واضح آرشیو وب فارسی:وبگاه قلم: با وجود کم اطلاعی برخی از پژوهشگران تهران قدیم و کمبود منابع درباره ی حضور زنان در مجالس «تعزیه» در دوره ی قاجار، اما به نظر می رسد زنان آن دوران در چنین مجالسی نقشی چشمگیر داشته اند؛ به طوری که یک عکس باقیمانده از آن دوران، سندی بر این ادعاست…، بالای عکس فقط یک کلمه نوشته شده، آن هم به خط و قلم ناصرالدین شاه؛ «تعزیه چرخان». حتی پس از درگذشت صاحبِ عکس، باز هم ناصرالدین شاه کلمه ی «مرحومه» را در کناره ی عکس حک کرده است. نکته ی حایز اهمیت در این عکس کلمه «تعزیه چرخان» است، آن هم برای صاحب عکس، یعنی «شاهزاده خانم». و این یعنی بانویی که در دوره ی قاجار تعزیه خوانی می کرده است. آن هم در اندرونی دربار ناصرالدین شاه. چون آن چه از توضیحات به دست آمده از این عکس مشهود است، گویا این بانو، یکی از دختران ناصرالدین شاه قاجار بوده که به صورت مناسبتی به تعزیه خوانی می پرداخته است. اما این که تعزیه چرخانی در دوره ی قاجار چه جایگاهی داشته، پرسشی است که علامت سوال هایی را نیز با خود همراه دارد، چون برخی تهران شناسان و پژوهشگران معتقدند هیچ منبع یا سندی از این کار برای زنان در گذشته باقی نمانده، به همین دلیل هم وقوع آن را با احتمالاتی همراه می دانند. ناصر حدادی – تهران شناس – احتمال می دهد تنها کسی که در دوره ی قاجار مجلس تعزیه برای بانوان آن دوران برگزار می کرده «قمرالسلطنه» – همسر میرزا حسین خان سپهسالار – بوده است. از آنجایی که او مجالس روضه خوانی برگزار می کرده، احتمالا برای بانوان در اندرونی نیز مجالس تعزیه برپا می کرده است. او می گوید: با توجه به چند عکس باقی مانده از دوره ی قاجار و توضیحاتی که درباره ی آن ها وجود دارد، بعید نیست در اندرونیِ شاهی این نوع از مجالس را برگزار می کردند، یا زنان دربار در حرمسرای شاهی می توانستند چنین کارهایی انجام دهند. وی تاکید می کند: بعید می دانم زنان در دوره قاجار و در ملاء عام امکان برگزاری چنین مراسم هایی را داشته اند و حتی در اندرونی ها نیز این احتمال بسیار کم است. چون هر نوع اقدامی در این زمینه نیاز به لباس، ساز، صحنه و حتی صداهای مردانه در صحنه های دربار یزید و جنگ است. حدادی ادامه می دهد: احتمال می دهم که زنان آن دوره در صورت انجام این کار نیز به تقلید از تعزیه خوان های مرد در اندرونی اقدام به برگزاری چنین مراسم هایی می کرده اند. در واقع این کار از سوی آن ها فقط می تواند یک اقدام ظاهری و تقلیدی باشد. شبان میرشکرایی، پژوهشگر حوزه ی میراث فرهنگی اما نظری قاطع در این زمینه دارد. او به وجود چنین نقشی بین زنان قاجاری تاکید می کند و به خبرنگار ایسنا توضیح می دهد: «تعزیه» مانند دیگر مراسم دوران قدیم از گذشته تا امروز برگزار می شود و البته از گذشته های دور حضور تعزیه خوانان زن در نقاطی از کشور مانند گیلان وجود داشته است. وی تاکید می کند: به احتمال زیاد تعزیه چرخانی بانوان در دوره ی قاجار چه در دربار شاهی و چه در اندرونی خانه های مردم رنگ و بوی قوی تری نسبت به دوره های بعدی داشته است، حتی در حال حاضر نیز این اتفاق به صورت صد درصد بین بانوان انجام نمی شود و در زمان برگزاری تعزیه در صورت نیاز به بانوان در شبیه خوانی ها، از مردان با روبنده استفاده می شود. حتی در معدود مواردی دیده شده که از دختربچه ها به عنوان شهادت خوان در تعزیه ها استفاده می شود. به گزارش ایسنا، اما دست کم در میان اسناد باقی مانده در آلبوم خانه کاخ گلستان که دومین مرکز غنی عکس و تصویر در دنیا محسوب می شود، فقط همین عکس به عنوان تعزیه چرخان زن شناسایی شده است و هیچ عکسی از چنین نقشی در دوره ی پهلوی وجود ندارد، که البته می توان آن را مهجور شدن تعزیه چرخانی بانوان در دوران گذشته دانست و یکی از علت های این احتمال بین بانوان را در طول چند دهه گذشته، می توان علاقه مند نبودن دولت های گذشته به خصوص پهلوی در این زمینه مطرح کرد. * عکس : «مخزن آلبوم خانه کاخ گلستان» تعزیه چرخان زن تعزیه خوان کودک
دوشنبه ، ۴آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: وبگاه قلم]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 10]