واضح آرشیو وب فارسی:شهرآرا: همواره و در طول تاریخ زندگی فردی و اجتماعی بشر، «نیاز» عامل محرک فعالیت های انسانی در عرصه های مختلف بوده است. از نیاز اجدادمان به مراقبت از آنچه بر زمین می کاشتند که مقدمات یکجانشینی و ظهور تمدن های باستانی بود گرفته، تا نیاز یک «متروپل» چندین میلیونی به منابع پایدار آب که سازه های عظیم ذخیره سازی و انتقال آب از مناطق دوردست را به ارمغان آورده است. مورد اخیر، یعنی نیاز روزافزون جوامع بشری به منابع پایدار و قابل اتکای آب، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان ازجمله کشور ما ایران، از آن چنان جایگاهی برخوردار شده است که بازیگران عرصه سیاست، از آن به عنوان اهرم فشاری در رقابت ها و منازعات، علیه دشمنان و رقبا، بهره می گیرند. موضوع تا آنجا جدی است که شاخه ای از دانش راهبردی جغرافیای سیاسی، تحت عنوان «هیدروپلیتیک» به مطالعه نقش آفرینی آب و مسائل مرتبط با آن در مناسبات سیاسی می پردازد. مشهد به عنوان نمونه یک کلانشهر ملی که پا از مرزهای سیاسی کشور فراتر گذاشته و به بازیگری در مقیاس های منطقه ای و جهانی می اندیشد، یک نمونه بارز موضوع این نوشتار است. شهری که در نتیجه سیاست های غلط در عرصه ملی، امروزه حدود ۳میلیون نفر را در خود جای داده و با مسائلی چون حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی، عدم انسجام فرهنگی و... مواجه است، به دلیل ضعف های فاحش در بنیان های زیستی همچون آب، به زودی با مسئله ای جدید تحت عنوان رقابت ها یا حتی منازعات هیدروپلیتیک مواجه خواهد بود.چندان بیراهه نیست اگر منبع اصلی تأمین نیاز آب شرب مشهد را سد دوستی در نظر بگیریم. پذیرش این واقعیت، این سؤال را مطرح خواهد کرد که چه تضمینی در ادامه تأمین حقابه جمهوری اسلامی ایران، توسط دولت افغانستان که سابقه درخشانی در تضییع حقوق ایران در مسئله دریاچه هامون دارد، متصور است؟ حتی اگر دولت افغانستان را دولتی کارآمد و خارج از نفوذ دول اشغالگر بدانیم (که بعید به نظر می رسد) وجود جریان های تروریستی همچون طالبان، القاعده و اخیرا داعش، جای هیچ گونه خوش خیالی و سهل انگاری را در این زمینه باقی نمی گذارد. چنانچه در پژوهشی که اخیرا از نگارنده، توسط موسسه مطالعات ملی، تحت عنوان «داعش در افغانستان؛ ملاحظاتی پیرامون امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» منتشر شده است، وجود سرشاخه ها و بالادست رودخانه های تأمین آب سد دوستی، به عنوان مهم ترین منبع تأمین آب شرب بزرگ ترین کانون جمعیتی شرق ایران در افغانستان، از اهم مخاطرات برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ذکر شده است. اگر احتمال حضور گروه های تروریستی در مجاورت مرزهای شرقی کشور را به دلیل توان بازدارنده دفاعی که نظام عزیز اسلامی به ارمغان آورده است دور از ذهن بدانیم، در خوشبینانه ترین حالت، در یک یا دو دهه آینده نهادینگی دولت در افغانستان و تلاش این دولت برای نیل به اهداف ازطریق توسل به گزینه های در دسترس، وابستگی آبی، کشور و دولت ما را در موقعیت ضعف قرار خواهد داد و از این رهیافت، برنامه ریزی های میان مدت و بلندمدت برای جایگزینی یا حداقلی کردن این وابستگی ضروری می نماید.اهم این برنامه ها را می توان در قالب بهره گیری از آب های سطحی فصلی در جهت بالاآمدن سطح آب های زیرزمینی ، تمرکز بر منابع پایدار و داخلی آب و ایجاد تاسیسات متناسب (البته با ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی) ، اصلاح الگوی کشت متناسب با ویژگی ها و محدودیت های آبی منطقه، اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی (به عنوان مهم ترین مصرف کننده آب) ، ایجاد سازوکارهای مدیریتی جهت بحران های احتمالی و مواردی ازاین دست خلاصه کرد. دکتر مجتبی خاتونی
یکشنبه ، ۱۲مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: شهرآرا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]