واضح آرشیو وب فارسی:مشرق نیوز: مرتضی سرهنگی گفت: ادبیات بازداشتگاهی انسانی ترین گونه ادبی جنگ است و هیچ یک از گونه های ادبی، که به جنگ مربوط می شود، مانند ادبیات بازداشتگاهی تأثیرگذار نیست.به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق ، اگر امروزه ژانر ادبیات دفاع مقدس در کشور و حتی خارج از مرزهای کشور صدای رسایی دارد و اگر آثار انسان گرایانه، نجیب و خوش پرداخت عرصه دفاع مقدس، با اختلاف معناداری جلوتر از کتاب های وابسته به گونه «ادبیات مقاومت» در جهان قرار گرفته اند و به عنوان میراث ادبی تلقی شده و همچنان قابلیت طرح و عرضه در سطح های وسیع تر جهانی را دارند و... همه و همه این دستاوردها ریشه در رویکرد منطقی و پژوهشی نسل اول نویسندگان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دارد که بی تردید سهم و نقش مرتضی سرهنگی نویسنده، پژوهشگر دفاع مقدس و چهره برگزیده هنر انقلاب در این میان غیرقابل انکار است. وی در گفت وگوی ذیل به بیان نقش ادبیات اردوگاهی یا همان بازداشتگاهی در ادبیات دفاع مقدس پرداخته است: ادبیات بازداشتگاهی یا اردوگاهی بعد از جنگ جهانی اول در دو کشور روسیه و آلمان شکل می گیرد. پس از جنگ تحمیلی و بازگشت اسرای ایرانی از زندان های عراق، برخی از اسرای ایرانی شروع می کنند به نوشتن خاطرات خود. به نظر شما ویژگی این گونه ادبی چیست؟ ادبیات بازداشتگاهی انسانی ترین گونه ادبی جنگ است و هیچ یک از گونه های ادبی، که به جنگ مربوط می شود، مانند ادبیات بازداشتگاهی تأثیرگذار نیست. ادبیات بازداشتگاهی روایت انسانی را در دل خود دارد که دربند است. او از همة مواهب بی بهره است، هیچ چیز تحت اختیار و کنترلش نیست، باید در برابر یک چارچوب خشک و خشن زندگی کند، و حتی رنگ را هم نبیند. زندانی یا اسیر جنگی حتی از دیدن رنگ هم محروم است، شاید خودمان ندانیم، ولی خیلی وقت ها که به خیابان می آییم رنگ لباس ها، درخت ها، ویترین ها، و کلی تنوع رنگی اطراف ما از لحاظ بصری به ما آرامش می دهد، ولی در اسارت فرد اسیر از همه این مواهب بی بهره است. تولد ادبیات بازداشتگاهی مصادف است با آزاد شدن آن اسیر از چنگال اسارت. وقتی اسیر آزاد می شود، ادبیات بازداشتگاهی هم به دنیا می آید. این طور نیست؟ قلم و کاغذ در اردوگاه های اسرای جنگی جزو اشیای ممنوع است. در زندان های عراق هم همین طور بود. اسرای ما امکان نوشتن خاطراتشان را در حین اسارت نداشتند. شاید یکی دو عنوان توانسته ایم چاپ کنیم، مثل کتاب «پایی که جا ماند» اثر سیدناصر حسینی پور. او تسبیحی داشت که آن را به سرباز عراقی می دهد و در ازای آن یک مداد می گیرد و با آن مداد پشت پاک سیگار و پاکت سیمان با کُد چیزهایی را یادداشت می کند و چون یک پا نداشته و عصا داشته، این یادداشت ها را در لولة این عصا می گذارد و آن ها را به ایران می آورد. او بعد از ده سال آن ها را رمزگشایی می کند؛ از آن کتاب «پایی که جا ماند» متولد می شود. باید گفت این یادداشت های روزانة حسینی پور باارزش و یک غنیمت فرهنگی است. معمولاً خاطرات اسرای جنگی دو فصل دارد: فصل اول آن مربوط به جنگیدن در میدان نبرد است و فصل بعدی دربارة اسارت و دوران اسارت این سرباز است. این دو فصل مستقل از هم اند. در میدان نبرد، سرباز با اسلحه می جنگد، وقتی اسیر می شود یک انسان بی دفاع است که به کمک احتیاج دارد. او دیگر سرباز نیست. ادبیات اردوگاهی ادبیاتی است که به راحتی یک نوع زندگی را به ما یاد می دهد؛ زندگی ای که در آن نه با حداقل ها که با هیچ بتوانیم ادامه دهیم. این نوع آثار فن زنده بودن را به ما یاد می دهند. بسیاری از درس های این خاطرات امروز به درد ما می خورد. وقتی سربازی را اسیر می کنند و او را به اردوگاه می برند، این سرباز یک انسان بی دفاع است. اینجاست که جنگ دیگری هم در اردوگاه برای او شروع می شود، چون دشمنانش آنجا هم هستند. در آنجا سلاح این سرباز چیز دیگری می شود، سلاح او رفتار و گفتارش می شود، چون باید آنجا به خودش مسلط باشد که چگونه رفتار کند. اولین چیزی که یک اسیر جنگی یاد می گیرد فن زنده ماندن است. این همان چیزی بود که حاج آقا مرحوم ابوترابی فرد به بچه های ما در اسارت یاد داد. نامه هایی که بین خانوادة اسرا و آن ها رد و بدل می شد هم می تواند ارزش ادبی داشته باشد؟ نامه هایی که بین اسرا و خانوادهایشان ردوبدل می شد بی نظیر است. این نامه ها یکی از معتبرترین اسناد جنگی به شمار می رود و ارزش ادبی دارد. این طور که شنیده ام، حدود شش میلیون نامه بین اسیران جنگی ایران و خانواده هایشان رد و بدل شده است. باید از این نامه ها استفاده کرد، زیرا تنها پل ارتباطی بین اسرا و خانوادهایشان همین نامه ها بوده است. بعضی ها بر آن اند که این خاطرات در قالب رمان و داستان بازنویسی شود. می گویند تأثیر رمان و داستان بیشتر از خاطره نگاری است، چه فکر می کنید؟ امروز سرباز زمان جنگ سر پاست، حرف می زند، و خاطراتش را منتشر می کند. واقعیتِ صرف و اتفاق افتاده اگر خوب بیان شود، تأثیرش کم نیست. وقتی یک سرباز خاطراتش را تعریف می کند این واقعی تر است. البته، رمان هم تأثیر خودش را دارد و این دو کاملاً از هم جدا هستند. داستان راه خودش را می رود و خاطره هم راه خودش را. هیچ وقت جا را برای یکدیگر تنگ نمی کنند و تا زمانی که سرباز جنگ وجود دارد باید حرف هایش را بزند و خاطراتش را بیان کند تا بعدها بتوانند از این دارایی بهره ببرند. فکر می کنید در آینده چه اتفاقی برای ادبیات بازداشتگاهی خواهد افتاد؟ نوشتن این گونه ادبی در خوش بینانه ترین شرایط حدود دو دهة دیگر ادامه خواهد داشت، چون منابع شفاهی و سربازان دورة جنگ هستند و می گویند و می نویسند. وقتی این منابع تمام شود آن وقت نوبت پژوهشگران است که بیایند و این آثار را بخوانند و موضوع یابی کنند که اسیران جنگی در اردوگاه های عراق چه کار می کردند، روش و منش آن ها چه بود، و غذای آن ها چه بوده است. جنگ ها تمام می شود، ولی ادبیات ادامه دارد و راه خودش را می رود. هر جنگی یک روز مشخص شروع می شود و یک روز مشخص هم به پایان می رسد، اما ادبیات پایانی ندارد.
یکشنبه ، ۱۲مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مشرق نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 12]