واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: وجود مراتع سرسبز و بكر، انواع گياهان وحشي و كوهي رنگارنگ، شقايقهاي سرخ، انواع پرندگان وحشي و حيوانات اهلي و بومي باعث شده كه هنرمندان صنايع دستي اين استان با الهام گرفتن از طبيعت به روايت زندگي و خاطرات خود در اين نقوش بپردازند. هنرمندان اين خطه، صنايع دستي استان را با نگارههايي از گل، سنبل و دستبافتههايي متنوع با رنگهايي الهام گرفته از طبيعت خلق مي كنند. در ذهن هنرمند اين ديار، هنگام نقش انداختن بر روي گليم گويي مناظري از سرسبزي اين خطه تداعي ميشود و رنگهاي شاد طبيعت در اين گونه اقلام صنايع دستي خود گوياي اين مطلب است. پاپوشهاي سنتي، چاروق دوزي، رنگرزي سنتي و دوخت لباسهاي محلي، نمدمالي، سفالگري با رنگهاي شاد قرمز، نارنجي، زرد و آبي، بنفش، صورتي، همگي حكايت طبيعت سبز اين ديار را به ذهن مي آورد. صنايع دستي به عنوان بخشي از ميراث كهن و فرهنگ هر قوم و ملت مورد توجه است و مسافران و گردشگران در سفر به هر منطقه سعي مي كنند با تهيه سوغاتي از آن منطقه، رهاوردي با خود برده و خاطره سفر خود را ماندگار كنند. بيراهه نرفته ايم اگر بگوييم كه صنايع دستي خراسان شمالي با توجه به حضور قوميتهاي مختلف كرد، ترك، تركمن، تات و فارس در اين استان تنوعي چشمگير دارد و در اين سامان گونههاي مختلفي از صنايع دستي مانند گليم، زيلو، سفره كردي، پلاس بافته مي شود و ساخت سازهاي سنتي و ديگر موارد رواج دارد. گليم از جمله صنايع دستي اين استان است كه محققان سابقهاي هفت هزار ساله براي آن قائلند و طرحهاي به كار رفته در آن را متاثر از فرهنگ سنتي و محيط جغرافيايي طبيعي بافندگان مي دانند. بافندگان در روستاهاي خراسان شمالي از نقشه استفاده نميكنند و نقشههاي ذهني آنها به صدها نقش ديگر تقسيم شده كه هر سليقهاي را ارضا ميكند و در قالبهاي خورجين، پادري، پشتي، رختخواب بند، كوله پشتي، كيف زنانه، جوراب، دستكش و بازوبند كاربرد دارد. سفره كردي نيز يك هنر خاص از بافتههاي منحصر به فرد زنان كرد عشاير خراسان شمالي است كه به عنوان هنري وصف ناپذير، نمادهاي مذهبي و احساسي عشاير را نسبت به طبيعت در خود جاي داده و نقشهاي آن نشانگر عظمت فرهنگ، اعتقادات، آداب و رسوم قوم كرد است. نمادها در سفره كردي همگي بيانگر شكر به درگاه خدا و نعمات الهي و احترام به طبيعت است. نگاره و نقوش گليم كرمانجي در واقع نقش مايههاي كهن هستند كه در نوع خود بينظيرند و بيان انتزاعي تصاوير گياهان و حيوانات، نقوش هندسي به اضافه فرهنگ واژگان اصيل موجود از خصوصيات اين نوع دستبافته است. نقشهاي بافته شده بر اين سفرهها بيشتر حيوان و انسان است و نيز نقش انگشتها در سفره، نماد دستهاي بلند شده به درگاه خداوند جهت طلب رزق و روزي است و نقشهاي حوض و لاك پشت نيز نماد بارش باران و بركت هستند. جاجيم نيز دستبافتهاي ديگر از هنرمندان خراسان شمالي است كه ضخيم، راهراه و رنگين است كه به عنوان زيرانداز، پتو، روتختي، جل اسب و كفپوش منازل كاربرد دارد. پلاس نوعي گليم پشمي است كه از ديرباز به عنوان يك زيرانداز مناسب براي محافظت از ناحيه رطوبت، سرما و گرماي زمين به كار ميرود و بدين لحاظ در مفروش نمودن كف چادر عشاير خراسان شمالي و ساختن سياهچادر و نيز در خانههاي روستايي مورد استفاده است. پلاس در ساير نقاط ايران نيز بافته ميشود ولي بافت گونه پيچ آن منحصر به خطه خراسان شمالي است. فرش كردي نيز از ديگر محصولات ذوق و هنر زنان عشاير خراسان شمالي است كه دار بافت آن زميني بوده و رنگهاي مورد استفاده در آن عمدتا گرم است كه اين از عشق، زندگي و اميد به آينده نزد عشاير حكايت دارد. فرش و پشتي تركمن هنر دست زنان تركمن استان است كه در منطقه جرگلان در شمال بجنورد و نيز شهرستان مانهوسملقان رواج دارد و مانند ساير دستبافهها با نقوش زيبا و خاص خود، چشم هر بيندهاي را خيره ميكند. طرح فرشهاي تركمن از لحاظ شكل هندسي و شكستگي خطوط ايلي، خاص مردم كوچ نشين است كه به صورت ذهني بافته ميشود و تركمن يموتي، شانهاي، غزالگز، آغال، چهارقاب و قاشقي طرحهاي فرعي اين نقوش را تشكيل ميدهند. پشتي تركمن بيشتر شبيه قاليچه است كه در آن از چهار رنگ قزل، قره طلايي و آق استفاده ميشود و نقوش را گلچه و قره نقش ميخوانند. پارچه بافي، چادر شب بافي و حولهبافي نيز از ديگر دست بافههاي اين استان است. چادر شب، دست بافتههاي دستگاهي است كه در مناطق جاجرم و رويين اسفراين بافته ميشود در گذشته از نخهاي ابريشمي جهت بافت آن استفاده ميشد ولي اكنون از نخ و كاموا استفاده ميكنند كه مصارف گوناگون دارد. چارق دوزي نيز پاپوش سنتي مردم شمال شرق ايران است، چارق كلمهاي تركي به معناي پاي افزار يا پاپوش كه بندها وتسمههاي بلندي دارد و بندهاي را به ساق پا ميپيچند. چارق داراي نوكي بر گشته به بالا بوده و جنس آن از چرم طبيعي است كه با نخهاي ابريشم الوان و اشكال مختلف زينت داده شده و براي زيباتر شدن اين پاپوش در نوك آن منگوله، استفاده ميشود كه از نخهاي ابريشم رنگي تهيه ميشود. نساجي سنتي اين هنر گره خورده با زندگي مردم اين سرزمين است كه دير زماني از رونق و شكوفايي خاصي برخوردار بوده و درصد بالايي از مواد اوليه مورد نياز توليد لباس و پوشاك را در استان تامين مي كرده است. در حال حاضر نيز بخشي از اين منسوجات نظير چادر شب در شهرستانهاي جاجرم و اسفراين بافته مي شود كه از ابعاد بزرگ توليد شده آن نيز براي پيچسدن رخت خواب و از ابعاد كوچك آن نيز براي روميزي و پرده استفاده مي شود. علاوه بر چادر شب ابريشم بافي نيز جزو دستبافته دستگاهيي استان محسوب مي شود كه ه دليل قيمت بالاي مواد اوليه آن براي مراسم خاصي چون مراسم عروسي استفاده مي شود. چوخه چوخه بافي از صنايع دستي خراسان به ويژه خراسان شمالي است كه البته در چند دهه اخير از رونق كمتري برخوردار بوده است. اين دستبافته معمولا از پشم بره يا شتر تهيه و پس از آماده شدن پشم و تبديل پشم به نخ تابيده از طريق پودگذاري بر روي دار زميني توليد مي شود. چوخه به عنوان جليقه، لباس كشتي (پالتوي چوخ)، پا تابه، كت و شلوار بكار مي رود و به علت نوع آب و هواي سرد و شرايط اقليمي مردان چوخه را به عنوان لباس در زمستان استفاده مي كنند. جوراب بافي بيشتر توسط اقوام چادر نشين توليد و استفاده مي شود. نام ديگر جوراب محلي، جوراب كركي است كه به جوراب كردي هم معروف است. طرحهاي آن بيشتر نقوش هندسي است و رنگهاي به كار رفته در بافت جوراب رنگهاي قرمز تند، سرمه اي و زرد است و نخ به كار رفته در جورابهاي سنتي نيز از پشم گوسفند است. كلاه كركي از ديگر صنايع دستي اين استان است كه از جنس كرك است و به دليل داشتن حفاظ روي گوش در اصطلاح محلي به كلاه گوشي نيز معروف است. اين هنر از هنرهاي دستي خاص و كهن شهرستانهاي گرمه و جاجرم است كه ماده اوليه آن كرك بز بوده و به صورت كاملا خام و خود رنگ استفاده مي شود. مراحل بافت آن بسيار ساده بوده و بدون دخالت هيچگونه ماشين يا ابزار خاص، تنها توسط پنج عدد ميل چوبي بافته مي شود. از خواص منحصر به فرد آن غير قابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است كه باعث شده تاكنون نيز كاربرد خود را حفظ كند. نمد مالي يكي ديگر از صنايع دستي اين استان است كه بيشتر در منطقه راز و جرگلان به چشم مي خورد. نمد بر اثر درگيري و تراكم پشم و كرك در شرايط فني مناسب از طريق ورز دادن تهيه مي شود و زمينه آن خود رنگ بوده و به رنگهاي كرم و قهوه اي توليد شده و در نگاره هاي جاي گرفته در آن نيز از رنگ قرمز استفاده مي شود. هنگام نقش اندازي در نمد از تصاوير و موتيفهاي هندسي و همچنين حركات اسپيرال يا حلزوني استفاده مي شود. كلاه، پالتو، زيرانداز محصولات توليد شده از نمد است. از ديگر رشتههاي صنايع دستي در خراسان شمالي ميتوان به تذهيب، ميناطور، منبد كاري، چلنگري، آهن گري، مس گري، قلم زني، جلدسازي سنتي، رنگ رزي سنتي نقاشي روي چرم، پارچه و شيشه سراميك، منبت كاري و انواع سوزن دوزي اشاره كرد.ك/4 7184/330
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1092]