تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836748985
مقتل خوانی؛ ازآل بویه تا عصر رسانه های جمعی
واضح آرشیو وب فارسی:شفا آنلاین: شفا آنلاین>اجتماعی>آیا پس از ورود رسانه های جمعی شیوه ها و سبک های عزاداری تغییر کرد؟ آیا روند توسعه شهری توانست شکل دیگری به این آیین ببخشد؟ موسیقی از چه زمانی وارد آیین های عزاداری شهدای کربلا شد؟ آیا جغرافیا و حاکمیت ها در تغییر نمادهای این آیین در طول تاریخ تأثیرگذار بوده؟به گزارش شفا آنلاین ،قاعدتاً برای پاسخ به این پرسش ها به شیوه های تازه ای از مطالعه این آیین نیاز داریم؛ مطالعات جدید فرهنگی که در آن ناچار از درهم آمیزی تاریخ، ادبیات، جامعه شناسی و... هستیم. همچنین مطالعه زیبایی شناختی برای فهم نمادها، مطالعه تاریخ سیاسی برای شناخت تأثیر حکومت ها و... دکتر مهری بهار استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران یکی از کارشناسان صاحبنظر در این زمینه، نقش رسانه را در ثبت و اشاعه آیین های عاشورایی این گونه توصیف می کند: «برای رسانه های جمعی امر شفاهی و مکتوب مراسم و امر زیبایی شناختی و آیینی و نمایشی آن برجسته تر است تا محتوای آن. به عبارت دیگر تکنولوژی، مراسم را متنوع و جهانی می سازد اما آیین آن را از محتوا مهمتر و برجسته تر نشان می دهد. تأثیر رسانه های جمعی بر مراسم به دوشکل ممکن انجام می شود؛ رسانه از یک سو در رونق دهی و جهت دهی شور عاشورایی و حفظ و جاودانه شدن آن نقش بازی می کند که از این نظر امر مثبتی است و از سوی دیگر آن را مکان زدایی و زمان زدایی می کند.» رسانه های جمعی و نمادهای عزاداری این دانش آموخته «زبان شناسی» از دانشگاه جرج تاون امریکا و «مطالعات فرهنگی» از مؤسسه زبان های شرقی فرانسه می گوید: «زمانی که رسانه، پا به پای تکیه و حسینیه و منابر پیش برود، تاریخ عاشورا از کتابت به تصویر می رسد و البته این امر سویه های منفی هم دارد؛ دقیقاً به همین دلیل است که امروزه به مقتل خوانی کمتر مراجعه می شود و گاه حتی از آهنگ های رپ غربی برای نوحه ها تقلید می شود. مداحان و سخنوران رسانه ای جای مداحان خبره و کار کشته و غیر حرفه ای را که مداحی می کنند تا ثواب ببینند و ارزش های دین را برپا دارند می نشینند . ویژگی این جایگزینی هم این است که ممکن است به قولی رسانه جای رساله بنشیند. به عبارت دیگر به دلیل اهمیت رسانه و تحمیل ویژگی های رسانه ای، احساس و شعور به جای معرفت می نشیند. در رسانه این طور تعبیر می شود که عاشورا تنها یک تصویر دارد، تصویری که ما مخابره می کنیم. درحالی که عاشورا ابعاد متفاوتی دارد و ابعاد متفاوتی در تاریخ پیدا می کند؛ ابعاد تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اعتقادی و فقهی آن همگی اهمیت دارند نه فقط بعد نمایشی و روبنایی از واقعه. با این همه رسانه امکان آشنایی ملت های دیگر را با این سنت فراهم می کند. آن را مأنوس می سازد و بسرعت وسعت و پوشش می دهد. تکنولوژی با ورود دوربین، پدیده عکس گرفتن و زیبا شدن و به چشم آمدن را مهم می سازد. آن را از شکل مکتوب مقتل خوانی خارج می سازد و صوت و تصویر را برجسته می کند.» وی در پاسخ به این پرسش که رسانه چگونه می تواند نمادهای آیین محرم را برجسته کند یا تغییر دهد، می گوید: «رسانه، مراسم عاشورا را تبدیل به متن فرهنگی می سازد و برای تبادل با مخاطب و آسان ساختن متون، آن را به نماد تبدیل می کند. این امر به منظور شفاف ساختن آن نزد مخاطب صورت می گیرد. «دورکیم» جامعه شناس فرانسوی اینها را در حکم اجزا(نمادها) می خواند و می گوید که آیین ها در حکم اجزای(نمادها) فیزیکی و قابل مشاهده هستند که باورها را تقویت می کنند. نمادها قابل مشاهده نیستند اما امور را قابل مشاهده و عینی می سازند. لذا مراسم عزاداری پر از نماد است که در ابژه های (واقعیات) متفاوت بروز پیدا می کند؛ گاه در مقتل، گاه در مرثیه، گاه در آلات موسیقی مثل طبل به منزله جنگ یا به شکل تندیس یا مکان و شخص در می آید. افراد درگیر در مراسم، نمادها را درک می کنند و درک آن به میزان اعتقاد هر یک از معتقدان متفاوت می شود. به عنوان مثال نمادهای عاشورایی تنها به واسطه تفسیرگران آن قابل فهم است. حتی اگر دیگران از آن چیزی فهم نکنند. گریه کردن، لباس مشکی پوشیدن، نوحه سرایی، نذر دادن، استفاده از وسایل حماسی و نظامی... بازنمای نمادین مراسم به شکل واقعی است. رسانه مراسم را بازنمایی می کند؛ به آن شکل فرهنگی، تاریخی، هنری و عینی می دهد. صورت دیگری از زیبایی رسانه ای می دهد. رسانه حقیقت جاودانه و نامیرا را با ثبت و توزیع و انتشار آن فراهم می کند.» این استاد جامعه شناسی و مدرس درس های «دین و رسانه های جمعی» و «تحول فرهنگی ایران» و نویسنده مقالات شاخص: «نذر و هویت اجتماعی زنان» و «ابژه های دینی و هویت نسلی در ایران با تکیه بر ابژه های عزاداری» نقطه آغازین برپایی آیین های عزاداری برای شهدای کربلا را سخنرانی هوشمندانه حضرت زینب(س) و حضرت زین العابدین(ع) در شام می داند که با عبور مظلومانه کاروان اسرا به کوفه تداوم می یابد و موجب می شود تا حوادث کربلا در تاریخ شیعه جاودانه باقی بماند: «در این ماجرا زنان و مردان کوفه بر این ظلم گریستند و ضجه ها و فغان های آنان به گوش همگان در تاریخ رسید. سخنرانی، تظاهرات علنی و فریادهای بلند باعث شد تا این غم بر چهره تاریخ بماند و دیگران سعی کنند تا هر سال آن را باشکوه تر برگزار کنند. این تظاهرات نخستین جنبش در تاریخ شیعه است که شیعیان برای شهادت امام خود به پا داشتند.» تاریخچه سنت های عزاداری دکتر بهار در مورد تاریخچه سنت های عزاداری محرم می گوید: «زمان آل بویه در بغداد برنامه های منظم و هرساله ای برای برگزاری یادمان کربلا آغاز شد و در تاریخ آمده است که از سال های 352 هجری قمری دسته های عزاداری به شکل جدید آن پا گرفت. آن زمان مراسم عزاداری با آداب خاصی همراه بوده است؛ نوحه خوانی، پارچه های سیاه بر در و دیوار شهر آویختن، لعن فرستادن بر معاویه و یزید، خاک بر سر مالیدن و چهره حزن آلود به خود گرفتن از علائم نزدیک شدن به این روز ویژه در تاریخ بوده است. بعدها بازارها برای این عزا بسته می شد و سقاخانه هایی برای یادآوری تشنگی امام حسین(ع) برپا می شد. در دوره حکومت آل بویه، شیعیان کمک زیادی به تداوم این مراسم کردند. زمان سلاطین سلجوقی اهل سنت همراه با شیعیان برای مراسم عزاداری تدارک هایی خاص نظیر روضه خوانی و سخنوری در باب مظلومیت اهل بیت در نظر گرفته بودند اما با روی کار آمدن دولت عباسی، فرصت برای برگزاری عزاداری کربلا به صورت علنی کم شد و بالعکس فرصت برای برگزاری مراسم مذهبی در میان شیعیان بیشتر فراهم آمد. در زمان صفویه، کمک های زیادی به ترویج آیین های عاشورایی با سرودن شعر و مدح در رثای ائمه فراهم شد.» کتاب روضه الشهدا کتابی است که در این زمان به رشته تحریر درآمد و سبک جدیدی را در روضه خوانی اهل بیت باز کرد. ظهور نقاشی های عاشورایی، خط و خوشنویسی، نمایش هنرهای دینی در دوره قاجار حاصل تشویق و ترغیب این هنر دوره صفویه است. در این دوره و دوره های بعد در مراکز دینی مثل حسینیه ها و تکایایی که از طرف افراد خیر وقف شد، برای سالیان سال عزاداری ادامه یافت. دوره قاجار اوج شکوفایی تکایا و حسینیه ها است که به ساختن «تکیه دولت» منجر می شود. این جامعه شناس در پاسخ به این پرسش که شیوه های عزاداری در میان اقوام مختلف به چه عواملی بستگی دارد یاد آوری می کند: «مراسم دینی با فرهنگ هر جامعه ای پیوند دارد. تناسب با فرهنگ، محیط جغرافیایی، تجربه زیسته مردم، نوع برخورد حاکمان دولتی، پیشینه فرهنگی و تاریخی از عوامل مؤثر در تنوع عزاداری ها است. به عنوان مثال در عراق به عنوان مهد حکومت عباسیان عزاداری باشکوهی برپا می شد و در ایران زمان آل بویه عزاداری رونق خاصی پیدا می کند زیرا این دولت حامی برگزاری مراسم عاشورا و محرم در هر سال بوده است. بنابراین رونق و یا بی رونقی عزاداری ها به رهبران دینی و نوع حمایت آنها از مراسم در آن جامعه برمی گردد. همچنان که در طول تاریخ برخی از علما از اجرای مراسم شخصاً حمایت می کردند. به عنوان مثال سید محمد مهدی بحرالعلوم شخصاً به عزاداری می پرداخت. این عمل او در تشویق مردم به شرکت در عزاداری نقش اساسی داشته است. از سوی دیگر برخی تقارب های جغرافیایی برای عزاداری نیز اهمیت داشته است. به عنوان مثال کشور سوریه با آنکه دولت اموی در آنجا حکومت داشته و مردم به تبع دولت، رغبتی به برگزاری مراسم نداشته اند اما نزدیکی این کشور با کشور لبنان که یکی از مرکز تشیع است موجب رونق این مراسم شده. وجود برخی مراقد ائمه اطهار هم در برخی سرزمین ها در تشدید مراسم نقش داشته. مرقد حضرت زینب(س) در سوریه از آن جمله است و یا اشعار برخی شاعران مثل شعرهای اقبال لاهوری در مدح امام حسین(ع) و کربلا، که در پاکستان به عزاداری شیعیان رونق داده و همین طور افغانستان که دارای فرهنگی است با دیرینه مشترک تاریخی، زبانی و فرهنگی با ایران. در مناطقی از این کشور مثل هزارستان و مزار شریف این مراسم هر ساله برگزار می شود. به طور کلی می توان چند حرکت عظیم را در تاریخ جست و جو کرد که عزاداری امام حسین(ع) را در نقاط مختلف جهان مرسوم و رونق داده است. حرکت زینب(ع) در کربلا و کوفه و شام، حرکت جابربن عبدالله انصاری در کربلا و جنبش آل بویه در ایران که در این بستر شیعه توانست قدرت سیاسی را به دست بگیرد و طبیعتاً عزاداری امام حسین(ع) را به صورت علنی اجرا کند. تظاهرات به شکل عزاداری بیرون از خانه و تعطیلی بازارها در این زمان صورت گرفت. جریان تاریخی این حرکت ها را می توان در زمان صفویان نیز دنبال کرد. مقتل خوانی ها از زمان صفویه مرسوم می شود و توجه به مباحث حماسی و نظامی از همین دوره با حضور قزلباش ها که خود نظامی بودند و در مراسم عزاداری شرکت می کردند شروع شد. قزلباش ها بر طبل ها می نواختند و اشعار حماسی برای امام حسین(ع) و یاران او می سرودند.» وی با اشاره به این مطلب که گسترش قدرت صفویه در ایران موجب شد تا عزاداری ها انواع متفاوتی به خود بگیرد می گوید: «عزاداری ها از نوع نظامی و حماسی یا «شاه حسین» (شاخ سین) شروع و به سینه زنی، زنجیرزنی و انواع دیگر عزاداری گسترش یافت. تبادل فرهنگ ها با هم موجب شد از یک سو برخی سبک های عزاداری از فرهنگ و جامعه دیگری وارد دستجات عزاداری ایران شود. به عنوان مثال سینه زنی و یا زنجیر زنی از کشورهایی مانند عراق، پاکستان و هند وارد ایران شده است. البته در زبان و ادبیات آن تغییر ایجاد شده است. به عنوان مثال ابتدا در عزاداری ها از اشعار عربی استفاده می شد که از قرن نهم به بعد اشعار فارسی و ترکی نیز به آن افزوده شد. در باب عزاداری ها هنرهایی مثل نقاشی، ذوق شعر در زمان صفویه در زمینه مدح و مقتل خوانی توسعه پیدا کرد. در عهد ناصری به وجود اماکنی چون تکایا، حسینیه ها برای اجرای مراسم و مرثیه خوانی در باب امام حسین(ع) توجه زیادی شد. سبک های مختلف در این عزاداری ها مثل تعزیه خوانی و شبیه خوانی و سخنوری نیز توسعه پیدا کرد.» تأثیر مدرنیسم بر آیین های عزاداری توسعه شهری و ورود مظاهر مدرن همچون هر پدیده دیگری بر آیین عزاداری نیز تأثیرگذار بوده است. زمانی در شهرهای کوچک میدان اصلی شهر مرکز تجمع دستجات عزاداری بود اما این شیوه تجمع لااقل در کلانشهری مثل تهران غیرممکن می نماید. اما مدرنیزاسیون در این حوزه نیز همچون حوزه های دیگر به شکلی دوگانه عمل کرده است؛ توسعه اجباری و از بالا به پایین رضاشاهی منجر به منزوی شدن دستجات عزاداری شد اما توسعه در عین حال می توانست رسانه های جدید و تازه وارد را نیز تبدیل به تریبونی برای این آیین کند. به گفته دکتر مهری بهار تشویق دولتمردانی چون ناصرالدین شاه و سفرهای مکرر او برای دیدن اروپا و دیدن تماشاخانه های بزرگ و تئاترهای عظیم، موجب شد نمایشی کردن، حضور علنی داشتن و بسط عزاداری ها اهمیت یابد اما سرکوب این آیین در زمان رضاشاه عزاداری ها را خانگی و غیرعلنی و مخفی کرد. هر دو رویکرد هم در مواجهه با توسعه و مدرنیزاسیون اتفاق افتاد.
سه شنبه ، ۲۸مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: شفا آنلاین]
[مشاهده در: www.shafaonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 18]
-
گوناگون
پربازدیدترینها