واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: خداشناسي و انسان شناسي در ديدگاه صدرالمتالهين ، نظريهها و ديدگاهها
داخلي. فرهنگي. مناسبت ها. ملا صدرا.
اول خرداد ماه در تقويم ملي ايرانيان روز حكيم و فيلسوف معروف ايراني صدر المتالهين ملا صدراي شيرازي نامگذاري شده است، امسال به اين مناسبت همايش بزرگ مكتب فلسفي شيراز با حضور انديشمندان و صاحبنظران در شيراز برگزار ميشود.
خداشناسي ، انسان شناسي و توجه به معاد مفاهيمي هستند كه در ديدگاه و انديشه ملاصدراي شيرازي جايگاهي رفيعدارندوفيلسوف بزرگ شيرازبا انديشههاي سترگ در اين مقوله صاحب ديدگاه و نظريه است، طوري كهديدگاههاي ملاصدرا در اين زمينه دستمايه ارائه دهها و صدها نظر و ديدگاه مبتني بر اين اصول شده است.
به مناسبت اول خردادماه روز ملاصدرا و برگزاري همايش مكتب فلسفي شيراز در اين مجال مروري بر ديدگاهها و نظريههايي كه توسط صاحب نظران و صدرا شناسان معاصر كشورمان ارائه شده است و در پايگاه اطلاع رساني حكمت متعاليه صدرا منتشر شده است ميپردازيم.
آيت الله دكتر احمد بهشتي صدرا شناس،استاد حوزه و دانشگاه در نوشتاري با عنوان خداشناسي يادآور شده است:مسئله علم واجب، از مسائل غامض و دشوار فلسفه و كلام است و به همين لحاظ كمتر مسالهاي از مسائل كلامي وفلسفي، اين همه مورد اختلاف و مناقشه واقع شده است.
نظريه حكمت متعاليه صدرايي در باب علم باريتعالي تكامل يافته نظريات اشراقي و مشايي است، هر چند صدرالمتالهين ناظر به نظريههاي ديگر نيز هست و در حقيقت،تمام جنبههاي منفي ومثبتي كه درنظريههاي گذشتگان وجود داشته، موردتوجهصدرالمتالهين قرارگرفته و از ميان اقوال متعدد و متكثر، نظريهاي جوشيده كه خداوند را عالم به ذات و عالم به ماسواي ذات ميشناسد.
علم به ماسواي ذات را هم قبل از ايجاد ميپذيرد و هم مع الايجاد، هم علم قبل از ايجاد تفصيلي است و هم علم معالايجاد وهرسه علم نيز بنحو علم حضوري است و نه علم حصولي.
بدون شك تبيين نظريه صدرالمتالهين در مورد علم واجب، با همه شقوق آن، مبتني است بر تبيين نظريه مشايي و اشراقي،چرا كه صدرالمتالهين با پيراستن آن نظريهها از عيبها و نقصها و اخذ جنبههاي مفيد و مثبت آنها به فتح قلهاي شامخ از قلل فلسفي توفيق يافته است.
درحقيقت، شجره طيبه نظريه صدرايي در باب علم واجب، در سرزمين حكمت مشاء وحكمت اشراق و ديگر ديدگاههاي كلامي و عرفاني جوشيدهو تناور گشته و كسي كه بخواهد اين نظريه را بشناسد، بايد با تاريخ و جغرافياي آن آشنايي كامل داشته باشد.
سيد محمد خامنهاي رييس بنياد حكمت متعاليه ، صدرا شناس و استاد حوزه و دانشگاه نيز در مقالهاي كه به خلاصه آن اشاره شده با عنوان انسان سالم در حكمت عملي به موضوع خدا شناسي از ديدگاه صدرا پرداخته است.
يكي از آموزههاي مهم اديان الهي و بخصوص دين اسلام، تعريف انسان و ابعاد معنوي او و صراحت بخشيدن به بعدي نامحسوس غير مادي ميباشد.
شايدبتوان ادعا كرد كه اگر تاكيد وحي و اديان آسماني بر وجود چيزي به نام روح يا نفس و اهميت آن در شخصيت و منش انساني نميبود تجربه نارساي بشري حتي در پيشرفتهترين تمدنها قادر نبود كه اينگونه كه امروز روشن شده است به بعد عميق و موثري در انسان بنام نفس يا روح برسد.
در اسلام و مكاتب و اديان آسماني ديگر معرفي نفس انسان، همپا و همراه تعريف سلامت نفس و آموزش روشهاي ساختن انسان سالم بوده و حتي از حديث بعثت لاتمم مكارم الاخلاق ميتوان بدست آورد كه هدف اصلي اسلام نوسازي بشر و ساختن انسانهايي داراي سلامت نفس و قوت روح و روان ميباشد.
چه آنكه سلامت معنوي انسان، از ديدگاه اسلام، ضامن سعادت دنيوي و اخروي و فوز و فلاح او شمرده شده است و شخصيت سالم يك انسان را سكوي پرش و تعالي او بسوي كمالات انساني و وصول به مدارج عاليه روحي و قرب يا حتي وصال حق متعال معرفي نموده است.
طوبي كرماني پژوهشگر،صدرا شناس و استاد دانشگاه در مقالهاي با عنوان ملاصدرا و مراحل توحيد به تشريح ديدگاههاي ملا صدرا در اينباره پرداخته است .
در اين ميان، اندكند كساني كه با نگاه وحدت بين نه فقط در نظر و عمل به مراتب توحيد چهارگانه، سخت دل و انديشه بسته دارند كه حتي آراء و تفاسير متفاوت در خصوص هستي و تجليات آن را نيز به تفسير واحد تاويل مي كنند.
اين، همان ادعايي است كه در اين نوشته، در صدد بيان آن هستم، و اين ، ممكن نيست مگر آنكه وحدت وجود سراسر انديشه و سراسر هستي حكيم را به معناي اتم كلمه فراگرفته باشد تا بتواند لباسهاي ملون و متفاوت را از تن حقيقت بركند و حقيقت را آنچنان كه هست و نه آنچنان كه ميخواهد، ببيند و عيان سازد و همه آراء و عقايد را به يك زبان و به يك بيان برگرداند و همه را يكسان نيوشد كه حقيقت يكي است و تفسير آن نيز جز واحد نخواهد بود.
لباسهاي الوان و متفاوتي كه به سبب ذهنيت ها، عادت ها، هواها، تربيت ها در تفسير حقيقت هستي دخالت ميكنند و تفاوتها را ميآفرينند.
امام خميني (ره) شاگرد صديق اين حكيم فرزانه، چه زيبا گفتهاند كه اگر صد و بيست و چهار هزار پيامبر در يك مكان و در يك زمان جمع آيند با هم اختلاف نكنند چرا كه بر هواهاي نفس خويش نينديشند و نگويند.
بهر حال، ملاي بزرگ و حكيم فرزانه ملاصدرا نمونه اعلاي چنين وحدت انديشي و وحدت بيني نه فقط در چهار مرحله توحيد كه در كل هستي است.
نسبت و رابطه عالم با خدا در حكمت متعاليه نيز عنوان مقالهاي است كه توسط عبدالله نيك سيرت استاد دانشگاه ، پژوهشگر و صدرا شناس معاصر ارائه شده است.
اين مقاله به طور مختصر در باب چهار موضوع فاعليت خداوند نسبت به عالم ، خداي واحد و عالم كثير، خداي قديم و عالم حادث، خداي ثابت و عالم متغير پرداخته شده است.
نخستين موضوعي كه در پي طرح آنيم اين است كه رابطه فاعل عالم ذات باريتعالي با فعل وي عالم و يا رابطه صانع با صنع خويش چگونه است.
باصطلاح در اين قسمت ضمن اشاره گذرا و مختصر به آراء گوناگون در باب فاعليت باريتعالي نسبت به عالم هستي بعنوان فعل وي، به تقرير نظريه مختار صدرالمتالهين در اين خصوص پرداخته ميشود.
دومين موضوعي كه در اين مقال از آن بحث ميشود اين است كه اين عالم (ماسوي الله) بظاهر متكثر چگونه از ذات باريتعالي كه واحد من جميع الجهات است صادر يا ناشي شده است؟
بعبارت ديگر، مسئله صدور كثير از واحد و توجيه چگونگي ربط و نسبت واحد به كثير بعنوان يكي از قديميترين و جنجاليترين مباحث و مسائل فلسفي در نزد فلاسفه اسلامي و بويژه ملاصدرا دومين موضوع مورد بحث مقاله مذكور است.
سومين موضوعي كه در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته اين است كه با عنايت به ازلي و قديم بودن باريتعالي چگونه ميتوان عالم حادث را به او پيوند داد ، بعبارت ديگر، چه سنخيتي بين علت قديم (ذات باريتعالي) با معلول حادث (ماسوي الله) وجود دارد
چهارمين موضوعي كه در خاتمه از آن بحث خواهد شد اين است كه حداقل بخشي از عالم كه به نام عالم ناسوت يا طبيعت مشهور است متغير و متجدد است.
حال سوال اين است كه چگونه ممكن است عالم متغير و متجدد (جهان طبيعت) را به ذات باريتعالي و به تعبير ديگر به عالم ثابت ربط دهيم باصطلاح ربط متغير به ثابت چگونه قابل جمع و سازگار با اصل سنخيت علي و معلولي است؟ همايش مكتب فلسفي شيرازبا حضورانديشمندان ، اصحاب ديدگاه و صدرا شناسان كشورمان روزهاي دوم خرداد تاچهارم خرداد ماه در مجموعه فرهنگي حافظ شيراز برگزار ميشود.ك/۴
چهارشنبه 1 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ايرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 454]