واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
مهمترین ضمانت اجرای توافق احتمالی راهکارهای الزام کشورهای 1+5 به پایبندی به توافق احتمالی در اجرای تعهداتشان درحالی در روزهای پایانی مذاکرات هستهای هنوز مورد بحث است که در این رابطه دو محور ضمانتهای حقوقی و ضمانتهای سیاسی مطرح شده است.
نباید از یاد برد که این دو محور یعنی هم ضمانت های حقوقی و هم واقعیت های سیاسی بر یکدیگر اثرگذار است، اما نکته جالب توجه اینجاست که اصولا اگر اراده سیاسی وجود نداشته باشد، معمولا ضمانت های حقوقی نیز نادیده گرفته می شود. در حوزه ضمانت های حقوقی معمولا تلاش می شود پای نهادهای بین المللی به میان کشیده شده و این نهادها به عنوان یک طرف سوم، وارد بحث های احتمالی شوند. در جریان مذاکرات هسته ای هم می شنویم که از صدور قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل سخن به میان آمده و عملا نهادی که بالاترین مشروعیت بین المللی را دارد، به اجرای توافق احتمالی ورود خواهد کرد. شبیه همین فرآیند را در بحث قرارداد الجزایر هم دیدیم که تلاش شد با تشکیل یک دیوان داوری، ضمانت حقوقی در قالب استفاده از نهادی بین المللی تجلی پیدا کند. البته سازمان های بین المللی معمولا امتحان خوبی در حفظ بی طرفی پس نداده اند و مثلا آژانس بین المللی انرژی اتمی بویژه در دوره مدیریت فعلی سوگیری سیاسی مشخصی داشته است. با این وجود باید دقت کرد که چون مباحثی مانند بهانه گیری های هسته ای طرف مقابل، اصولا ماهیتی سیاسی دارد، چالش های موجود تا زمانی ادامه دارد که طرف مقابل از موضع قدرت برتر سعی می کند اهداف خود را تحمیل کند و تنها وقتی متوقف می شود که ما به قدرت خود باور پیدا کرده و در برابر این زیاده خواهی بایستیم. درست در جایی که کشوری چون ایران در برابر این قدرت به اصطلاح برتر می ایستد، شاهد هستیم که آمریکا پا پس می کشد. بنابراین اگر بخواهیم به صورت مساله نخست بازگردیم که چه تضمینی می تواند 1+5 و بویژه آمریکا را ملزم به اجرای تعهدات خود در جریان توافق احتمالی کند، پاسخ، ایستادگی ایران بر مواضع خود است. این اقتدار الزاما مادی نیست و انقلاب اسلامی نشان داده است که مهم ترین عنصر اقتدار، اعتقادی و معنوی است. در واقع عنصر الهام بخشی است که طرف مقابل را به هراس می اندازد. این عنصر در سند چشم انداز هم مورد تاکید قرار گرفته و همین قدرت الهام بخشی است که ملت های مسلمان در عراق، یمن، لبنان و بسیاری دیگر از کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد؛ بدون این که ایران مداخله ای در این کشورها داشته باشد بنابراین همین روحیه ایستادگی مهم ترین سرمایه ما برای جلوگیری از رفتار تهاجمی طرف مقابل است که جرأت این را نداشته باشد که با تکیه بر منافع خود، تعهدات را زیرپا بگذارد. بر همین اساس ما باید ضمن مذاکرات فنی و توجه دقیق به ضمانت های حقوقی که دیپلمات های ما به دقت آن را مورد توجه قرار داده اند، این سرمایه های ارزشمند خود را تقویت کنیم و این امر وظیفه ای است که کل نظام و نه فقط دستگاه دیپلماسی بر دوش دارد. با این حال تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان باید بخوبی از این سرمایه استفاده کند که البته در این مدت شاهد بوده ایم چنین کرده است. شاید مرور یک مثال تاریخی بهتر بتواند نقش سرمایه های معنوی در اثرگذاری بر طرف مقابل مذاکرات را روشن کند. اگر نگاهی به روند مذاکرات فلسطینی ها با طرف صهیونیستی انداخته شود، این پرسش مطرح می شود که چرا مذاکره کنندگان فلسطینی در سال ها مذاکره نتوانستند طرف مقابل را وادار به پذیرش و اجرای تعهداتش کنند؟ اتفاقا مذاکره کنندگان فلسطینی چهره هایی سخنور، مسلط به زبان بین الملل، حقوقدان و باسواد بودند، ولی چون در جریان این مذاکرات، عنصر ایستادگی ملت فلسطین در برابر قدرت هژمون کمرنگ شد، این مذاکره کنندگان نه در مذاکرات اسلو، نه کمپ دیوید و نه گفت وگوهای دیگر نتوانستند نتیجه ای را که می خواستند به دست آورند. با توجه به این تجربیات تاریخی، به نظر می رسد اکنون بهترین راه برای الزام طرف مقابل مذاکرات هسته ای به توافقی که احتمالا به دست خواهد آمد، این است که در کنار ضمانت های حقوقی، سرمایه خود در ایستادگی در برابر قدرت هژمون را به رخ طرف مقابل کشیده و بدانیم که بیشترین هراس آنها، نه فقط از پیشرفت اقتصادی ایران یا حتی توانمندی های بالای دفاعی کشورمان، بلکه از پایبندی ملت ایران به آرمان های 36 ساله انقلاب اسلامی است. برای همین است که وقتی رهبر معظم انقلاب، تیم مذاکره کننده را فرزندان انقلاب می خوانند، این، بیشترین اقتدار را برای طرف ایرانی مذاکره کننده به بار می آورد، زیرا نشان می دهد برخلاف محاسبات اشتباه طرف غربی، این گونه نیست که در ایران گروهی با آرمان های متفاوت روی کار آمده باشد، بلکه واقعیت این است که تنها تاکتیک تغییر کرده و آنچه همچنان مورد تاکید است، آرمان های انقلاب اسلامی و قدرت مقاومت و ایستادگی است و همین روحیه و باور، مهم ترین ضمانت برای اجرای توافق احتمالی در گذر زمان است. دکتر علیرضا شیخ عطار - سفیر پیشین ایران در آلمان
 
دوشنبه 15 تیر 1394 ساعت 08:16
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]