واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: sonbol25614th May 2007, 01:58 AMاندازه گيري جريان گرما لرزه شناسان جريان گرما را ازهسته مذاب زمين تا بخش پاييني گوشته آن اندازه گيري مي كنند سانتا كروز ، كاليفرنيا_ براي نخستين بار ، دانشمندان توانسته اند مقدارگرمايي را كه از فلزات مذاب هسته زمين تا ناحيه اي از مبناي گوشته جريان مي يابد اندازه گيري كنند، اين فرايند هم به ايجاد حركات تكتونيكي صفحات در سطح و هم به ژئو دينامو در هسته كه ميدان مغناطيسي زمين را به وجود مي آورد، كمك مي كند . مرز بين هسته و گوشته در نيمه راه به هسته زمين است كه عمق آن 740/1 مايل (2900 كيلومتر ) مي باشد. لرزه شناسان با مطالعه اثر اين ناحيه بر امواج لرزه اي حاصل از زلزله قادر به بررسي ساختارآن هستند. نتيجه اندازه گيري تازه دما كه در شماره 24 نوامبر مجله علوم به چاپ رسيده با ربط دادن مشاهدات لرزه اي به دگرگوني كاني تازه كشف شده ا ي به دست آمده كه در فشارها و دماهاي بسيا ر زيادكه برمرز بين هسته و گوشته غالب است، يافت مي شود . Thorne Lay استاد علوم زمين و سيارات در دانشگاه كاليفرنيا واقع در سانتا كروز و نويسنده نخست مقاله، مي گويد:" براي اولين بار دماسنجي داريم كه دماي نيمه پاييني مسير به سمت مركز زمين را به ما مي گويد ". Lay مي افزايد: "اگر تفسير ما درست باشد دماي دو عمق مختلف كه درست بالاي يكديگر قرار دارند به دست مي آيد. بنا براين ما نه تنها دماي مطلق بلكه نرخ تغيير دما را با تغيير عمق و به صورت جانبي نيز به دست مي آوريم . اين شيب دمايي در مورد مقدار گرمايي كه از هسته تا مبناي گوشته در آن ناحيه جريان مي يابد اطلاعات مي دهد ". جريان يافتن گرما از قسمت بيروني هسته به سمت گوشته، فرايند هاي با اهميتي رادر آنها هدايت مي كند . گوشته لايه اي ضخيم از سنگ سيليكات است كه يك هسته متراكم عمدتا آهني را احاطه كرده است. قسمت بيروني هسته مايعي مذاب است كه بخش جامد دروني آن را كه به اندازه ماه مي باشد دربر گرفته است. سرد شدن بخش مايع بيروني منجر به حركت سيال به سمت فلز مذاب شده و جرياني الكتريكي ا يجاد مي كند كه ميدان مغناطيسي را به وجود مي آورد . در عين حال گرم شدن مبناي گوشته مواد بالارونده آن را هدايت مي كند به طوري كه ممكن است در سطح سبب آتشفشان شده و در حركت آهسته صفحات تكتونيكي نيز سهم داشته باشد. اين صفحات از پوسته نازك سنگي و قسمت سفت و محكم لايه بالاي گوشته تشكيل يافته اند. آن ها در قسمت عميق تر گوشته كه كه جامد ولي به قدر كافي پلاستيك هست كه به آرامي جريان يابد، شناور مي شوند و حركات آنها سبب زمين لرزه شده و به تدريج موقعيت قاره ها را تغيير مي دهد. Lay مي گويد:"جريان گرما نتيجه مطلوب و مقدس است زيرا به ما در مورد مقدار انرژي كه به ژئودينامو قدرت مي دهد و اين كه گوشته چقدر از زير گرم مي شود اطلاعات مي دهد. روشي كه ما به كار گرفته ايم مستقيم ترين روشي است كه براي كسب اين اطلاعا ت تا كنون به كار گرفته شده است ". همكاران نويسنده Lay عبارت اند از : John Hernlund از مؤسسه فيزيك جهان پاريس، Edward Garnero از دانشگاه ايالتي آريزونا و Michael Thorne از دانشگاه آلاسكا. آنها روش هاي ابداعي را براي تجزيه و تحليل سيگنال هاي لرزه اي به كار برده و بيش از هميشه از يك ابر رايانه براي پردازش مقدار زيادي از داده هاي لرزه اي پيش از تجزيه تحليل براي نقطه اي خاص از زمين، بهره گرفتند. اين تحليل ها بيش از 72000 ساعت كار با رايانه را در مركز ابر رايانه اي ناحيه شمالگان به خود اختصاص داده و مدل هاي بسيار دقيق سرعت لرزه اي را براي عمق گوشته درزير قسمت مركزي اقيانوس آرام فراهم نمود ه است. هم چنين بررسي هاي آنها بيشتر متكي بر مطالعه آزمايشگاهي خصوصيات فيزيكي كاني هاست. كاني ها تحت شرايط دما و فشار خيلي بالا در عمق زمين به صورت محبوس در ساختار بلوري در مي آيند شكلي كه به استثناي تعدادي به خصوص از آنها، در سطح زمين ديده نمي شود . اين حالات گذار فازي، خصوصيات لرزه اي كاني ها را، اينكه آن ها باچه سرعتي مي توانند امواج معين لرزه اي را انتقال دهند ، تغيير داده و لرزه شناسان را قادر مي سازد كه محل دقيق انتقالات فازي را در عمق زمين جستجو كنند . عمق انتقال به پژوهشگران ميزان فشار را مي گويد و آنها از روي آن مي توانند به مبناي تنظيم دما در آزمايشگاه برسند زيرا فشاري كه انتقال تحت آن روي مي دهد بستگي به دما دارد . Lay مي گويد: " چنانچه ما تغييري ناگهاني در خصوصيات لرزه اي گوشته بيابيم ، مي توانيم آن را به انتقال فاز در كاني ها ارتباط بدهيم و با استفاده از كاليبراسيون هاي آزمايشگاهي بگوييم آنجا چقدر داغ است . ولي تا دو سال پيش ما هيج وقت نمي توانستيم اين مقدار اطلاعات را در مورد قسمت پاييني گوشته داشته باشيم". پژوهشگران ژاپني در سال 2004 در حال كار در آزمايشگاه، شكل تازه اي از كاني با فشار بالا به نام postpervoskite را كشف كردند كه احتمالا در قسمت پاييني گوشته يافت مي شود. Lay و همكاران نويسنده او انتقال فاز به postpervoskite از سلف آن يعني pervoskite را در پايين ترين قسمت گوشته نزديك مرز آن با هسته كشف كردند . به علاوه آنها مشاهده كردند كه كاني مزبور با افزايش عمق پديدار و سپس ناپديد مي شود و يك لايه يا لنز از postpervoskite تشكيل مي دهد . Lay مي گويد:" دليل اين بازگشت به pervoskite اين است كه دما درست بالاي هسته به سرعت زياد مي شود آنقدر سريع كه اين شكل كاني فشار بالا ناپايدار مي شود . هم چنين ما ديديم كه وقتي به طور جانبي حركت مي كنيم اين لايه نازك شده و نهايتا ناپديد مي شود . چنين موردي را شما وقتي انتظار داريد كه افزايش دما در جوانب باشد ". پژوهشگران ظن دارند كه ممكن است بالا آمدن مواد گوشته در لبه هاي لنز postpervoskite صورت گرفته باشد . آنها لنز را در پايين ترين قسمت گوشته در جنوب شرق هاوايي يافتند ناحيه اي كه بررسي هاي قبلي حاكي از اين بود كه يك دودكش از مواد بالارونده داغ گوشته در نزديك مرز آن با هسته وجود دارد كه ممكن است مسئول زنجيره آتشفشان هاي جزاير هاوايي باشد . در مرز بالايي لنز ، جايي كه انتقال فاز از pervoskite به postpervoskite اتفاق مي افتد دما حدود 2500كلوين ( 4000 درجه فارنهايت ) است . در مرز پاييني ، جايي كه انتقال معكوس روي مي دهد ، دما در حدود 3500كلوين ( 5800 درجه فارنهايت ) است . اين دو نقطه يك شيب دمايي را به پژوهشگران مي دهد كه آنها از رو ي آن جريان يا سيلان حرارتي را حدود 80 ميليون وات بر متر مربع محاسبه كرده اند. برون يابي به تمام سطح هسته كل جريان حرارتي را 13 تريليون وات مي دهد . Lay مي گويد: " ما تصور مي كنيم كه در قسمت نسبتا داغ گوشته هستيم و مناطق سردتر حتي ممكن است سيلان حرارتي بالاتري داشته باشند، كه اين احتمالا براي سيلان كل گرما بر مرز بين هسته و گوشته حد كمتري تنظيم مي كند. اعدادي كه شما در متون مي خوانيد حدود يك سوم آن هستند ". چنين جريان حرارتي بالايي اين عقيده را تقويت مي كند كه بالا آمدن دودكش هايي از مواد داغ گوشته از نزديكي مرز آن با هسته نقش زيادي در انتقال حرارتي گوشته يعني وارونه كردن آرام مواد آن دارد كه باعث حركت صفحات تكتونيكي به سطح مي شود . به علاوه اين حاكي است از اينكه قسمت دروني هسته ممكن است نسبتا جوان باشد . وي مي گويد: " با توجه به اين مقدار زياد حرارت كه هنوز بيرون مي آيد هسته بايستي در گذشته خيلي داغ بوده باشد و عمر قسمت دروني آن كه با سرد شدن از داخل تدريجا جامد مي شود شايد فقط حدود يك ميليارد سال با شد ". وي مي افزايد: " اين دلايل تحميلي نيستند ولي جالب است كه شما در جستجوي انعكاس هاي لرزه اي به اين چشم انداز دراز مدت در مورد عملكرد كل سيستم برسيد. اين همگرايي قابل توجهي ازپيشرفت در لرزه شناسي ، خصوصيات فيزيكي كاني ها و مدل هاي ترموديناميكي فرايند هاي عمق گوشته است . " 1_ پژوهشگران اصطلاح Godynamo را به اين ايده اطلاق مي كنند كه ميدان ژئومغناطيسي در مركز زمين ايجاد مي شود . طبق اين فرضيه الكتريسيته اي كه در آهن مذاب قسمت بيروني هسته زمين جريان مي يابد سبب ميدان مغناطيسي مي شود. در واقع تئوري دينامو مكانيسمي را پيشنهاد مي كند كه طبق آن اجرام آسماني مانند زمين ميدان مغناطيسي توليد مي كنند. اعتقاد بر اين است كه در مود زمين ميدان مغناطيسي در اثر انتقال گرماي آهن و نيكل مذاب در قسمت بيروني هسته ايجاد مي شود و همراه است با اثر كوروليوس كه خود ناشي از چرخش كلي سياره مي باشد. وقتي سيال هادي در ميدان مغناطيسي جاري مي شود، جريانهاي الكتريكي القأ الكترو مغناطيسي مي كنند و سبب ميدان مغناطيسي ديگري مي شوند. وقتي اين ميدان مغناطيسي ميدان اولي راتشديد مي كند يك دينامو ايجاد مي شود كه خود اتكا است . 2_ نهشته اي زمين شناسي با كرانه اي ازسطوح همگرا ( حداقل يكي از آنها منحني شكل است)، در ميانه ضخيم و در حواشي نازك مي شود و شبيه يك عدسي محدب مي باشد. ممكن است عدسي از هر دو طرف محدب يا از يك طرف صاف و از طرف ديگر محدب باشد . تهيه و ترجمه: فاطمه نوريان منبع: اينترنت سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1864]