واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: دلايل استقبال از «نهنگ عنبر» چيست؟
اگر امروز شاهد آن هستيم كه فيلمي چون «نهنگ عنبر» با استقبال فراواني روبهرو ميشود علت آن، ميل عمده مخاطب براي تماشاي شخصيتي است كه تنها چالش زندگي وي ناكامي در رسيدن به عشق ديرينهاش است.
نویسنده : مسعود قديمي
اگر امروز شاهد آن هستيم كه فيلمي چون «نهنگ عنبر» با استقبال فراواني روبهرو ميشود علت آن، ميل عمده مخاطب براي تماشاي شخصيتي است كه تنها چالش زندگي وي ناكامي در رسيدن به عشق ديرينهاش است.
شخصيت فيلم بسيار ملموس و قابل دسترسي است در عين اينكه ناواقع و خيالي است. ماهيت سينمايي شخصيت اصلي «نهنگ عنبر» در كانون يك برداشت تحميقآميز از سير تاريخي يك شخصيت و در نتيجه سير تاريخي يك جامعه قرار دارد، هيچ جبر تاريخي و طبقاتي در مسير زندگي او نيست، او تنها قرباني يك خودشيفتگي احمقانهاي است كه اجازه ابراز عشق به شخصت زن داستان را نميدهد، تنها نقطه چالش برانگيز فيلم همين نكته است و پيام اخلاقي آن نيز خلاصه در همين ويژگي است.
در «نهنگ عنبر» دنياي كنوني ما بهترين جهان ممكن است فقط تنها مشكل خودشيفتگي و خودخواهي افراد آن است كه آن هم با عملكردن به پيام اخلاقي فيلم حل خواهد شد و اين امر اوج ماهيت ايدئولوژيك فيلم است. اگر كمي دقيق شويم در فيلم پاره روايتهايي را مييابيم كه در ساده انگارانهترين نسبت با جامعه كاملاً غير قابل باورند؛ به عنوان مثال در قامت يك محافظ مسلح درآمدن شخصيت اصلي فيلم «ارژنگ» يا مبدل شدن او از يك جوان مفلس به يك سرمايهدار با نفوذ، فرار كردن او از جبهه و جان سالم به در بردن و همچنين ديدار مجدد معشوقه گريزانش.
اگر به اين روايتهاي نهفته در فيلم نگاه بيندازيم به اوج سطحينگري و سهلانگاري فيلم پي ميبريم كه تا حدودي باورپذيري آن را براي يك مخاطب با كمترين انگيزه پرسشگري سخت ميكند؛ اما با اين حال چرا «نهنگ عنبر» ميفروشد؟ پاسخ به اين پرسش بسيار آسان است، زيرا ماهيت خيالانگيز و ايدئولوژيك آن قابليت تخديرگرايانه خاصي براي مخاطب واقعيتگريز امروز فراهم ميآورد؛ ماهيتي كه او را در سرخوشي فرو ميبرد.
با آنكه ميداند دنياي تجلي يافته در فيلم به انتزاعيترين شكل ممكنش درآمده، با آنكه آن را باور ندارد و تنها به برخي از عناصر نوستالژيك آن واكنش نشان ميدهد اما آن را با حرص و ولع خاصي ميبيند، شايد براي چند بار هم آن را تماشا كند و آن را به دوستانش نيز توصيه كند، او ميداند كه فيلمي غير واقعي را ميبيند اما همچنان براي ديدن چندين باره آن اشتياق دارد. پرسش اينجاست كه اين مخاطب چگونه ميتواند با علم بر اين عوامل همچنان براي ديدن «نهنگ عنبر» اشتياق داشته باشد؟ بايد پاسخ داد كه اين امر كاربرد تعمدي ايدئولوژيست؛ آنها ميدانند كه «نهنگ عنبر» تصويري گزينش شده و خيالي از جامعهاي بحرانزده است اما همچنان آن را ميبينند و از تماشاي آن لذت تخديرگونهاي ميبرند.
ايدئولوژي در تلقي سنتي آن اشاعه يك آگاهي كاذب است كه شخص را در ناآگاهي از واقعيت جامعه خود نگاه ميدارد اما ايدئولوژي در يك جامعه برزخي، پساصنعتي يا پستمدرن شخص را در عين آگاهي نسبت به ساختار غيرواقعي پديدهاي كه با آن روبهروست، مجذوب آن ميكند. در حالي كه شخص ميداند آنچه ميبيند غير واقعي است اما باز آن را ميبيند و در اين ميان است كه ويژگي غير مفهومي و بيمعناي ايدئولوژي نيز خود را نمايان ميسازد. آن زمان كه «نهنگ عنبر» برداشت ناواقعي از واقعيت جامعه متأخر ايران را به خورد مخاطب ميدهد و در حالي كه اين برداشت سرشار از شوخيهاي جنسي، زنبارگي و كاهلي است ميتواند خوب بفروشد.
در دوراني كه سينماي ايران با عارضه بيمخاطبي روبهرو شده است شايد توسل به اين ويژگي ماهوي سينما، بتواند آن را نجات دهد، اما بايد دانست كه احياي قواعد ژانري - ايدئولوژيك سينما و پناه جستن به آن يعني ناديده گرفتن جملگي رويكردهاي سلبي و انتقادي به ماهيت اين پديده؛ شايد اين احياگري بتواند فروش فيلم را افزايش دهد، اما سينمايي نيست كه بتوان توسط آن آگاهيبخشي را مورد نظر داشت. چنانچه اگر به مبدأ شكلگيري سينماي كمدي رومانتيك نگاهي بيندازيم به اوج بحران اقتصادي امريكا در دهه 30 ميلادي و نزاع ايدئولوژيك آن با قطب مخالفش كمونيسم برميخوريم.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۷ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۶:۳۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 54]