واضح آرشیو وب فارسی:گیل نگاه:
گیل نگاه: کونوس ، ولیک ، تـِلکا و خرمندی از میوه های درختان خودروی جنگل های شمال هستند که در اوایل پائیز برداشت می شوند. چهار میوه شگفت انگیز جنگلی که همه ساله پاییز جنگل های شمال را رونق می بخشند.
کونوس وحشیکندس که در گیلان به کونوس معروف است میوه ای سخت و اسیدی است و دو گونه وحشی و معمولی دارد که گیاه شناسان منشا آن را در ایران و درمازندران می دانند.“کندس وحشی” که به قطر ۲ و نیم سانت و درختی پا کوتاه و پهن برگ است.برگ درخت آن پیش از خزان قرمز می شود و این میوه توسط زنبورها بارور می شود.کندس را تا خوب نرسیده می چینند و در انبار نگهداری می کنند تا برسد.البته کندس را هم بصورت شور و هم بصورت ترشی مصرف می کنند.برگ و میوه و دانه کندس برای مبتلایان به ترشی معده بسیار مفید است.همچنین درد دهان و گلو را می توان با جوشانده برگ آن درمان کرد.برگ کندس بند آورنده خون هم هست و برای آبسه مناسب است،دانه آن هم حاوی اسید هیدرو سیاتیک است.
ولیکولیک یکی از گیاهان جنگلی که به وفور در شمال ایران یافت می شود ولیک( valik ) است.ولیک به رنگ های سرخ و سیاه در جنگل یافته می شود.وليک نام محلي آن در هر يك از مناطق كشور متفاوت است، از جمله در لاهيجان «كمار»، در رامسر و شهسوار «كِجيل»، شرق مازندران ولیک نامیده می شود.ولیک گیاهی است که حداکثر ارتفاع آن به حدود ۳ متر می رسد و قطر ساقه آن به ندرت از ۱۵ سانتی متر تجاوز می کند و در فصل بهار گلهای سفید ریزی بر سرشاخههای خود دارد و منبع تغذیهای خوبی برای حشرات بخصوص زنبورعسل است.ولیک دارای تیغ های بلند بوده و گاهی بلندای این تیغها به بیش از ۵ سانت می رسد که بسیار تیز هم هستند.یکی از مزایای ویژه ولیک ساقه سفت و محکم آن است که در مناطق شمال ایران این ساقه های صاف و محکم برای ساخت دسته وسایل کشاورزی از جمله بیل، کلنگ، تیشه، تبر، سه شاخ و چهارشاخ و در فصل پاییز پس از خزان این درخت قطع و به کار برده می شود.ولیک دارای شاخههای جوانی است که همه سال از اطراف ساقه آن میرویند. این شاخههای جوان به جهت آنکه بسیار سریع رشد می کنند صاف و بدون خمیدگی هستند، بنابراین اغلب کسانی که در جنگل سیخ کباب نداشته باشند از این شاخههای نازک ولیک بهعنوان سیخ کباب استفاده می کنند.میوه ولیک در فصل پاییز رسیده و قابل برداشت است. میوههای ولیک ابتدا سبز و در ادامه قرمز تیره و سیاه می شوند.برداشت ولیکها زمانی است که میوهی آن نرم و به رنگ کاملا سیاه شده باشد.میوه ولیک ریز بوده و بهاندازه نخود است. بیشتر قسمت های میوه را دانههای درون آن تشکیل میدهند که در مرکز ولیک هستند. دانهها دایره وار در مرکز میوه به دور هم جمع شدهاند و اگر آنها را از هم جدا کنید شبیه قاچ های پرتقال هستند.درست کردن مربا و ترشی از میوه ولیک، از دیگر موارد استفاده آن است.تِلکا (گلابی وحشی)
تلکا میوه ایست جنگلی که مزه گلابی را داراست.در واقع گلابی وحشی نام دارد که به اصطلاح محلی تلکا نامیده می شود.میوه ای ریز که از نظر ظاهری بسیار شبیه گلابی می باشد که به صورت خودرو در جنگل و کنار برخی زمینهای حاشیه روستا یافت می شود و میوه آن اوایل پاییز می رسد که به صورت خام مورد استفاده قرارمی گیرد. مزه و ساختارش کاملا شبیه گلابی است با این وجود که اندازه آن کوچکتر از گلابی است.
خرمالوی وحشی یا خرمندیاین گیاه در اطراف مزارع و جنگل رشد می کند . فصل برداشت آن اواخر مهرماه است. عصاره و شیره ی آن هم مورد توجه بسیاری از اهالی روستا است. مردم روستایی از خرمندی مربا و دشو درست می کنند.میوه اربه یا خرمندی در جنگل های گیلان و مازندران به صورت وحشی و خودرو می روید.این میوه در فرهنگ قدیم روستا جز غذاهای روزمره مردم بوده که به مرور زمان و با وارد شدن دیگر آداب و رسوم به فراموشی سپرده شد.در دیگر لهجه های شهرهای شمال در تالش به اسم آمبر، در رامسر خرما، در مازندارن خرمندی و در گرگان انده، اندی یا اندو خرما گفته می شود.از آنجا که دوشاب دارای طبع گرم است بیشتر در فصل زمستان مصرف می شود. در زمستان «اربه دوشاب»را با برف بهم می آمیزند و می خورند که به آن «ورف دوشاب» می گویند. همچنین برنج برشته شده را با دوشاب مخلوط و به عنوان تنقلات استفاده می کنند . امروزه هنوز هم در گوشه و کنار شمال این خوراکی محلی تولید می شود.در طب سنتی به بیماران فاویسم و زردی یرقان اربه دوشاب می خورانند و از آنجا که دوشاب دارای طبع گرم است بیشتر در فصل زمستان مصرف می شود.
۵ آبان ۱۳۹۴
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: گیل نگاه]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 93]