واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: كشاورزی در مریخشاید كمتر كسی در نیم قرن پیش، كه پای بشر به فضا باز شد، تصور روزی را میكرد كه از اجرام فضایی به عنوان مكانی مناسب برای كشاورزی استفاده شود. اكنون این تصور رنگ و بوی جدی به خود گرفته است. البته این مقوله با چالشهای فراوانی نیز روبهروست. یكی از مهمترین این چالشها تأثیر ناشی از پرتوهای رادیواكتیویتهای است كه در فضا پخش شدهاند.
برای این منظور محققان دست به انجام رشته تحقیقاتی زدهاند. بخشی از این تحقیقات، بررسی وضعیت رشد و نمو گیاهانی است كه در مناطق اطراف تأسیسات اتمی چرنوبیل دیده میشوند. آنها متوجه شدند خاك این مناطق آنقدرها هم كه تصور میشد برای رشد و نمو گیاهان غیرقابل استفاده نیست. در حقیقت این گیاهان به رغم وجود اندك مشكلاتی در فرآیند رشد، بخوبی پرورش پیدا میكنند. محققانی كه این فرآیند را مورد بررسی قرار میدهند دریافتهاند گیاهان سطح قابل توجهی از توانمندی برای تطبیق دادن خود با شرایط رادیواكتیویته را دارند.با این حال جایی كه از آن به اصطلاح فضا یاد میشود با مناطق اطراف تأسیسات اتمی چرنوبیل تفاوتهای زیادی دارد. كاملا روشن است كه درمحیطهای خشنی نظیر سطح ماه زندگی گونههای مختلف حیاتی با مخاطرات زیادی روبهرو خواهد بود. نبود جاذبه و فشار لازم محیطی از مهمترین فاكتورهایی است كه حیات گونههای مختلف جانوری و گیاهی را در معرض خطرات جدی قرار میدهد. اما این آغاز یك فرآیند چالشی است. جدای از نبود جاذبه و فشار لازم محیطی، پرتوهای رادیواكتیویته خود به اندازه 2 فاكتور یاد شده چالش برانگیز هستند. میزان بسیار اندكی از این پرتوها از اتمسفر زمین عبور میكنند و از این رو خطرات چندانی برای انسانها و سایر گونههای زیستی به همراه ندارند. اما در نقطه مقابل به نظر میرسد فضا محیط بسیار ضعیفی برای كشت و كار باشد. اما تحقیقات دانشمندان در اطراف چرنوبیل نشان میدهد زراعت در فضا آنقدرها هم غیرممكن نخواهد بود. با گذشت حدود 25 سال از حادثه انفجار در این تأسیسات اتمی خاك این منطقه تا شعاع چند كیلومتری هنوز مملو از ذرات رادیواكتیویته است. در این خاك تاكنون دو نسل از گیاهان رشد و نمو كردهاند و جالب اینكه بخوبی نیز در همین خاك ریشه دواندهاند. اما اینكه چگونه این گیاهان میتوانند در این شرایط به حیات خود ادامه دهند، هنوز برای دانشمندان به عنوان یك راز باقی مانده است. با این حال همین كه این گیاهان به رشد خود ادامه میدهند موجب امیدواری دانشمندان شده است و آنها را برای ادامه تحقیقات درخصوص كشت و كار در فضا ترغیب میكند. دانشمندان به روزی فكر میكنند كه سطح اجرام آسمانی نظیر ماه و مریخ مناطقی را برای كشت گونههای مختلف گیاهی اختصاص دهند. این گیاهان عمدتا برای ادامه حیات ساكنان آینده این اجرام به كار گرفته خواهند شد. براساس چشمانداز بلندمدتی كه از سوی آژانسهای فضایی نظیر ناسا و اسا تعریف شده است تا 2 تا 3 دهه آینده نخستین گروه از انسانها راهی اجرام فضایی نظیر مریخ و ماه میشوند تا در اقامتگاههای دائمی كه در آنها ایجاد میشود به زندگی خود ادامه دهند. این افراد برای ادامه زندگی به مواد غذایی و اكسیژن نیاز دارند. گیاهانی كه در این مزارع كشت میشوند بخش قابل توجهی از نیاز غذایی این افراد را تأمین خواهند كرد. برخلاف تصور بسیاری از افراد مبنی بر اینكه ممكن است ایده كشت و كار در فضا تا تبدیل شدن به واقعیت فاصله زیادی داشته باشد، ارائه طرحهایی همچون گلخانههای فضایی نشان از عزم جدی دانشمندان برای تحقق این رؤیاست. بررسیهای دقیق دانشمندان نشان میدهند تنها 5 درصد از 720 پروتئین گیاهانی كه در مناطق اطراف چرنوبیل رشد میكنند دچار تغییر شدهاند و این بدان معناست كه مقاومت گونههای مختلف گیاهی در برابر ذرات رادیواكتیویته فراتر از تصورات قبلی است.
یكی از ایدههای جالبی كه درباره مقاومت گیاهان در برابر این ذرات و پرتوهای آنها مطرح میشود، از سوی مارتین هاجوچ مطرح شده است. وی كه در آكادمی علوم اسلواكی مشغول به انجام مطالعات مرتبط با این بررسی است میگوید: یكی از نظریات جدی كه در این زمینه مطرح میشود این است كه زمانی كه حیات اولیه روی زمین شكل و شمایل ابتدایی خود را پیدا میكرده است پرتوهای رادیو اكتیویته در مقایسه با دوران فعلی زمین به مراتب بیشتر بودهاند. در نتیجه میتوان مدعی شد گیاهانی كه در زمین رشد میكنند سابقه ادامه حیات در خاكهای رادیواكتیویته را نیز دارند. عقیده این دانشمندان و سایر محققان این است كه ساختار ژنومی گیاهان بهگونهای است كه با برخورداری از یك مكانیسم قدیمی توانمندی خوبی برای مقابله با دوزهای بالایی از پرتوهای رادیواكتیویته را دارند. این خبر خوشحالكنندهای برای دانشمندانی است كه از هم اكنون به ماه و مریخ نه تنها به عنوان اقامتگاههای آتی بشر زمینی فكر میكنند بلكه زراعت در این اجرام را نیز دور از ذهن نمیدانند. تا پیش از این دانشمندان فكر كردند باید تمهیدات حفاظتی ویژهای برای نگهداری از گیاهانی كه قرار است در مریخ و ماه كشت كنند در نظر بگیرند اما اكنون مشخص شده است كه نیاز چندانی به چنین تمهیدات پیچیدهای نیست. تنها نكته چالش برانگیز كه برای دانشمندان باقی میماند جاذبه صفر این اجرام فضایی است. نبود جاذبه كافی كار دانشمندان برای آبیاری گیاهان را با مشكلاتی مواجه میكند و آنها از هماكنون ایدههایی را بررسی میكنند كه در آنها مشكل آبیاری در شرایط جاذبه صفر وجود نداشته باشد.مریخ همواره برای دانشمندان از جذابیتهای خاصی برخوردار بوده است. دورههای شبانه روزی این سیاره گرچه قابل قیاس با زمین نیست اما محیط آن شباهتهای زیادی با سیاره مادر دارد و همین شباهت هاست كه دانشمندان را به فكر انداخته تا در ادامه اكتشافات در این سیاره به فكر كشت گونههای مختلف گیاهی در آن باشند
براساس برنامهریزیهای از پیش تعیین شده ناسا، قرار است تا كمتر از 2 دهه دیگر پای انسان برای نخستینبار به مریخ باز شود. دانشمندان ناسا در حال حاضر درباره اكتشافات اولیه روی این سیاره مرموز كار نمیكنند بلكه به موازات آن شرایط ادامه حیات بر این سیاره را نیز مورد بررسی قرار میدهند. راهاندازی سیستمهایی كه در آنها از فضاهای بزرگی به عنوان گلخانه جهت رشد گونههای مختلف گیاهی استفاده میشود از جمله برنامهریزیهای این دانشمندان به شمار میآید. البته ماه نیز برای دانشمندان از جذابیت خاصی در این خصوص برخوردار است اما با توجه به شرایط محیطی بسیار سختی كه براین جرم آسمانی حاكم است دانشمندان تمایل بیشتری به متمركز كردن برنامههای خود روی مریخ دارند. مریخ همواره برای دانشمندان از جذابیتهای خاصی برخوردار بوده است. دورههای شبانه روزی این سیاره گرچه قابل قیاس با زمین نیست اما محیط آن شباهتهای زیادی با سیاره مادر دارد و همین شباهت هاست كه دانشمندان را به فكر انداخته تا در ادامه اكتشافات در این سیاره به فكر كشت گونههای مختلف گیاهی در آن باشند.البته این پروژه محققان برای راهاندازی محیط گلخانهای در مریخ هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و پیشبینی میشود در یك دهه آینده طرحهای اولیه آن رونمایی شود. فراوری: محسن مرادیبخش دانش و زندگی تبیانمنابع: جام جم، ناسا
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 711]