تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834821666
سکولاریسم در گفتمان روشنفکران دهه چهارم انقلاب اسلامی ایران
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
سکولاریسم در گفتمان روشنفکران دهه چهارم انقلاب اسلامی ایران
با ورود مدرنیته به ایران، سکولاریسم نیز با عنوان روشنفکری وارد ایران شد و از همان بدو ورود تاکنون با مشکلات مهم مفهومی و معرفتی و سرمشق های فکری مواجه شده است.
بخش اول چکیده با ورود مدرنیته به ایران، سکولاریسم نیز با عنوان روشنفکری وارد ایران شد و از همان بدو ورود تاکنون با مشکلات مهم مفهومی و معرفتی و سرمشق های فکری مواجه شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا کرد که از یک سو سکولاریسم با آموزه های سیاسی ـ اجتماعی اسلامی تقابل پیدا کرد و از سوی دیگر به تدریج با مشکلات کارآمدی در جهان مواجه شد. با توجه به عصر جهانی شدن و عصر اطلاعات باید خاطرنشان کرد که سکولاریسم با تحول ساختاری، مفهومی و شکلی مواجه شده است. این تغییر و تحولات در سطح کلان معرفتی، شاخصه ها و کارکردی باعث شد که سکولاریسم در گفتمان روشنفکری ایرانی در عصر اطلاعات با ویژگی های خاصی همچون تداخل واژگانی با سایر مفاهیم همچون عرفی شدن و سکولاریزاسیون همراه شود. همچنین روشنفکران در گفتمان خود به الگوهای متفاوت سکولاریسم اعم از چندوجهی، حداکثری و حداقلی، پست سکولاریسم و عینی و ذهنی پرداخته اند و به عبارت دیگر به رابطه های تضاد گرا، الگوی تعاملی، همگرا و سکولاریسم اسلامی بین اسلام و سکولاریسم پرداخته شده است. واژگان کلیدی سکولاریسم، پست سکولاریسم، سکولاریسم اسلامی، گفتمان روشنفکری، مدرنیته، انقلاب اسلامی. مقدمه تعامل مناسبات دین، دولت و جامعه یکی از مسائل مهم و بنیادی تاریخ بشری تلقی می شود؛ زیرا بهزیستی اخلاقی و سعادت انسان ها در گرو توجه به این سه عنصر بوده است. دین مهم ترین عنصر هستی شناسی و انسان شناسی در طول تاریخ بوده است و بالطبع جایگاه تعیین کنندگی در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهان از جمله جهان اسلام داشته است. گرچه روابط این عنصر با عناصر دیگر، یعنی جامعه و دولت به لحاظ معنایی، مفهومی و شکلی تحولات خاصی در طول تاریخ داشته است. سکولاریسم که رابطه تعاملی با مدرنیته و لیبرالیسم دارد، پدیده ای است که در چند سده اخیر از موضوعات چالش برانگیز برای بشر، سیاست و فلسفه بوده است که در جهان غرب بنا به علل فلسفی، دینی و اجتماعی تحقق نسبی یافت، اما با ورود مدرنیته و شاخصه های آن از جمله سکولاریسم به جهان اسلام و ایران، مسائل اساسی دینی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام را فراگرفت و گفتمان های پذیرشی، مقاومتی و انطباقی در برابر سکولاریسم در جهان اسلام عرضه شد که تاکنون ادامه یافته است. این مفهوم در جهان اسلام و ایران با مشکلات بیشتری مواجه شد، به خصوص اینکه با وقوع انقلاب اسلامی، رشد بنیادگرایی دینی و افزایش دینداری در جهان، نگرش ها به معنا و کارکرد های سکولاریسم تحول یافت؛ زیرا رویکرد به این پدیده با توجه به مقتضیات داخلی و خارجی اعم از بینشی و اقتصادی و تحولات سیاسی بوده است، اما آنچه در اینجا اهمیت دارد، تأثیر جهانی شدن و عصر اطلاعات در جهان به خصوص در نظام معرفتی متفکران ایران در چند دهه اخیر است. تعریف مفاهیم سکولاریسم با برخی مفاهیم همچون عرفی شدن و لائیسیته در ادبیات سیاسی ایران به طور همسان به کار رفته است که در ابتدا بهتر است تفاوت سکولاریسم با دیگر مفاهیم مشخص شود. عرفی شدن: به طور کلی برخی از تعاریف در باب عرفی شدن و سکولاریزاسیون عبارت است از: 1. تطبیق عقاید دینی با دنیای جدید؛ 2. نگرش غیر ایدئولوژیک به جهان یا غلبه نگرش این جهانی؛ 3. نگرش عقلانی و انسانی به اصول دین؛ 4. جدا شدن افکار، اعمال و ایستارهایی که دارای غایات قدسی بوده اند از مبانی عقیدتی خود و مورد شناسایی و پذیرش مجدد قرار گرفتن آنها به علت اهمیت و سودمندی ذاتی آنها؛ 5. افول و تنزل دین نزد فرد و در حیات اجتماعی؛ 6 . رجوع نکردن به حکمیت دین و نگرش گزینش گرایانه به آموزه های دینی؛ 7. تحول در مناسبات دین و دنیا؛ 8 . عقلانی شدن باورها و مفاهیم عقیدتی و قدسی؛ 9. انتقال از ساحت قدسی به ساحت عرفی، یعنی خروج از حریم قدسی و ورود به عرصه عرفی. واژه سکولاریسم داریوش آشوری در ذیل این عنوان معانی مختلفی از قبیل بی حرمتی، ناسوتی، بشری، دنیوی و زمینی (غیرمعنوی) آورده است. (آشوری، 1355: 264) این اصطلاح را نخستین بار در سال 1846 جرج ژکول هولیوک استفاده کرد. واژه سکولاریسم در ترجمه فارسی با معادل های متفاوتی همچون دنیاگرایی، بی دینی و علمانیت مواجه شده است. همچنین در ترجمه واژه سکولار، ناسوتی، بشری، زمینی، دین دنیایی، دین جهانی، عرفی، بی دینی و ... آورده شده است. فرهنگ لغت آکسفورد در تعریف سکولاریسم می آورد: سکولاریسم صفت امری است که دنیوی و این جهانی و منقطع از کلیسا و دین باشد. همچنین فرهنگ لغت روبر، سکولاریسم را اصل جدا بودن جامعه مدنی از جامعه دینی می داند که به موجب آن، دولت هیچ گونه قدرت دینی اعمال نمی کند و کلیسا نیز به اعمال اقتدار سیاسی نمی پردازد. در این فرهنگ از قول رنان آمده است: سکولاریسم به معنی بی طرفی دولت در میان ادیان و مذاهب گوناگون است. (ماهرو زاده، 1367: 96) به هر حال، سکولاریسم در معانی مختلفی چون جدا انگاری دین و دنیا، غیر مقدسی و غیرروحانی، در زمان حاضر، علم گرایی، نوگرایی و مدرنیسم، تجربه دینی، عرفی شدن دین و جدایی دین از سیاست، حل دین در دنیا و لائیک، آتیسیم و ... به کار رفته است. همچنین مفاهیم مختلف سکولار شدن را می توان این گونه ذکر کرد: 1. افول دین، نقطه اوج سکولار شدن، جامعه بدون دین؛ 2. همنوایی با این دنیا؛ 3. رهایی جامعه از قید دین؛ 4. جابه جایی باورها و نهادهای دینی؛ 5. تقدس زدایی از عالم؛ (1) 6 . حرکت از جامعه ای مقدس به جامعه ای سکولار. عرفی شدن و عرفی گرایی عرفی شدن و عرفی گرایی دو اصطلاح هم ریشه و در عین حال مختلف از نظر معنا هستند که تفاوت مهم آنها در کاربردهای عمومی و متن های غیرفنی بعضاً مورد توجه قرار نمی گیرد و موجب می شود تا برداشت های ناصوابی از آرای یک صاحب نظر یا مدعای یک ایدئولوگ به دست آید. اصطلاح نخست در مقام توصیف و تبیین، از صیرورت یک واقعیت خبر می دهد؛ درحالی که دومی به علت همراه شدن با پسوند گراییدن جنبه ارزشی ـ توصیه ای دارد. عرفی گرایی یک ایدئولوژی است که رقیب ایدئولوژی دینی در حوزه سیاست است ولی عرفی شدن، نخست به صورت تحول نظام ارزشی حاکم بر ایدئولوژی های گوناگون ظاهر می شود. روند عرفی شدن نه اضمحلال، بلکه تحول است. عرفی شدن یک فرایند جبری نیست، بلکه آن چیزی است که رخ داده است. فرایند عرفی شدن اصولاً متوجه پدیده های دینی نیست، ولی این پدیده ها را با خود همراه می کند. در مجموع می توان گفت که تعاریف سکولاریسم را می توان بدین صورت تقسیم بندی کرد: الف) ماهیت گرا: توجه کردن به این عالم و چشم برگرفتن از مراتب دیگر؛ مادی شدن انگیزه و اندیشه های انسان ها؛ کنار گذاشتن دین و عمل کردن به عقل محض؛ جهان بینی عقل گرایانه غیرمعنوی و ماتریالیستی؛ غیردینی شدن؛ تقدس زدایی و غیر سنتی شدن دین. ب) نتیجه گرا؛ کنار گذاشتن آگاهانه دین از صحنه معیشت و سیاست؛ غیر دینی شدن حکومت؛ علمی شدن یا علمی بودن؛ عقلانی و علمی شدن تدبیر اجتماع؛ جدایی دین و سیاست؛ دور کردن خداوند از جهان و تفسیر و تبیین امور عالم مستقل از مشیت و تصرف و تقدیر او؛ عقلانی کردن دین؛ بی اعتنایی به دین؛ خصوصی و ابزاری شدن دین. پست سکولاریسم: در واقع پست سکولاریسم در واکنش به تحقق نیافتن و ناکامی هایی سکولاریسم به وجود آمد؛ زیرا که سکولاریسم اعتقاد داشت که به زودی نگرش و دیدگاه غیردینی به جهان حاکم می شود و دین در حاشیه و در عرصه خصوصی مورد توجه قرار خواهد گرفت. اما واقعیت های اجتماعی جهان و حتی خود غرب خلاف این امر را نشان داد. چنان که هابرماس می گوید: پیشوند پست یا مابعد در تعبیر پست سکولار دلالت بر این دارد که دین همچنان در چارچوب متمایز مدرنیته برای بخش بزرگی از ملت، نیرویی مؤثر در شکل دهی به شخصیت آنها به شمار می آید و از طریق اظهارنظرهای کلیساها و همچنین جمعیت ها و مجامع دینی همچنان در عرصه افکار عمومی سیاسی تأثیر بسزایی می گذارد. در این میان، معلوم شده است که تصویر «بازی همه یا هیچ» میان دین و روشنگری در اوضاع کنونی با وضع جوامع پست سکولار غرب مطابقت ندارد. البته اصطلاح پست سکولار به این معنا نیست که سکولار کردن حاکمیت، روند معکوسی را طی کرده باشد. می توان گفت که با رسوخ اندیشه های پست مدرنیستی در اندیشه ها و مفاهیم، آنها دچار تحول معنایی و مفهومی شدند و یا دست کم واژه پست به برخی مفاهیم و اصطلاحات اضافه شد. مثل پساصنعتی و پسامتافیزیک. مفهوم سکولاریسم همانند سایر مفاهیم نیز دچار تحول مفهومی شد، چنان که برخی متفکران از پست سکولاریسم یا سکولاریسم آرمانی یا حداکثری سخن به میان می آورند و آن را دوره دیگری از مراحل سکولاریسم می دانند. این متفکران معتقدند که دوره مدرنیته در بحران و تغییر گفتمان سکولاریسم به پست سکولاریسم، عبور از «آگاهی به خود و طبیعت» به «ناآگاهی از خود و طبیعت» است. این متفکران معتقدند که اگر خدا به گمان نیچه در اواخر قرن نوزدهم مرد، با پایان مدرنیسم و سرآغاز پست مدرنیسم در فلسفه سکولار، شیطان نیز می میرد. (سکولاریسم، 19/06/1370، Asrema.Com) اسلام و عرفی شدن از دیدگاه متفکران مسلمان مواجهه بین اسلام و عرفی شدن یکی از مسائل و موضوعات مهم و چالش برانگیز برای متفکران و تحلیل گران اعم از غربی و اسلامی بوده است؛ زیرا اصل اساسی عرفی شدن جوامع اسلامی همانند ایران به چگونگی مواجهه این دو بستگی دارد. با توجه به آنکه تعاریف و تبیین های مختلفی از گزاره های اسلامی و همین طور سکولاریسم وجود دارد، سه دیدگاه اساسی در زمینه تعامل اسلام و عرفی شدن وجود دارد. این سه دیدگاه عبارتند از: 1. بی نیازی اسلام به عرفی شدن: مدافعان بی نیازی اسلام به لائیسیته همچون عابد جابری و سید جواد طباطبایی به علل مختلفی اشاره می کنند که از آن جمله می توان به تفاوت ماهیتی و محتوایی اسلام با مسیحیت، اتکا نداشتن اسلام به نهادهای دینی، جدایی ناپذیری نهادهای دینی از جامعه و دولت، پیوند بین شریعت اسلام و منافع عامه، لاییک بودن دین اسلام، دنیا محوری دین اسلام و فقدان تضاد بین خاستگاه های سکولاریسم با آموزه های الهی اشاره کرد. 2. مخالفت اسلام با عرفی شدن یا ستیز گفتمانی بین اسلام و عرفی شدن: طرفداران این دیدگاه همچون رشید رضا به عللی از جمله جوهر آموزه های اسلامی، معنویت گرایی اسلام، تضاد ساختاری بین اسلام و عرفی شدن، اصالت وحی بر عقل بشری و برتری فضیلت محوری بر دنیا محوری تأکید می کنند. 3. سازگاری اسلام با لائیسیته: نظریه پردازان این دیدگاه از جمله علی عبدالرزاق، محمد طالبی، محمود طه، فضل الرحمان، محمد شهرور، محمد آرکون و محمد خلف الله برای اثبات نظریه خود به مسائل مختلفی از جمله اخلاقی بودن ماهیت اسلام، دخالت نکردن آموزه های اسلامی در مسائل سیاسی (تفکیک بین عرصه عمومی و عرصه خصوصی)، تاریخی بودن متن اسلام، احترام والای اسلام به عقل بشری و واگذاری بسیاری از مسائل به خود انسان ها و گسترش ارزش های اخلاقی و دینی در صورت تحقق سکولاریسم اشاره می کنند. (فیلالی، 1380: 150 ـ 115) این نظریات کلان را می توان بدین صورت ارائه کرد: مؤلفه های اساسی متفکران نتیجه 1 تقابل نتیجه گرا یا سازش گرا ـ رهیافت معرفت شناختی و فلسفی به دین اسلام و سکولاریسم ـ ذهنیت و بینش دنیوی جان هیک، ظاهر عادل، سروش عرفی شدن یک امر اجتناب ناپذیر 2 تقابل مقاومتی، ستیز گفتمانی نبود دنیا گروی در اسلام گرچه موضوعاتی از قبیل تقدس زدایی از سیاست هیچ مغایرتی با اسلام ندارد. محمد نقیب العطاس عرفی نشدن اسلام، دست کم به صورت غربی آن 3 موضوعیت نداشتن عرفی شدن در اسلام ـ اسلام ذاتاً سکولار ـ فقدان عوامل ایجاد سکولاریسم در اسلام ـ جدایی دین از دولت به عنوان برداشت اساسی از سکولاریسم ـ نقش عقل در اسلام انصاری فیلالی، حسن حنفی، محمد عابد جابری، سیدجواد طباطبایی، محمد شرور محمد طه، محمد ارکون وجود عرفی شدن اسلام 4 فقدان ارتباط ـ تحقق نیافتن سکولاریسم در اسلام ـ اسلام بی نیاز از اندیشه ها و مفاهیم غربی ـ افول سکولاریسم غربی در غرب حامد ابوزید، اکثر روشنفکران جامعه گرایان و پست مدرن ها ـــــــــــــ الگوها و چارچوب های سکولاریسم در گفتمان روشنفکری ایران الگو های رابطه دین و سیاست در جهان غرب که تأثیر خاصی بر دیدگاه متفکران ایران در زمینه رابطه دین و سیاست داشته اند عبارتند از: 1. برداشت دینی، غلبه دین بر سیاست: لوتر، کالون، بدن، بوسوئه و دومستر. 2. دیدگاه ابزاری با غلبه سیاست بر دین: ماکیاول، هابز، اسپینوزا، منتسکیو و روسو. 3. برداشت لیبرالی، تفکیک این دو قلمرو: لاک، کنستان و توکویل. 4. برداشت انتقادی، دیدگاه انتقادی به رابطه دین و سیاست: سن سیمون، کنت، پرودن، مارکس، انگلس و گرامشی. (باربیه، 1384: 18) البته متفکران غربی نگرش های مختلفی به دین دارند. چنان که نینان اسمارت از هفت نگرش یاد می کند که عبارتند از: 1. رویکرد مردم شناختی؛ 2. رویکرد پوزیتیویستی و طبیعت گرایانه، همانند اگوست کنت که سه مرحله برای اندیشه بشری می شناسد: مرحله زبانی یا خداشناسی، مرحله مابعدالطبیعی و مرحله اثباتی؛ 3. رویکرد اخلاقی: این گرایش همانند نگرش کانت، دین را در اخلاق خلاصه می کند؛ 4. رویکرد جامعه شناختی: این رویکرد بر آن است که دین همواره با عوامل اجتماعی رابطه تنگاتنگ دارد. چنان که دورکیم، دین را اجتماعی می داند و الوهیت و جامعه را یکی می شناسد. همچنین می توان به نظریه وبر اشاره کرد؛ 5. رویکرد پراگماتیستی: این دیدگاه به نتایج عملی دین می پردازد؛ 6 . رویکرد پدیدار شناختی: پدیدارشناختی دین به این معناست که این روش را در باب شناخت پدیدارهای دین به کار گیریم و آنها را وصف کنیم، آن گونه که دینداران آن را می یابند، یعنی وصف دین از نظر دینداران؛ 7. رویکرد تحلیلی: روشی که در آن نظام ها و تعابیر مهم، برای فهم بهتر به عناصر ساده تر تحلیل می شود. سکولاریسم در طول تاریخ خود دچار تغییر و تحول مفهومی، معنایی و الگویی شده است و با توجه به آنکه این مفهوم از همان ابتدا با مشکلات مفهومی دست به گریبان بود، این دگردیسی ها و تغییرات در زمینه سکولاریسم و روند اجرایی آن در کشورها بسیار مختلف بود. متفکران نگرش های متفاوتی به این مفهوم داشته و دارند که برخی از این چارچوب ها و تفکرات بدین صورت ارائه می شود: 1. تقسیم بندی چند وجهی از عرفی شدن: در این دیدگاه، سکولاریسم را به جنبه های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فلسفی (بینشی) می توان تقسیم کرد و با توجه به این حوزه بندی، سکولاریزاسیون بررسی می شود. با این توضیح که گرچه همه جنبه های گوناگون یک جامعه با یکدیگر ارتباط و تعامل دارند و هر تغییری در یک حوزه در حوزه دیگر نیز تأثیر خواهد داشت، به خصوص در یک روند درازمدت که این امر اجتناب ناپذیر و حتمی خواهد بود، اما در موقعیت زمانی خاص و کوتاه مدت می توان این جنبه ها را از یکدیگر جدا کرد. جنبه فلسفی سکولاریسم را می توان این گونه توضیح داد که عقل انسان جانشین وحی می شود و انسان از همه جنبه های هستی شناختی الهی و معنوی جدا می شود و با کنار گذاشتن همه پیوندهای قدسی، نسبیت گرایی و پلورالیسم در همه جنبه های زندگی اعم از سیاسی، اخلاقی و دینی حاکم می شود. در این نگرش همه آموزه ها و ارزش های الهی از عرصه عمومی منفک می شوند و در حاشیه زندگی خصوصی قرار می گیرند. در بینش فلسفی سکولار، جهان بینی و افق معنایی یک فرد، مادی و دنیوی است و انسان از چنان قدرتی برخوردار می شود که بر همه چیزهای جهان اعم از طبیعت حاکم می شود. 2. الگوی تقسیم تحقق عرفی شدن در عرصه های دینی، فردی و جامعه: این دیدگاه که متعلق به برخی اندیشمندان غربی همچون ماکس وبر، دورکیم و رابرتسون است و در ایران بیشتر دکتر شجاعی زند آن را بررسی کرده، تحقق سکولاریسم را در جنبه های گوناگون از یکدیگر تفکیک کرده است. به طور خلاصه ویژگی های اساسی هر کدام از این جنبه ها عبارتند از: الف) عرفی شدن دین: این دیدگاه ناظر بر اجزای دین اعم از جوهر و فحوا، اهداف و آرمان ها، تعالیم و آموزه ها، حیطه و دامنه و حتی ریشه و منشأ آن فرآیند عرفی شدن بر حوزه دین و برداشت دینی است. به طور کلی مهم ترین موارد تأثیرگذار عرفی شدن بر دین عبارتند از: فروکاهی دین به ایمان؛ عصری کردن دین (قلب ماهیت دین و متکثر شدن حقیقت دین)؛ بشری ساختن دین (منشأ بشری دین، انتقال بشری دین، استمرار بشری دین). ب) عرفی شدن فرد: در این فرایند، اندیشه، عواطف، تمایلات و رفتار فرد از هرگونه بستگی، تعلق و پایبندی های ماوراء طبیعی رها می شود و تأثیر عناصر و عوامل مافوق بشری و فرادنیایی بر جهت گیری، انتخاب و شیوه عمل او کاهش می یابد. ج) عرفی شدن جامعه: این سطح از عرفی شدن به مجموعه تحولاتی در جامعه اشاره دارد که در یک فرآیند تدریجی باعث افول موقعیت دین در جامعه می شود. کاهش تدریجی اقتدار و نفوذ دین در جامعه اگر به خروج کامل آن از حیات اجتماعی نینجامد، موجب به حاشیه خزیدن آن خواهد شد. عرفی شدن در چهار سطح عرفی شدن ساختاری، عرفی شدن نهادی، عرفی شدن فرهنگی و عرفی شدن منزلت ها روی می دهد. (شجاعی زند، 1380الف: 248 ـ 221) 3. الگوی آتیستی (الحادانه) و دئیستی: عرفی شدن در این دیدگاه، جانشین و رقیب خداوند می شود و در نگرش دئیستی، عقل انسان جانشین وحی و آموزه های الهی می شود. ره آورد چنین دیدگاهی حذف آموزه ها، ارزش ها و هنجارها و به طور کلی مذهب خداوندی در افراد و جامعه بود که هژمونی روند عرفی شدن را در جامعه افزایش داد. 4. تقسیم سکولاریسم به جنبه های اجتماعی ـ ساختاری و ذهنی: سکولاریزاسیون اجتماعی ـ ساختاری به معنای رهایی از سلطه کلیسا، آزاد شدن زمین های وقفی از سیطره مالکیت کلیسا و جدایی نظام آموزشی جدید از کلیساست. سکولاریزاسیون ذهنی یعنی نگرش و بینش افراد به دنیا و زندگی خود، فلسفه زندگی، تبیین حوادث و رویدادها، افق زندگی تغییر می کند و در این راه از خرد و تفسیرهای غیردینی سود می جویند. (کاظمی پور، 1380: 41) 5. سکولاریزاسیون حداقلی و حداکثری: سکولاریزاسیون حداکثری هنگامی به وقوع می پیوندد که این وقایع تحقق یابند: نخست: کاهش شدید عضویت در مجامع و حضور در مراسم و مناسک دینی و مذهبی؛ دوم: کاهش نفوذ اجتماعی، امکانات مالی و اعتبار و حیثیت نهادهای مذهبی و جماعت های دینی. میزان نفوذ بر حکومت ها، نهادهای مدنی، سازمان های اقتصادی و احترام اجتماعی را ذیل همین عنوان می توان طرح کرد؛ سوم: کاهش شدید تعصبات دینی به معنای کاهش پایبندی به ارزش های دینی و تضعیف بینش و نگاه دینی به جهان. اما سکولاریزاسیون حداقلی به معنای «فرآیند تفکیک و تمایز ساحت های قدسی و عرفی از یکدیگر و تجدید حدود و تبیین مناسبات میان آنهاست». در سکولاریزاسیون حداقلی اولاً در سطح ایده ها، «عقل خودبنیاد» و محصولات آن (علم تجربی) به رسمیت شناخته شده و تلاش می شود تا نسبت آن (و آنها) با دین تبیین شود. ثانیاً در سطح جامعه نیز تفکیک نهادین (نهادی که کارکرد آن پژوهش، آموزش و تبلیغ دین و اجرای مناسک و شعائر دینی است)، از نهاد قدرت (نهادی که کارکرد اصلی آن تولید و توزیع قدرت است)، پذیرفته می شود. (علوی تبار، 1382: 55) پی نوشت: [1]. Desacralization of the world. منابع و مآخذ آشوری، داریوش، 1355، واژگان فلسفه و علوم اجتماعی، تهران، آگاه.
اینگلهارت، رونالد، 1372، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر.
باربیه، موریس، 1384، دین و سیاست در اندیشه مدرن، ترجمه امیر رضایی، تهران، قصیده سرا.
برقعی، محمد، 1381، سکولاریسم در نظر و عمل، تهران، قطره.
برگر، پیتر. ال، 1377، «برخلاف جریان؛ نقد نظریه سکولار شدن»، ترجمه سید حسین سراج زاده، کیان، شماره 34.
ـــــــــــــــ ، 1380، افول سکولاریسم؛ دین خیزش گرو سیاست جهانی، ترجمه افشار امیری، تهران، پنگان.
بروجردی، مهرزاد، 1377، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، فرزان.
بی نا، 1378، «گفتاری در باب سکولاریسم (قسمت ششم)»، عصر ما، 19/6/1378: www.asrema.com/thought.html بی نا، 1381، سنت و سکولاریسم (مجموعه مقالات)، تهران، صراط.
بی نا،1380، دین و حکومت، مجموعه مقالات، تهران، رسا.
تاجیک، محمدرضا، 1384، دین، دموکراسی و روشنفکری در ایران معاصر، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
ثقفی، مراد، 1380، «خاستگاه و مبانی سکولاریسم»، نشریه ایران، 18 و 19، دی ماه80 .
ثلاثی، محسن، 1380، جهان ایرانی و ایرانی جهانی، تهران، مرکز.
جلیلی، هادی، 1384، تأملاتی جامعه شناسانه درباره سکولار شدن، تهران، طرح نو.
جهانی مقدم، غلامعلی، 1384، چالش های فکری، چهل و چهار گفتگو در مباحث جدید دینی، تهران، اطلاعات.
سراج زاده، سید حسین، 1384، چالش های دین و مدرنیته، مباحثی جامعه شناختی در دینداری و سکولار شدن، تهران، طرح نو.
سروش، عبدالکریم، 1374، «معنا و مبنای سکولاریسم»، کیان، شماره 26، مرداد و شهریور 1374.
ـــــــــــــــ ، 1376، مدارا و مدیریت، تهران، صراط.
ـــــــــــــــ ، 1378، سیاست نامه، تهران، صراط.
ـــــــــــــــ ، 1380، «روشنفکر دینی و چهار معنای سکولاریسم»، روزنامه شرق،20/6/1380.
ـــــــــــــــ ، 1380، «سکولاریسم»، آفتاب، سال دوم، شماره یازدهم.
شاکرین، حمید رضا، 1384، سکولاریسم، تهران، کانون اندیشه جوان.
شاینر، لاری، 1379، «مفهوم سکولار شدن در پژوهش های تجربی»، ترجمه سید حسین سراج زاده، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 30 و 31، پاییز و زمستان79.
شجاعی زند، علیرضا، 1380الف، دین، جامعه و عرفی شدن؛ جستارهایی در جامعه شناسی دین، تهران، مرکز.
ـــــــــــــــ ، 1380ب، «عرفی شدن در مصاف با عرفی زدایی»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 44 ـ 43، اردیبهشت80 .
ـــــــــــــــ ، 1381الف، «الگوی عرفی شدن جوامع»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال شانزدهم، شماره 172 ـ 171، آذر و دی81 .
ـــــــــــــــ ، 1381ب، عرفی شدن در تجربه مسیحی و اسلامی، تهران، باز.
ـــــــــــــــ ، 1383، تکاپوهای دین سیاسی، تهران، باز.
طباطبایی، سید جواد، 1381الف، جدال قدیم و جدید، تهران، نگاه معاصر.
ـــــــــــــــ ، 1381ب، دیباچه ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران، طرح نو.
ـــــــــــــــ ، بی تا، گستره اقتدار دین در حیات اجتماعی ایرانیان، تلاش سایت: www.Talash.com.
ـــــــــــــــ ، 1380، ولایت مطلقه، تهران، طرح نو.
العروی، عبدالله، 1381، اسلام و مدرنیته، ترجمه امیر رضایی، تهران، قصیده سرا
العطاس، محمد نقیب، 1375، اسلام و دنیوی گری، ترجمه احمد آرام، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی و دانشگاه تهران.
علوی تبار، علیرضا، 1382، «سکولاریسم و دموکراسی، (مورد ج .ا.)»، آفتاب، شماره 33، اسفند82 .
علیون، برهان، 1376، «مسئله سکولاریسم»، ترجمه محمدمهدی خلجی، حکومت اسلامی، شماره 5، مهرماه، سایت: www.seraj.ir.
فیلالی، عبدو، 1380، اسلام و لائیسیته، ترجمه امیر رضایی، تهران، قصیده سرا.
قدردان ملکی، محمدحسن، 1379، سکولاریسم در مسحیت و اسلام، تهران، دفتر تبلیغات اسلامی.
ـــــــــــــــ ، 1384، قرآن و سکولاریسم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کاظمی پور، عبدالمحمد،1380، «جامعه شناسی دین»، آفتاب، شماره یازدهم.
کوپر، جان و دیگران، 1380، اسلام و مدرنیته، ترجمه سودابه کریمی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
کین، جان، 1379، «محدودیت های سکولاریسم»، ترجمه سید علی اصغر سلطانی، علوم سیاسی، سال دوم، شماره هفتم، زمستان79.
مجتهد شبستری، محمد، 1375، هرمونیک، کتاب و سنت. تهران، طرح نو.
ـــــــــــــــ ، 1380، «سه قرائت از سنت در عصر مدرنیته»، آفتاب، سال اول، شماره نهم، آبان80 .
ـــــــــــــــ ، 1382، قرائت انسانی از دین، تهران، طرح نو.
معینی علمداری، جهانگیر، 1381، «کلیسا و لویاتان»، نامه مفید، شماره 32.
ملکیان، مصطفی، 1384، «حکومیت دینی و سکولاریسم»، سایت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کرسی نظریه پردازای و نقد اندیشه، شماره 2.
ـــــــــــــــ ، 1375، «گزارش»، گفتگو، سال اول، شماره یکم.
ـــــــــــــــ ، 1379، «داده های وحیانی و یافته های انسانی»، کیان، شماره 51، اردیبهشت79.
ـــــــــــــــ ، 1380، راهی به رهایی، تهران، نگاه معاصر.
ـــــــــــــــ ، 1380، سیری در سپهر جان، تهران، نگاه معاصر.
نصری، عبدالله، 1382، گفتمان های مدرنیته، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
وثیق، شیدان، 1384، لائیسیته چیست؟، تهران، اختران.
هابرماس، یورگن، 1381، «چیستی سکولاریسم»، همشهری، 29/2/1381.
همیلتون، ملکم، 1377، جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان.
هیگ، جان، 1379، «عیسی و ادیان جهانی»، ترجمه عبدالرحیم سلیمانی، فصلنامه هفت آسمان، سال دوم، شماره هشتم، تابستان79. Catholic, Eneyelopedia secularism: www.newadvent.org. David martin, 1978, the Dilemmas of contemporary Religion, oxford basil Blackwell. J.J donahue ond J.L Esposito. Eds, 1987, “Islam in Transition muslim perspective”, oxford university press. حسن شمسینی غیاثوند: استادیار دانشگاه آزاد اسلامی تاکستان و مدرس درس انقلاب اسلامی ایران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 34 ادامه دارد...
94/03/20 - 02:52
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]
-
گوناگون
پربازدیدترینها