واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه جام جم: توسعه فضای سبز در داخل و حاشیه شهرها یکی از بهترین راهکارهای بهسازی محیط زیست شهری است که در صورت برنامه ریزی بلندمدت و منسجم می تواند نقش مهمی در رفع معضلات اجتماعی و زیست محیطی کلانشهرها ایفا کند.در سال 1359 لایحه قانونی «حفظ و گسترش فضاهای سبز در شهرها» به این شرح به تصویب رسید: «...به منظور گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درختان، قطع هر نوع درخت در معابر، میادین، بزرگراه ها و پارک ها، باغ ها و محل هایی که به صورت باغ شناخته شوند در محدوده قانونی و حریم شهرها بدون اجازه شهرداری ممنوع اعلام می شود. » از آنجا که توسعه شهری به عنوان شمشیری دولبه عمل می کند یعنی همزمان هم پیشرفت و خدمات را به ارمغان می آورد و هم در عین حال می تواند نظام زیستی را به شیوه های گوناگون مختل کند لذا مولفه هایی نظیر فضای سبز مورد نیاز است تا تعادل لازم را برقرار کند. فضای سبز مناسب در همه جای دنیا به عنوان اهرم موثر مهار اثرات سوء ناشی از شهرنشینی شناخته شده است. نقش فضاهای سبز شهری به عنوان عامل تعدیل درجه حرارت، افزایش رطوبت نسبی، تلطیف هوا، جذب گردوغبار و کمک در کاهش بحران های ناشی از انواع آلاینده ها دیگر بر کسی پوشیده نیست؛ منتها پرسش اساسی این است که آیا فضاهای سبز شهری از نظر کمی و کیفی آن طور که باید جدی گرفته می شوند؟ کارشناسان سرانه فضای سبز شهری را در اغلب کلانشهرها پایین تر از حدنصاب توصیف می کنند و ضمنا هشدار می دهند که دخیل کردن جنگلکاری های برون شهری در سرانه فضای سبز درون شهری قابل قبول نیست. بیش از 10 سال پیش سرانه فضای سبز دو شهر تهران و پاریس تقریبا مشابه بود اما امروز پاریس سرانه فضای سبز خود را به 10 مترمربع ارتقا داده در حالی که سرانه فضای سبز در برخی مناطق تهران به زیر یک مترمربع رسیده است. اهمیت و نقش فضاهای سبز شهری موید این واقعیت است که چرا حفاظت از عرصه های سبز موجود شهری باید بیشتر از اینها جدی گرفته شود. متولیان فضاهای سبز شهری در حال حاضر هر یک از شهرداری ها به لحاظ عرفی و قانونی به عنوان سرپرست اصلی فضاهای سبز شهری شناخته می شوند و به فراخور آن، سازمان و تشکیلات متناسبی ایجاد کرده اند. در شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران مشهد و اصفهان شهرداری ها به استناد ماده 84 قانون شهرداری ها، تشکیلاتی تحت عنوان «سازمان پارک ها و فضاهای سبز» را به وجود آورده اند. یکی از داغ ترین و به روزترین طرح های سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران و معاونت شهرداری تهران، طرح ساماندهی چنارهای خیابان ولی عصر است که کاشت هزار اصله درخت را در این محدوده به دنبال داشته است. آن طور که برخی منتقدان می گویند، متاسفانه با وجود نظرات کارشناسی و قول هایی که مبنی بر آبیاری قطره ای درختان تازه کاشت داده شده بود، هنوز هم آبیاری درختان جدید در محدوده نزدیک به میدان ونک هر چند روز یک بار و به صورت دستی توسط دبه های بزرگ آبی که کارگران شهرداری از جوی کنار دست پر می کنند، انجام می شود. این در حالی است که کارشناسان از سوی دیگر نسبت به سیستم نورپردازی درختان این خیابان نیز انتقادهای جدی دارند و معتقدند که نورپردازی مداوم شبانه می تواند در طولانی مدت رشد و نمو درختان را مختل کند حتی اگر درختان به طور منظم آبیاری شوند یا حتی اگر آفت یا بیماری نیز نداشته باشند. درختان خیابان چهارباغ اصفهان نیز ظاهرا مشکلات خاص خود را دارند. در خرداد امسال خبر قطع و جابه جایی تعدادی از درختان خیابان چهارباغ در محدوده کارگاهی متروی اصفهان نگرانی هایی را برانگیخت. کارشناسان این حوزه باور دارند که قطع و جابه جایی درختان فقط در صورت ضرورت و با ارائه نظرات تخصصی از جانب گیاه شناسان و متخصصان توجیه پذیر است زیرا درختان نه تنها واجد ارزش های زیست محیطی بلکه در عین حال واجد ارزش های قابل ملاحظه اقتصادی نیز هستند. نقش فضای سبز در کاهش گردوغبار یکی از دلایلی که امروز توفان های گردوغبار به راحتی کلانشهرها را می بلعند، کاهش بازدهی فضاهای سبز درون شهری و برون شهری است. افزایش تعداد دام و کاهش پوشش گیاهی طبیعی در حومه شهرها سبب می شود که دشت ها سریع تر از حد تصور خشک شوند، در چنین عرصه هایی ذرات گردوغبار حتی پیش از آن که بادی بوزد از زمین بلند می شود. در سال 1982 ( 33 سال پیش) پژوهشگری به نام آلوئیز برناتسکی در یک مقاله تحقیقی به نام «تاثیر درختان و فضاهای سبز بر اقلیم شهر» نتیجه تحقیقات خود را در شهر فرانکفورت آلمان به این شرح بیان کرد: «یک فضای سبز کوچک شهری می تواند بین 3 تا 3.5 درجه سانتیگراد از دمای محیط بکاهد و ضمنا رطوبت نسبی را بین 5 تا 10 درصد افزایش دهد. در خیابان های درختکاری شده فرانکفورت تراکم ذرات گردوغبار 3000 و در خیابان های عاری از درخت10 تا 12هزار کرنل در لیتر است. درختکاری به فرض 600 فوت حتی قادر است گردوغبار را تا مرز 75 درصد تقلیل دهد.» جایگاه نادیده گرفته شده فضای سبز در قرن بیستم میلادی واژه ای به نام «معماری ارگانیک» از جانب شخصی به نام فرانک لوید رایت به جهان معرفی شد که هدف آن ایجاد هماهنگی میان طبیعت و سازه های دست بشر بود. پشت بام های سبز و عرصه های سبز موسوم به شهرهای جنگلی در سنگاپور، ساختمان دولتی سبز برلین، دهکده اکولوژیکی شهر لندن، پردیس های دانشگاهی سبز در انگلستان و اسپانیا نمادهای بارز این ایده در شهرسازی مدرن هستند که فاکتور تاثیرگذار همه آنها استفاده از فضای سبز در جایگاه واقعی خود یعنی زندگی روزمره بشر است. لازم به یادآوری است که معماری بومی ایرانی نیز واجد تدابیری از جمله کارایی موثر فضاهای سبز است. با این وجود واقعیت های ملموس کلانشهرهای امروز به وضوح نشان می دهد که مالکیت خصوصی، پراکندگی فضاهای سبز و ریزدانه بودن آنها موجب شده اغلب شبکه های فضای سبز شهری فاقد پایداری و کارایی لازم باشند. ضرورت توجه هرچه بیشتر به فضاهای سبز باقیمانده شهری و پارک ها چه از نظر زیست محیطی و چه از نظر شهرسازی هم به لحاظ فیزیکی و هم به لحاظ ابعاد اجتماعی یک امر مسلم است. نقش مکمل تفریحی و آموزشی این فضاها ایجاب می کند تا حد امکان بر فرهنگ سازی حفاظت از فضاهای سبز شهری تاکید بیشتری شود. تشویق مردم به نگهداری از گونه های گیاهی آپارتمانی و ایجاد پشت بام های سبز به منظور جلوگیری از تشدید هرچه بیشتر درجه حرارت شهرها یکی از راهکارهای موثر در این زمینه است. با وجود این مدیریت مثبت و موثر متولیان امر فضای سبز و اولویت بندی بودجه جهت تامین منابع مالی لازم برای خرید زمین ها و عرصه هایی که با کمبود فضای سبز مواجه هستند، شاید به نوعی از اولویت بیشتری برخوردار باشد تا حداقل لکه های سبز به جامانده شهری بتوانند انسجام و پایداری خود را حفظ کنند. فضای سبز شهری فعال چیست؟ فضای سبز به عنوان جزیی از بافت شهر و نیز بخشی از خدمات شهری نمی تواند و نباید جدا از نیازهای جامعه شهری باشد . از دیدگاه زیست محیطی فضای سبز شهری این طور تعریف می شود: فضایی که بتواند ادامه دهنده بازدهی های اکولوژیک باشد یعنی بتواند شرایط بیوکلیماتیک را بهبود بخشد، باعث کاهش آلودگی هوا شود، بر چرخه آب در محیط زیست شهری تاثیر مثبت داشته باشد، کیفیت آب های زیرزمینی را بهبود بخشد، نفوذپذیری خاک را افزایش دهد و نقش موثری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. فرناز حیدری - جام جم
یکشنبه ، ۲۶مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه جام جم]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]