واضح آرشیو وب فارسی:آرمان خبر: وقتی عمر بن خطاب، خلیفۀ دوم، در بستر مرگ بود، به شورایی شش نفره مأموریت داد که دربارۀ جانشین او تصمیم بگیرند. سپس نظر خود را دربارۀ هر یک از آنان گفت. دربارۀ حضرت علی(ع) گفته است: «او مردی است شوخ طبع؛ اما اگر بر سر کار آید، مردم را به راه درست می برد.» (المصنّف فی الأحادیث والآثار، ج۵، ص۴۴۶) . شبیه این داوری، از دیگران هم نقل شده و امام علی آن را به طور مطلق نفی نکرده است. آنچه در نهج البلاغه(خطبۀ 84) آمده است، تکذیب «لهو و لعب» و بیهود ه گویی است که عمرو عاص به علی(ع) نسبت داده بود، نه اصل مزاح. روایات اسلامی نیز در تصویب مزاح و مداعبه، سنگ تمام گذاشته اند. یونس شیبانی می گوید امام صادق(ع) ما را بازخواست می کرد که چرا با همدیگر مزاح نمی کنید؛ در حالی که پیامبرتان با شوخی و مزاح، اصحابش را می خنداند(سنن النبی، ص60). از ایشان روایت کرده اند که «هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه مزاح می کند.»(اصول کافی، ج2، ص664) همچنین اگر کسی پی جوی طنز گفتاری در قرآن مجید باشد، آیاتی را می یابد که در آنها اثری از مطایبه و ملاحت طنزگونه به چشم می خورد؛ حتی در آیاتی که یادآور عذاب و کیفر است؛ مانند تعبیر «مژدۀ عذاب!» پس در اینجا یک امر مسلم داریم و یک امر اختلافی. مسلم آن است که پیشوایان دینی مزاح می کردند و از دیگران نیز می خواستند عبوس نباشند و با یک دیگر مزاح و شوخی کنند. آنان حتی به مزاح شهره بودند؛ اگرچه اندازه نگه می داشتند و اصول اخلاقی را در آن مراعات می کردند. امر اختلافی این است که آیا مزاح و بذله گویی و داشتن روحیۀ طنز برای خلیفه و حاکم، عیب است یا حُسن. از این ها که بگذریم، پرسیدنی است که اگر علی(ع) اهل شوخی و مزاح با دیگران بوده و به آن شهرت هم داشته است، چرا بیش از سه یا چهار فقره از شوخی های ایشان با دیگران در کتاب های تاریخی و روایی نقل نشده و یا اگر شده است، کسی نشنیده است؟ تاریخ دربارۀ جنگ ها، عبادت ها، قضاوت ها، مناجات، زهد و پرهیزگاری امام علی(ع) و حتی زندگی خصوصی ایشان سکوت نکرده است. پس چرا در ثبت بذله گویی ها و شوخ طبعی های ایشان خست ورزیده است؟ گویا مسلمانان در ادوار پیشین، به این بخش از سیرۀ پیشوایان خود، توجهی در خور نداشته اند و اند ک اندک آن را به دست فراموشی و حتی حذف سپرده اند. آنان شوخ طبعی و طنزگویی را با مقام قدسی و ملکوتی آنان سازگار نمی دیدند؛ زیرا در تصویر رایج و غالب از پیشوایان دینی، جایی برای شوخی و به تعبیر روایات، «دعابه» نیست. دست های گزینش گر در همۀ دوران ها، آنچه را خواسته اند ثبت کرده و به گوش ها رسانده اند و آنچه را نخواسته اند، بر روی کاغذ نیاورده اند، یا به حاشیه رانده اند. چون مانند خلیفۀ دوم، شوخ طبعی را در شأن پیشوایان دینی نمی دانستند؛ وگرنه باید کتاب هایی متعدد و معتبر نیز دربارۀ مزاح های امام(ع) می نوشتند؛ چنانکه دربارۀ داوری ها، عبادت ها، جنگ ها و مواضع عقیدتی و سیاسی ایشان، کتاب ها نوشته اند. شوخی و مزاح، هیبت شکن است؛ برخلاف عبوسی و تندخویی که هیبت را دو چندان می کند. کسانی که سخت به جایگاه اجتماعی خود وابسته اند و حیات سیاسی خود را در گرو فرمانبری و مرعوبیت دیگران می بینند، با مزاح میانۀ خوبی ندارند؛ در حالی که مزاح و خنده رویی، از جدی ترین نشانه های سلامت روح است. شأن و مقامی که وابسته به عبوسی و هیبت مصنوعی است، اگرچه گاهی گره گشا است، با اهداف تربیتی دین هم خوانی ندارد. اکنون داشتن روحیۀ طنز و مهارت در بذله گویی، حتی در نشست های عمومی و رسمی، جزء امتیازهای رؤسای جمهور و رهبران دینی در کشورهای توسعه یافته محسوب می شود؛ زیرا شوخ طبعی، فقط یک روحیۀ شخصی یا انتخاب فردی نیست؛ ضرورت اجتماعی است. نیاز به فضاهای صمیمی و روابط گرم میان مردم و رهبرانشان، هم نیازی عاطفی است و هم ضرورتی راهبردی در اهداف کلان جامعه. هیبت هایی که از خشم و اخم آب می خورند، ممکن است در مواجهه با دشمنان قسم خورده به کار آیند؛ اما هرگز نباید شیوۀ گفتاری و رفتاری غالب در میان رهبران دینی و سیاسی، و شیوۀ شهروندی باشند. جامعۀ تندخو و دژم، توانایی کمتری در گشودن گره ها دارد. اگر یکی دو گره را هم بتوان با دندان خشم گشود، هزاران گره دیگر فقط با سرانگشت خوش رویی و روی خندان گشودنی است. آری؛ متون تربیتی و اخلاقی ما گاهی به طور مطلق، شوخی را منع کرده اند. سعدی هم گفته است: ز شوخی بپرهیز ای باخرد که شوخی تو را آبرو می برد اما به واقع آنچه نهی و مذمت شده است زیاده روی و بی قاعدگی در آن است؛ وگرنه آن همه سفارش به بذله گویی و شوخ طبعی در همان متون، چه معنایی دارد؟ اگر کسی شوخی های همین جناب سعدی را گردآوری کند، دفتری دلگشا فراهم آورده است. مولوی نیز که هیبتی ملوکانه داشت، بدون شوخی و بذله گویی، روزش شب نمی شد. هزل ما جدّ است پیش عاقلان جدّ ما هزل است، نزد هاذلان رضا بابایی 18/7/94
چهارشنبه ، ۶آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آرمان خبر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]