تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836722336
گفتگوی شهرآرا با دکتر حسین حاتمی نژاد؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ؛ مشهد بدون حاشیه
واضح آرشیو وب فارسی:شهرآرا: مجتبی خاتونی- در میانه یک روز پرترافیک پایتخت، برای انجام مصاحبه ای به دفتر دکتر حسین حاتمی نژاد، استاد مشهدی دانشگاه تهران به خیابان سمیه در مرکز پایتخت رفتم. پیداکردن ایشان در تهران سخت تر از مشهد است، چرا که دکتر حاتمی نژاد حاضر به ترک شهر دوست داشتنی خود نشده و کار و زندگی را در مشهد و تهران به شکل هم زمان پی می گیرد .او جغرافیاخوانده ای است که سر تسلیم برابر فاصله ها فرود نیاورده است. به دفتر ایشان در موسسه «شاخص پژوه» رفتم و از اوضاع واحوال حاشیه شهر مشهد جویا شدم. ................................................ بسیاری از بحران ها و پیچیدگی های اجتماعی شهر، به حاشیه ها نسبت داده می شود. حال این سوال مطرح است که این حاشیه ها خود علت هستند یا معلول؟ من حاشیه را بزهکار نمی دانم؛ چراکه خاستگاه اجتماعی اکثر حاشیه نشینان، روستاست و روستائیان افراد پاک تری هستند و اعتقادات مذهبی محکم و باورهای عمیق تر و انسجام درونی بیشتری دارند. آن چیزی که حاشیه را خطرناک می کند، نفوذ جریان های ناشایست است که به دلیل نبود نظارت ها و پایش روابط اجتماعی و احساس نبود تعلق، این فضاها را برای فعالیت های خود مناسب می بینند. بنابراین فقر، روابط نابرابر، تبعیض، محرومیت از تحصیل و نابرخورداری از شبکه کامل اجتماعی، زمینه را برای سوء استفاده ها فراهم می آورد؛ پس حاشیه، خود معلول است. معلول شهری با مدیریت ناکارآمد. شهری که فضای جغرافیایی و اتفاقات آن را نتوانسته است مدیریت کند. کسی که شناختی از حاشیه شهر نداشته است. در گذشته وجود داشته اند مسئولان شهری که بسیاری از مناطق را حتی یک بار ندیدند. شهری که آینده پژوهش ندارد، محکوم به شکست است؛ بنابراین حاشیه معلول روابط و مناسبات نابرابر تبعیض آمیز، غیرعلمی، غیراسلامی، غیرانسانی و غیرمنطقی در نظام مدیریت سرزمین در سطح کلان و پس از آن در حوزه جغرافیایی شهرهاست. در مقابل این حالت، یک نظام مدیریت نوآور می تواند از این تهدیدات فرصت بسازد. اگر امروزه به ونزوئلا و پایتخت آن شهر کاراکاس بروید، مسیر حرکت گردشگران را از مناطق شنتی تاون که همان حاشیه های شهری است، عبور داده اند تا رونق اقتصادی و فرهنگی را سبب شود و ارتقا به همراه داشته است. فرهنگ و آموزش از بالا به پایین قابل انتشار نیست. به نظر من، فرهنگ، هم افقی است و هم عمودی. یک لباس خشک را کنار یک لباس خیس گذاشته و مشاهده می کنید که خشک و خیس بودن بر دیگری اثر می گذارد. ما زمانی می توانیم حاشیه ها را کنترل کنیم که یک محله را دست اهالی آن بسپاریم. نقش روحانیت در این میان بسیار پررنگ است. در بعضی محلات روحانیت نقش والای خود را در تامین مشارکت در مناطق حاشیه ای ایفا کرده است و از طریق اشاعه فرهنگی، توانسته اند به موفقیت های درخورتوجهی دست یابند. آیا صرف کار فرهنگی کفایت می کند؟ البته برای حاشیه شهر، تنها کار فرهنگی کافی نیست. ما باید بدانیم که شکم گرسنه ممکن است دین نداشته باشد. دولت، مدیریت دولتی، سازمان های مرد م نهاد و هر که دلش به حال شهر می سوزد، باید درراستای تامین فرصت های شغلی و منابع درآمدی پایدار برای حجم انبوه جمعیتی حاشیه شهر تلاش کند. به نظر می رسد نتیجه کارکردی حاشیه نشینی در فضای جغرافیایی شهر، قطبی شدن است و آیا این قطبی شدن تبعاتی دارد؟ شهر قطبی شده باب میل چه کسانی خواهد بود؟ نظام سرمایه داری، برمبنای انباشت سرمایه در فضای محدودی به نام شهر شکل گرفته و مهم ترین مأمن سرمایه را شهرها می داند. بانک ها، بیمه ها، تمام مراکز مالی و اقتصادی در شهرها جای گرفته اند. صنایع عظیم و بنگاه های قدرتمند اقتصادی، بازارهای خرید و... همه در شهرها متمرکزند. بنابراین در سیستم سرمایه داری، شهرها مکان انباشت و تکاثر ثروت و سرمایه است؛ اما من هم معتقدم شهری که از لحاظ اجتماعی و اقتصادی قطبی شد، بازتاب فیزیکی و کالبدی آن، در خلق فضاهای دوگانه شهری نمایان می شود که در آن عده ای در کاخ و عده ای در کوخ اند. بنا به نظر حضرت عالی، قطبی شدن نظام اجتماعی شهر و نتایج آن، مطلوب نظام سرمایه داری است؟ از این رهیافت، عاقبت چنین شهرهایی که پویایی نظام اجتماعی در آن ها کم رنگ شده است، چه ممکن است باشد؟ ما باید مشعل راه داشته باشیم که در ادبیات علمی به آن تئوری یا نظریه هدایتگر گوییم. الحمدا... مکتب اسلام کامل ترین مکتب جهان و آخرین آن هاست و دینی متعادل و متوازن است. اگر کوفه را در دوران صدر اسلام بررسی کنید که در برخی منابع از آن به عنوان نخستین شهر اسلامی یاد می شود، ازجمله کتاب کوفه پیدایش نخستین شهر اسلامی که توسط هشام جئیط نوشته و بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس نیز ترجمه فارسی آن را منتشر ساخته است، می گوید: شهر اسلامی سه عنصر اصلی دارد که شامل مسجد، حمام و بازار است که در یک محدوده مدور در مرکزیت شهر قرار می گیرد و قلب شهر اسلامی را تشکیل می دهد و اطراف آن را به نسبت تعداد و جمعیت قبایل ساکن در شهر، به قطاع های مختلف تقسیم کرده است؛ لذا تمام گروه های اجتماعی به سه عنصر اصلی شهر اسلامی دسترسی داشته و پس از آن محلات مسکونی جای می گرفته اند و... . ساخت شهر اسلامی این است. محل نشستن پیامبر اکرم (ص) در جمع مسلمین مشخص نبوده است؛ چراکه در محیط دایره ای می نشستند که افراد گرداگرد آن را تشکیل داده اند. نه لباس فاخری و نه تشریفاتی. در شهر اسلامی نیز بنا بر اعتقادات اسلامی ما، باید تعادل حاکم باشد. اگر قرار است تکاثر ثروتی در آن صورت بگیرد، باید به ارزش های فرهنگی نیز توجه شود. اسلام دین میانه است. اسلام به مسئولیت افراد به همسایه ها تا شعاع هفتاد خانوار اشاره دارد و روابط اجتماعی جایگاه والایی در مناسبات اسلامی دارد. با توجه به تخصص و علاقه و سوابق پژوهشی شما این سوال شاید راهگشا باشد که عدالت اجتماعی در شهر به چه معناست؟ دیوید هاروی به سه معیار نیاز، استحقاق و منفعت رسانی به عموم اشاره می کند. حال کسی که در حاشیه شهر مشهد زندگی می کند، آیا نیاز ندارد؟ بهداشت نمی خواهد؟ آموزش و امنیت نمی خواهد؟ آیا استحقاق دارد؟ پاسخ مثبت است؛ چراکه او کار می کند و زحمت می کشد و ماهی هفت صدهشت صد تومان هم درمی آورد (هرچند جواب گوی زندگی اش نیست) در تهران دو میلیون و هفت صدهزار تومان، خط فقر است و مشهد کمی کمتر از آن! آیا منفعت به عموم می رساند؟ بازهم پاسخ مثبت است که کار کارگر در حیات نظام اقتصادی هر جامعه ای نقش اساسی دارد؛ لذا نظام، باید در قوانین اجتماعی، قوانین کار و کارگری تجدید نظر اساسی کند و پایه را بر قدرت خرید واقعی مردم گذارد و بر مبنای آن حقوق مشخص کند. وظیفه و هدف غایی مدیریت شهری، به ویژه در مشهد چه می تواند باشد؟ درنهایت، وظیفه مدیریت شهری، ایجاد تعادل بین گروه های اجتماعی و اقتصادی از طریق کم کردن تفاوت های فیزیکی و کالبدی، تسهیل تاسیس پروژه های اقتصادی با ارزش افزوده بالا در مناطق حاشیه ای است. به عنوان مثال آیا اگر نمایشگاه بین المللی در یک منطقه حاشیه شهر احداث می شد، نمی توانست به بهبود اوضاع اهالی آن کمک کند؟ البته خوشبختانه پس از تشکیل شورای اسلامی شهر به دلیل قدرت چانه زنی و احساس تعهد اعضای شورا نسبت به مردم، شاهد تحولات بسیار خوب و چشمگیر در مناطق حاشیه ای بوده ایم. ایجاد بزرگ راه ها و ساخت تاسیسات و بوستان ها، بازارها و مراکز خرید در این مناطق، ما را به عنوان یک شهروند، قدردان زحمات و فعالیت های مسئولان امر می سازد. ازطرفی مدیریت شهری مشهد اعم از شهرداری و شورای شهر، باید به خاطر داشته باشند که یکی از بازیگران تاثیرگذار و مهم ترین آن ها در مشهد، آستان قدس رضوی است که با کمک این نهاد و با تعامل سازنده و تشکیل کمیته های راهبردی و تخصصی به نیاز های جامعه فقیر و حاشیه نشین بهتر پرداخته شود. البته تجربه هم نشان داده که درگیری و ناهماهنگی شهرداری مشهد با آستان قدس، نتیجه ای جز معطل ماندن نیازها و به هدررفتن سرمایه های زمانی و مالی نداشته است! کاملا! ازآنجاکه آستان قدس نیز نهادی غیردولتی است و این نقطه مشترک مهمی برای همکاری های گسترده با شهرداری است. نکته اینجاست و این سوال مطرح است که آیا حضرت امام رضا(ع) به زندگی بسیار نامناسب همسایگان و مجاورانشان در مناطق حاشیه ای و از ضجه های آنان در لابه لای چرخ های زمخت اقتصاد شبه سرمایه داری حاکم راضی هستند؟ مطمئنا پاسخ این سوال منفی است و نقش آستان قدس رضوی در همراهی شهرداری و مدیریت شهری مشهد، نه تنها کمک به بهبود فیزیکی و کالبدی شهر که فارغ از شرایط نا مساعد در سطح ملی، پایه ریزی یک اقتصاد سالم، دانش محور، نوآور، پایدار و مقاوم است تا از آن طریق بهبود پایدار زندگی همسایگان امام رئوف را فراهم آورد. سخن پایانی و جمع بندی این مصاحبه؟ دولت ها می آیند و می روند و این حاشیه نشینان هستند که باقی مانده اند. هدف مدیریت شهری مبادا دوره های کوتاه مدت باشد، بلکه باید یک استراتژی یا راهبرد داشته باشد. یک دستورکار داشته باشد. به عنوان مثال یک دستورکار اصلی می تواند ریشه کن کردن حاشیه نشینی باشد. استراتژی ما می تواند این باشد: «مشهد بدون حاشیه.» اگر این باشد، تمام جلسات و مصوبات درباره این موضوع خواهد بود. مبادا در مناسبات و بده بستون های اقتصادی، تغییرکاربری ها و بلندمرتبه سازی ها، انرژی و توان مدیریت شهری را گرفته و از پرداختن موضوعات اصلی چون حاشیه شهر، بازدارد. تمام موارد مذکور، لازم و حتی ضروری هستند؛ اما باید بدانیم پاشنه آشیل و چشم اسفندیار مدیریت شهری در ایران و به ویژه در مشهد، وجود سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه نشینی در شهرهاست. مشهد به نسبت جمعیت، بیشترین حاشیه نشین را در میان شهرهای ایران داراست. ................................................ وظیفه مدیریت شهری در ایجاد تعادل و توازن؛ برقراری نظام توزیع درآمد، ثروت و قدرت تعدیل ثروت و درآمد نتیجه یک نظام مالی کارآمد است. اگر این نظام وجود داشته باشد، مهم ترین نقش را مدیریت شهری در توزیع آن خواهد داشت. عدالت با برابری کاملا متفاوت است. سوسیالیست ها به برابری معتقدند و ما مسلمانان به عدالت! برابری حقوق قابل دفاع است؛ اما برابری درآمد و اجتماعی غیرممکن است، چراکه توانایی ها برابر نیست. لذا اسلام درست می گوید و سوسیالیسم عملا شکست خورد. اصلی که من می توانم به اصول هاروی اضافه کنم، اصل اخلاقی اسلامی اولویت است که تلاشی در جهت بومی کردن نظریات خارجی است. به عنوان مثال سر یک سفره نشسته ایم، همه نیاز داریم، همه استحقاق داریم و همه برای جامعه مفیدیم؛ اما هنگام نوشیدن آب، ابتدا خردسالان، غذا ابتدا کهن سالان و ... را در نظر می گیریم. این همان اولویت است که ریشه در اخلاق اسلامی ایرانی دارد. اصل اولویت به ما گوشزد می کند که گروه هایی در نظام اجتماعی شهر وجود دارند که در بزنگاه توزیع، درآمد، امکانات و خدمات و تسهیلات و... باید در اولویت قرار بگیرند. درنتیجه اگر روند اقتصاد حاکم بر کشور ما و به تبع آن شهر مشهد، همین باشد، دو قطبی شدن شهر افزایش پیدا می کند و زمانی فراخواهد رسید که جمعیت حاشیه نشین از متن بیشتر خواهد شد و با تشدید شکاف، بحران های اجتماعی به وجود خواهد آمد و اگر مدیران شهری، به سراغ فقرا و تهیدستان و حاشیه نشینان شهری نروند، آن ها به سراغشان خواهند آمد؛ با این تفاوت که به سراغ رفتن مسئولان با ارائه خدمات معنا می یابد و آن ها را به حقوق خود می رساند و در مقابل فراموش کردن آن ها، به برخاستن آن ها می انجامد؛ چنانچه یک بار این اتفاق در سال ١٣٧١ در مشهد روی داد. لذا وظیفه مدیریت شهری ایجاد تعادل و توازن از طریق برقراری نظام توزیع درآمد، ثروت و قدرت است. توزیع قدرت به معنای اشتراک گذاری توان حاکمیتی نهادهای مسئول با شهروندان است که از طریق اعتمادسازی و شبکه سازی هایی نظیر سازمان های مردم نهاد و سازمان های اجتماع محور و سازمان های داوطلب عمومی است. ................................................ حاشیه شهر کجاست؟ مرکزپنداری خود و حاشیه پنداری دیگران در عرصه جهانی و به ویژه در عصر استعمار، دیدگاه «مرکز پیرامون» و «مرکز پنداری خود و حاشیه پنداری دیگران» به اوج خود رسید و هنوز این تصور غلط در مرزهای ملی نیز به قوت باقی است! سوال می شود که تهرانی هستی یا شهرستانی؟ تهران در اینجا استعاره از مرکز است و شهرستان استعاره از حاشیه! تهران خودی است و شهرستان دیگری. از منظر جغرافیای سیاسی شهر، در دوران تاریخی ما، مرکز شهر «کهن دژ» یا «ارگ» نام دارد و افراد خارج از آن مردم معمولی بوده اند. همان کسانی که در حلقه بعدی شهر که شارستان نام می گرفت، ساکن بوده اند. پس از شارستان، منطقه «ربض» قرار داشته و بعد از ربض هم، «بیرون» نام می گرفته است؛ یعنی غیرشهری و کسانی که مسئولی درقبال آن ها وجود ندارد. این نگاه متاسفانه هم در تهران وجود دارد و هم در مقیاس منطقه ای در مشهد! اما در شهر، گروه هایی از مردم که در روابط و مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مدیریتی جذب سازوکار رسمی شهر نمی شوند، حاشیه نشین محسوب می شوند. چه از نظر فیزیکی در لبه های مرز شهر باشند، چه درون فضای کالبدی آن جای گیرند، هر دو حاشیه اند؛ چرا که جایگاهی در مناسبات مذکور ندارند. جمعیت حدود سه میلیون نفری مشهد، امروزه بیش از یک میلیون حاشیه نشین را در خود جای داده است که در هشت پهنه جغرافیایی، به شکل یک نعل از شمال غربی تا جنوب شرقی شهر را در برگرفته است. به شکلی که قلعه ساختمان، عظیم ترین واحد حاشیه نشینی شهر را تشکیل می دهد که به تنهایی از دومین شهر پر جمعیت سه استان خراسان، جمعیت بیشتری دارد؛ علاوه براین به صورت پراکنده در داخل بافت شهری مشهد هم مناطق حاشیه ای مثل قلعه آبکوه، نودره و... وجود دارد. ساکنان این مناطق، به لحاظ اقتصادی معمولا در فقر به سر می برند، به لحاظ اجتماعی و پیوندهای مربوط، درون گروهی و گاه درون مذهبی است. نتیجه این روند ظهور شهرهای ناپایدار هستند چرا که این گروه ها و اجتماعات از وحدت درونی بالا برخوردارند، اما با محیط بیرون و غیر خود از تضاد بالایی رنج می برند.
شنبه ، ۱۱مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: شهرآرا]
[مشاهده در: www.shahrara.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]
-
گوناگون
پربازدیدترینها