واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
منشور سبک زندگی اسلامی در رساله حقوق امام سجاد(ع) در دورهای که ارزشهای جاهلی توسط خلافت بنیامیه ترویج میشد و عصبیت قبیلهای، محور و مدار نظام فکری جامعه را تشکیل میداد، حضرت امام سجاد(ع) توانستند با تدوین رساله حقوق، بنیادهای حقوقی و اخلاقی جامعه را به مسیر مستقیم خود رهنمون شوند و در فضای یالثاراتالحسین(ع) طنینانداز شده در جهان اسلام، نهضت تجدید حیات اسلام امام حسین(ع) را با نگارش منشور سبک زندگی اسلامی (رساله حقوق) استمرار ببخشند.
به گزارش جام جم آنلاین، بر این اساس می توان گفت، نهضت امام سجاد(ع) در فضای سراسر اختناق و فشار بنی امیه، بعد دیگر قیام امام حسین(ع) و تداوم بخش فرهنگ عاشوراست. چرایی نگارش رساله الحقوق یکی از ویژگی های دوران امامت امام سجاد(ع) که از عصر عاشورای سال ۶۱ (هجری قمری) تا سال ۹۵ (هجری قمری) را در بر می گیرد، یکه تازی و استیلای تام و تمام بنی امیه بر جهان اسلام است. این سلطه چنان جبارانه ومستبدانه بود که درواقعه حره، وقتی مسلم بن عقبه، فرمانده لشکر یزید، مدینه را تصرف وغارت کرد، مردم مدینه را واداشت به عنوان بنده یزید با او بیعت کنند. یعقوبی، مورخ معروف در جلد دوم تاریخ خود، این رویداد را چنین گزارش می کند: سپس مردم را گرفت که بیعت کنند بر آن که بندگان یزید بن معاویه باشند. مردی از قریش را می آوردند و به او گفته می شد: بیعت کن، نشان آن که بنده خالص یزیدی. می گفت: نه. پس او را گردن می زدند. ابن ابی الحدید هم در توصیف این ایام دهشتناک می نویسد: همان گونه که گله های شتر و اسبان را داغ می نهادند و علامت گذاری می کردند تا اشتباه نشود که این حیوان در مالکیت فلان شخص است، بنی امیه نیز به گردن های مردم داغ می گذاشتند که اینها بندگان معاویه، یزید و بنی مروان هستند. (به نقل از شرح رساله حقوق آیت االله یثربی) در چنین شرایطی، طبیعی است که مردم از امام(ع) دور باشند، چنان که ابن ابی الحدید از امام سجاد(ع) نقل می کند که فرمودند: بیست نفر در مکه و مدینه یافت نمی شدند که ما خانواده رسول الله(ص) را دوست داشته باشند. راهبرد امام(ع) در این شرایط شعب ابی طالب گونه، این بود که به نوشتن صحیفه سجادیه ونگارش رساله الحقوق روی آوردند و حلقه تعلیم و ربیت غیرمستقیم و با واسطه را شکل دادند. افزون بر آن، با خریدن بردگان و تربیت و آزاد کردن آنها به تدریج حلقه محبان و ولایتمداران را گسترش دادند. محتوای رساله الحقوق رساله الحقوق که در کتاب هایی چون تحف العقول و خصال شیخ صدوق نقل شده است، اندکی باهم اختلاف دارد. در حالی که تعداد حقوق ذکر شده در روایت تحف العقول ۵۰ حق است، در کتاب خصال ۵۱ حق نقل شده است. علاوه براین، رساله حقوق نقل شده در تحف العقول مقدمه ای دارد که در روایت خصال نیست. این رساله، ماهیتی حقوقی، اخلاقی دارد و با نگاهی آسیب شناسانه، درصدد ترمیم و ترسیم هندسه رابطه انسان باخدا، انسان باخود و انسان با جامعه و انسان های دیگر است. در یک دسته بندی کلی می توان گفت، رساله حقوق هفت نوع حق را برمی شمارد: اول: حق خداوند؛ (حق مربوط به رابطه انسان با خدا) دوم: حق نفس و اعضای بدن (حقوق مربوط به رابطه انسان با خود) سوم: حق افعال عبادی (حق مربوط به رابطه انسان با خدا) چهارم: حق پیشوایان و سرپرستان (حقوق مربوط به رابطه انسان با دیگران) پنجم: حقوق زیردستان (حقوق مربوط به رابطه انسان با دیگران) ششم: حقوق خویشاوندان (حقوق مربوط به رابطه انسان با دیگران) هفتم: حقوق سایر اصناف جامعه (حقوق مربوط به رابطه انسان با دیگران) لحن تربیتی، رساله حقوق یکی از ویژگی های رساله حقوق، لحن بیان آن است. این لحن به دور از ادبیات خشک رایج حقوقی است و بیشتر رویکردی اقناعی دارد و نه تحکم آمیز و آمرانه. به همین دلیل باید گفت، این رساله پیش از آن که یک متن فقهی، حقوقی به شمار رود، منشوری اخلاقی، تربیتی است که می خواهد آسیب ها و کاستی های روابط اجتماعی را درمان وفضایی اخلاقی، انسانی بر آن حاکم کند. بنیان حقوقی سبک زندگی درنگی کوتاه در رساله حقوق امام سجاد(ع) مشخص می کند که حق الله، مهم ترین و زیربنایی ترین اصل حقوقی سبک زندگی اسلامی است. تصریح آن حضرت در مقدمه رساله حقوق به خوبی موید این ادعاست. امام(ع) در مقدمه می فرمایند: اِعلَم رحمک الله أن لله علیک حقوقا مُحیطه بک فی کل حرَکه تحرکتها... و اَکبرُ حقوق الله علیک ما اوجبه لنفسه تبارک و تعالی من حَقه الذی هُو اصلُ الحقوق...؛ بدان خدایت رحمت کند که خدا بر تو حقوقی دارد که سراپای وجودت را فراگرفته در هر حرکت و سکون، هر فرود آمدن، تکان دادن اعضا، به کار گرفتن ابزارها، در همه حقوقی دارد، بعضی بزرگ تر و بعضی کوچک تر. از همه بزرگ تر، حق خود اوست که رعایتش را لازم کرده و اصل، سایر حقوق است و آنها همه فرع. محوریت این حق در سبک زندگی اسلامی چندان پوشیده نیست؛ زیرا در جهان بینی الهی، جهتگیری زندگی به سمت خدا و تقرب به اوست. به این دلیل مدار زندگی و اصول حقوقی حاکم برآن نیز برخاسته از حق الله و حقوقی است که خداوند متعال برای سعادت انسان ها تشریع کرده است.
 
چهارشنبه 29 مهر 1394 ساعت 03:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]