واضح آرشیو وب فارسی:ایسنا: دوشنبه ۲ شهریور ۱۳۹۴ - ۱۲:۴۱
آستان، بست، خادم، بقعه، روضه، رواق، صحن، خادم، ایوان و دهها اصطلاح دیگر از جمله واژهایی است که زائر در حرم رضوی با آن مواجه است، اما در بسیاری از مواقع معنای دقیق آن را نمیداند. به گزارش گروه دریافت خبر ایسنا- منطقه خراسان، این نوشتار بر آن است که ضمن تعریف لفظی و اصطلاحی این واژگان، نظری به فلسفه نامگذاری آنها داشته باشد. آرامگاه این واژه با واژههایی چون موطن، مسکن، جایگاه، قبر، مرقد، مدفن، بُقعه، حرم، رَوضه، مزار، مشهد، مقبره، مَضجَع و تربت، از نظر لغوی اندکی تفاوت دارد؛ اما در اصطلاح با آنان هم معناست. آرامگاه مکانی است که پیکر پاک امام یا امامزاده یا بزرگی در آنجا دفن شده باشد. آستان در لغت به معنی قسمت پیشین اتاقِ متّصل به در، درگاه، ساحت، کفش کَن، عتبه، آستانه است. در اماکن مقدسه و نیز حرم مطهر امام رضا(ع) به اولین و نزدیکترین ورودی به سمت ضریح مطهر آستان یا آستانه یا عتبه میگویند. مفهوم باطنی درگاه، برخاسته از نقش آن به عنوان معبرِ میان بیرون(پلشت) و درون(قدسی) است. درگاه در آنِ واحد هم نماد جدایی و هم امکان همبستگی است و وحدت و آشتی. این امکان همبستگی، وقتی واقعی می شود که آنکه را که بر آستانه در وارد شده است، بپذیرند و به درون برند، اما نماد دوری و جدایی خواهد بود، اگر او بر آستانه بماند و کسی او را نپذیرد. آستان بوسی اصطلاحی است در زبان ادب و احترام، مترادف تشرّف و به خدمت رسیدن؛ یعنی نزد بزرگی رفتن. آستانه بوسی و به عبارتی بوسیدن عتبه و درگاه ورودی به سمت ضریح و مرقد مطهر ائمه از مستحبات و آداب زیارت است. البته نباید فراموش کرد که برخی زائران محترم، علاوه بر بوسیدن عتبه، پیشانی میگذارند و سجده میکنند. این عمل برای دشمنان و مغرضان به شیعیان، مایه خرده گیری و دسیسه است و افترا میبندند که شیعیان بت پرست و مشرک هستند. آستان قدس رضوی در لغت به معنی بارگاه پاک و مطهر امام رضا است؛ ولی در اصطلاح و به طور عموم به مجموعه حرم مطهر و دستگاهها و نهادها و ادارات فرهنگی، صنعتی، کشاورزی، درمانی و... میگویند که منتسب به حضرت رضا(ع) است. ازِاره آن قسمت از دیوار اطاق یا ایوان که از کفِ طاقچه تا روی زمین است، اِزاره نام دارد. تعریف دیگر آن این است: بخش زیرین دیوار در داخل و خارج ساختمان که برای تزئین و استحکام، پوششی از سنگ یا کاشی دارد. ارض اقدس در اصل به معنی زمین پاک است و در اصطلاح، به مناسبت وقوع مرقد مطهر حضرت رضا(ع) در شهر مشهد و خراسان، احتراماً به این سرزمین ارض اقدس میگویند. اِسلیمی اسلیمی نوعی ترکیب نقوش گُل و بُتۀ پیچ در پیچ است. این طرح از طرحهای اساسی و قراردادی هنرهای تزئینی ایرانی است و مرکب از پیچ و خم های متعدد که انواع مختلف آن، با شباهت به عناصر طبیعت مشخص میشود. چون در دین اسلام، ساختن تصویر انسان و حیوان منع شده بود، در ایران بعد از اسلام، کارِ ساختن طرحهای تزئینیِ دور از طبیعت بتدریج رونق گرفت. سرچشمه این طرح ها اَشکال طبیعی بود؛ اما با گذشت زمان، جنبه انتزاعیِ «گل و بوته سازی ایرانی» بیشتر شد و خاصیت تزئینی آن فزونی یافت. تشخیص شباهتی که میان برخی از مایه های این سَبک و اَشکال طبیعت وجود دارد، برای ناخبرگان دشوار است. انواع مایهها و نقشههای گل و بوتهسازی ایرانی بی شمار است و از جمله میتوان اسلیمی، ختایی و ترنج را نام برد. اسلام در مخالفت با شمایل سازیِ بیزانس، اَشکال منتزع اسلیمی را به جود آورد که در آن، آیات قرآنی نوشته میشود. اسلیمی یکی از فنون هنر اسلامی است و برای اجتناب از بُت پرستی به جود آمده است. به گفته برخی هنرمندان، شباهت طرح اسلیمی با خرطوم فیل از آنجاست که الگوی اصلی آن، سر و خرطوم فیل بوده است. نقاشان قدیم، شاید به مناسبت مشابهت طرح های اسلیمی با حروف دَرهم کوفی، میگفتند که واضع این طرح حضرت علی(ع) بوده است. نیز گفتهاند که نقش اسلیمی در اصل، از خط کوفی استخراج شده و لفظ «اسلیمی» را همان لفظ «اسلامی» دانستهاند؛ در مقابل طرح ختایی که با مغول از چین به ایران آمده است، اما حقیقت این است که این طرح از ابتکارات هنرمندان عصر اشکانی و ساسانی و اقتباسی از پیچ وتابهای درخت مو است. ویژگی بارز نقش گیاهی(اسلیمی و ختایی) که در همان لحظه نخست، توجه را به خود معطوف میکند، تحرک، پیچ و تاب، رشد و نمُو و نیز زندگی و زایندگی است. طرح از نقطهای مشخص شروع میشود و با پیچشها و رویشهای مکرر یادآور شجره طیبهای است که نشانی از گسترش در شرق و غرب و شمال و جنوب عالَم، نشانی از گسترش اسلام و نقش گیاهی درعین برخورداری از صورتی گیاه وار و آزاد و از نظمی دقیق و زیبا و... دارد. ایوان ایوان یعنی پیشگاه اتاق. بخش مسقفی از ساختمان که جلوی آن باز است و در و پنجره ندارد و مُشرف به حیاط است. سابقه این بخش از ساختمان که به قبل از اسلام و به دوره اشکانیان و ساسانیان باز میگردد، واسطه میان صحن و درون بناست. این فضای خالص ایرانی، از نظر کارکردی نقش واسطه میان درون و برون، سرما و گرما و نیز نور و تاریکی را بازی میکند و این فضا، فضای مکث و بحث مؤمنان بعد از نماز و نیز تماشای صحن و تفککر مؤمن در عالَم خلقت است. انتهای پیام
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایسنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]