واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
کشف نادر؛ واقعیت یا بزرگنمایی؟ از چند روز گذشته خبری در برخی شبکههای ماهوارهای فارسیزبان و به فاصله اندکی در بسیاری از سایتهای داخل کشور و همچنین برخی روزنامهها در مورد کشف یک خانواده جدید از پروانهها توسط یک ایرانی در یکی از موزههای آلمان پخش شده است.
بعلاوه عناوین انتخاب شده برای خبر نیز به شکل خصمانه و گزنده ای به عدم کارایی مراکز علمی داخل کشور در جذب نخبگان اشاره دارد: «کشفی نادر در جهان حشره شناسی به رهبری دانشمند رانده شده از دانشگاه تهران!» یا «نابغه فراری داده شده ایرانی، حشره شناسان دنیا را به وجد آورد.» البته تعدادی از وبگاه ها نظیر جام جم آنلاین به صورت واقعی تری به خبر مربوط پرداختند: «یک ایرانی نوع جدیدی از شب پره های بزرگ را شناسایی کرد.» با وجود درستی بخشی از خبر، متاسفانه تحلیلی غیرواقعی شده که باید مورد توجه قرار گیرد. ابتدا لازم است اصل آنچه رخ داده شرح داده شود. سال 1994 میلادی گونه ای پروانه از خانواده Geometridae با نام علمی Pseudobiston pinratanai براساس سه پروانه نر از شمال تایلند توصیف شد. جنس ماده همین پروانه چهار سال بعد توصیف و مشخص شد گونه یاد شده در شمال ویتنام نیز گسترش دارد. چند سال بعد یکی از پروانه شناسان متوجه شد پروانه Pseudobiston pinratanai یکی از ویژگی های مشخص خانواده Geomertridae را ندارد. از سوی دیگر این گونه دارای تعدادی ویژگی است که در خانواده یاد شده بندرت دیده می شود. با توجه به موارد گفته شده نمونه های گونه یاد شده توسط دکتر حسین رجایی و شش نفر دیگر از همکارانشان از آلمان، اتریش، فنلاند و فرانسه با استفاده از هشت ژن و نیز ویژگی های ریختی مورد بررسی قرار گرفتند و با داده های قبلی منتشر شده در مورد گروه های نزدیک به خانواده Geometridae مقایسه شدند که در نتیجه تجزیه و تحلیل ارائه شده مشخص کرد گونه Pseudobiston pinratanai می تواند در یک خانواده جدید پروانه ها قرار گیرد. در این میان چند نکته را باید مورد توجه قرار داد: 1 ـ مقاله دکتررجایی و همکاران در یکی از مجلات معتبر سیستماتیک حشرات Zoologica Scripta که توسط آکادمی علوم سلطنتی سوئد منتشر می شود، به چاپ رسیده است. با وجود این آنچه در بالا اتفاق افتاده در عالم حشرات بسیار معمول است. حشرات موجودات بسیار موفقی هستند که بیشتر آنان قدمتی حدود 350 میلیون سال روی کره زمین دارند. در مورد همین پروانه ها تاکنون حدود 150 هزار گونه توصیف شده است. ناگفته پیداست یافتن روابط و خویشاوندی های این تعداد گونه به هزاران طرح مطالعاتی نیاز دارد. این وضعیت بویژه در جنوب شرق آسیا مشهودتر است و گروه های زیادی از موجودات آن منطقه ناشناخته هستند؛ بنابراین یافتن پروانه های جدید که تاکنون کشف نشده اند امری خارق العاده به شمار نمی رود تا حشره شناسان جهان به وجد بیایند! 2 ـ در عنوان مطالب منتشر شده به «کشف نادر» اشاره شده است. مطابق توضیحات ارائه شده در پژوهش دکتر رجایی و همکاران هیچ گونه کشفی نبوده است. در واقع، پروانه مورد بحث از سال ها قبل توسط فرد دیگری کشف شده بود! خود مقاله ایشان نیز چنین ادعایی نکرده است و تنها در یک مورد در مقاله به کلمه Discovery به معنای کشف اشاره شده که آن هم در خلاصه مقاله است و به کشف گونه شرح داده شده در سال 1994 توسط پژوهشگر دیگری اشاره می کند. 3 ـ با توجه به تنوع مورد اشاره در مورد حشرات که در مورد گروه های نزدیک به آن نظیر کنه ها نیز وجود دارد روزانه چند گونه و جنس از این گروه از موجودات در سراسر دنیا کشف می شوند. به عنوان مثال برخی پژوهشگران کشور نظیر دکتر صبوری (استاد دانشگاه تهران) و همکارانشان موفق به کشف خانواده جدید در عالم کنه ها شده اند. البته با این تفاوت که نمونه های خانواده یاد شده در این مورد توسط خود پژوهشگران جمع آوری شده و در اینجا اطلاق کلمه کشف صحیح است. 4 ـ بنده از چند و چون دست رد زدن دانشگاه تهران به دکتر رجایی بی خبرم، اما پر واضح است تنها داشتن مدرک دکتری و توانایی انجام پژوهش در سطوح بالای علمی اگرچه لازم، اما برای هیات علمی شدن کافی نیست. طبیعی است قبول یا رد درخواست یک فرد برای عضویت در هیات علمی دانشگاه توسط کمیته یا کمیته های متعددی به منظور پرکردن خلأهای آموزشی و پژوهشی یک مرکز آموزش عالی انجام می گیرد. بنابراین رد کردن یک فرد در یک مقطع خاص نشانه ناتوانی آن فرد و سیستم ردکننده نیست. پس این که ایشان به عضویت هیات علمی دانشگاه تهران درنیامده اند امری طبیعی است. در صورت پذیرش موفقیت های جوانانی نظیر دکتر رجایی که دانش آموخته دانشگاه های ایران هستند باید به کیفیت بالای این دسته از دانشگاه های کشور و استادان آن بالید و نه آن که مانند رسانه های مورد اشاره به ساختار علمی کشور طعنه زد. دکتر کامبیز مینایی دانشیار بیوسیستماتیک حشرات، دانشگاه شیراز
 
پنج شنبه 22 مرداد 1394 ساعت 06:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 65]