشید مرداف» وزیر امور خارجه ترکمنستان به آمریکا که اخیرا صورت گرفت، روی مشارکت استراتژیک بین عشق آباد و واشنگتن تاکید شد. بدون تردید تغییر رویکردهای سیاست خارجی ترکمنستان می تواند برای این کشور پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. چرا که عشقآباد ضمن اجتناب از وضعیت بی طرفی و محروم شدن از شرکای سنتی خود، نمی تواند در سیمای غرب برای خویش متحد واقعی پیدا کند. بی پروا بودن آمریکا در برابر «دوستانش» امری شناخته شده است (کافی است از عراق یاد شود که تا سال 1990 متحد آمریکا بود) و به این دلیل گرایش عشق آباد به واشنگتن می تواند ریسک پرداخت قیمت بالایی را به همراه داشته باشد. تنها راه مناسب تقویت روابط با ایران، روسیه و چین خواهد بود که از این طریق هم میتوان به توسعه لازم اقتصادی دست یافت و هم از خطر گرفتار شدن در ماجراهای خطرناک در امان ماند. انتهای پیام/
94/08/18 - 11:58
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]